Zodra je informatie nodig hebt kun je zelf het wiel opnieuw uitvinden, maar je kunt ook kijken naar wat anderen hebben gedaan - standing on the shoulders of giants. Dit bespaart je niet alleen veel tijd. Als je gebruik maakt van informatie van experts op dat gebied, heb je ook betrouwbare input te pakken waarmee je jouw oplossing naar een hoger niveau kunt tillen dan wat je in je eentje had kunnen realiseren.
In deze bouwsteen leggen we uit hoe je snel bruikbare, relevante informatie kunt vinden. We gaan hiervoor in op de eerste drie stappen van het veelgebruikte Big 6 stappenplan voor het oplossen van informatieproblemen. Je leert het afbakenen van je informatiebehoefte, het selecteren van geschikte ingangen, tips voor het vinden van informatie in een database m.b.v. zoekwoorden en zoekopdrachten, en hoe je meer informatie naar boven kunt halen met behulp van drie verschillende zoekstrategieën.
De volgende kennisclip (duur: 4 min.) geeft je een overzicht van wat je leert in deze bouwsteen.
Heb je vragen of opmerkingen over deze bouwsteen? Neem dan contact op met Danny Plass (Saxion).
Hoe vind je snel de informatie die je nodig hebt?
Leerdoelen
Na deze bouwsteen:
Kun je je informatiebehoefte aangeven en afbakenen door te denken vanuit het einddoel
Kun je bepalen waar je de nodige informatie zou kunnen vinden
Kun je tot bruikbare zoektermen komen en deze samenvoegen tot een geschikte zoekopdracht.
Kun je gebruik maken van verschillende zoekstrategieen om vanuit gevonden resultaten meer geschikte informatie te vinden.
Informatie vinden is onderdeel van informatievaardigheden. Dit zijn vaardigheden die helpen bij het zoeken, vinden, beoordelen en verwerken van informatie. Over het algemeen gaat dit over informatie uit Beschikbaar werk, wat wordt gebruikt binnen de onderzoeksstrategieën Bieb en Showroom in het DOT-framework.
Het Big 6 stappenplan
Er is een algemeen stappenplan voor het oplossen van informatieproblemen, de Big6 genoemd (Van Veen & Westerkamp, 2010; Berkowitz & Eisenberg, 1990):
Wat wil je eigenlijk weten?
Bepaal je zoekvraag en het doel dat je wilt bereiken met het antwoord.
Welke zoekingangen zijn geschikt?
Brainstorm mogelijke ingangen voor het vinden van je informatie en maak dan een shortlist.
Hoe kun je de juiste informatie vinden?
Maak gebruik van verschillende zoekstrategieen. Voor de bibliografische methode: achterhaal de juiste zoekwoorden en leer je zoekmachine goed kennen.
Hoe gebruik en beoordeel je de informatie?
Scan gevonden informatie snel door en bepaal de geschiktheid ervan (bijv. m.b.v. de CRAAP test). Alleen de informatie die je daarna overhebt lees je echt door.
Hoe verwerk je de informatie?
Verwerk de gevonden informatie tot een overtuigend antwoord op je vraag. Gebruik een consistente stijl om te verwijzen naar de bronnen die je hebt gevonden en plagiaat te vermijden.
Wat is de kwaliteit van je rapportage?
Evalueer of je nu daadwerkelijk het antwoord hebt om door te kunnen, of dat je misschien nog andere vragen moet beantwoorden om je doel te bereiken. Is je antwoord inderdaad goed onderbouwd? Weet je dit zeker (genoeg) om op verder te gaan?
In deze bouwsteen geven we tips voor stap 1 t/m 3, waarbij we ons bij de derde stap vooral richten op online literatuuronderzoek.
In de praktijk is het overigens zo dat je door nieuwe inzichten mogelijk weer terug wilt naar eerdere stappen, omdat het probleem en wat je wilt weten steeds duidelijker vorm krijgt.
Stap 1) Wat wil je eigenlijk weten?
Het begint allemaal met je vraag. Zonder concrete vraag weet je niet wat voor soort antwoord je zoekt, en dus ook niet wat voor informatie je nodig hebt voor het antwoord (de informatiebehoefte). Wanneer ben je klaar?
Om je daarbij te helpen kan het handig zijn te beginnen met het eind.
Wat wil je eigenlijk met het antwoord? Hoe gaat dit bijdragen aan de oplossing van het centrale probleem in dit project?
Hoe zou het antwoord op je vraag eruit zien als je het goed zou doen?
Is het antwoord een vergelijkende tabel of grafiek om een afweging te maken? Is het een regeltje tekst met een bronvermelding ter onderbouwing? Is het een diagram dat helder maakt wat de situatie is?
Baken je opdracht af met een concrete vraag en een idee van hoe het antwoord eruit zou kunnen zien, zodat je doelgericht aan de slag kunt en niet verzandt in eindeloos gezoek.
Soorten vragen en antwoorden
Er zijn verschillende soorten vragen die je kunt stellen, en die leiden weer tot hun eigen soorten antwoorden. Bij deze een paar voorbeelden:
Hoeveel mensen gebruiken op dit moment de webbrowser Chrome?
Het antwoord op deze vraag zal een aantal of percentage zijn.
Wat is een VPS?
Deze vraag kan worden beantwoord met een definitie.
Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen MySQL en MongoDB?
Het antwoord op een vergelijkende vraag als dit is vaak een tabel waarin de twee op bepaalde eigenschappen worden vergeleken.
Hoe bouw je een drop-down menu in CSS?
Het antwoord op een vaardigheidsvraag als dit is bijvoorbeeld een korte tutorial.
Hoe ontwerp je een gebruiksvriendelijke app?
Het antwoord hierop is mogelijk een lijst van best practices.
Wat is er bekend over welke aspecten van een spel leiden tot videogame verslaving?
Deze vraag kan worden beantwoord met een lijst van eigenschappen, eventueel met een indicatie van hoe sterk het bijdraagt aan de verslaving.
Als je naar deze vragen en soorten antwoorden kijkt, krijg je waarschijnlijk al een idee waar je mogelijk je antwoord zou kunnen vinden. Daarover meer in de volgende stap!
Stap 2) Welke ingangen zijn geschikt?
Nu we een concrete vraag hebben, waar gaan we dan aan informatie komen voor een antwoord? Zoekingangen wordt hier bedoeld in de allerbreedste zin. Het gaat hier niet alleen om bijv. De keuze tussen Google of Google Scholar. Een ingang zou ook een expert kunnen zijn, een database of een handleiding. Het vinden van geschikte ingangen bestaat uit twee stappen:
Wat zijn mogelijke ingangen?
De eerste stap is te brainstormen waar je mogelijk aan relevante informatie zou kunnen komen. Dit zorgt ervoor dat je even breed nadenkt over de mogelijkheden. Een overzicht ter inspiratie is te vinden in de hbo-ict libguide van de Saxion Bibliotheek: wetenschappelijke databanken, websites, vakbladen. Er zijn ook andere bronnen van informatie zoals fora en experts.
Welke zijn het meest geschikt voor jouw vraag?
De volgende stap is per ingang op je brainstormlijst te bepalen hoe geschikt die is gegeven je specifieke vraag. Met die shortlist ga je concreet aan de slag. Kan trouwens best zijn dat de ingangen op je shortlist in een latere fase toch niet zo geschikt blijken te zijn. Kom dan gerust nog eens terug naar deze stap.
Wat voor soort informatie je zoekt bepaalt waar je zoekt! Fora en experts zijn bronnen van ervaring. Wetenschappelijke artikelen zijn vaak grondig onderzocht en voor publicatie goedgekeurd door andere wetenschappers. Dit zijn vaak goede bronnen voor bijvoorbeeld theorieën, modellen en relaties, maar ook bijvoorbeeld voor gevalideerde vragenlijsten. Wil je weten hoe je iets moet doen, dan zijn tutorials en handleidingen interessante bronnen.
Tip: Probeer regelmatig een ingang uit die je nog niet kent. Als je steeds dezelfde zoekingangen gebruikt, kom je er nooit achter waar de andere ingangen handig voor zijn. Hoe meer zoekingangen je kent, hoe sneller je geschikte informatie kunt vinden.
Stap 3) Hoe kun je de juiste informatie vinden?
Je zoekvraag is nu duidelijk en je weet waar je wilt gaan zoeken, maar hoe vind je vervolgens de nodige informatie? We richten ons nu op een literatuuronderzoek waarbij je informatie probeert te zoeken met behulp van een zoekmachine of database. Drie aspecten die daarbij spelen zijn: (A) Welke zoekwoorden gebruik je? (B) Hoe ga je deze zoekwoorden combineren tot een geschikte zoekopdracht? En (C) als je eenmaal een mogelijk geschikt artikel hebt gevonden, hoe zoek je vanaf daar verder naar misschien wel meer geschikte informatie?
Zoekwoorden
Als je dan je zoekingang hebt gekozen, wat ga je dan in het zoekveld invoeren? Welke zoektermen? Vaak moet je er nog achter komen welke vaktermen worden gebruikt in die informatiebronnen die je probeert te vinden. Je kunt hiervoor in eerste instantie brainstormen vanuit je zoekvraag:
Welke begrippen staan centraal in de vraag?
Zijn er vergelijkbare of bredere/nauwere begrippen? (synoniemen)
Zijn de begrippen voor 1 uitleg vatbaar?
Zijn er relaties tussen de gebruikte begrippen?
Je kunt behalve brainstormen vanuit je vraag, een expert vragen, maar ook simpelweg wat zoekwoorden uitproberen en bijstellen op basis van wat je vindt. Zodra je iets geschikts hebt gevonden, kijk dan vooral welke woorden in die bron worden gebruikt! Last but not least: beperk jezelf niet tot zoektermen in je eigen taal, maar kom erachter wat bijvoorbeeld de Engelse termen zijn.
Zoekopdrachten
Zoekwoorden combineren
Zoekwoorden kun je combineren om tot resultaten te komen die beter aansluiten bij je vraag. Standaard geef je aan welke zoekwoorden in de resultaten moeten voorkomen (bijvoorbeeld: java programming), maar je kunt in de meeste zoekmachines of databases ook aangeven welke woorden je juist niet in je zoekresultaten wilt zien (bijv.: java -island) of dat bepaalde zoekwoorden echt letterlijk naast elkaar moeten staan (bijv.: "java programming").
Zoekfilters
Als je de resultaten kunt beperken tot een specifieke periode, zoals afgelopen jaar, dan weet je meteen dat je resultaten actueel zijn. Met behulp van dit soort handigheidjes kun je veel sneller inzoomen op resultaten die voor jouw vraag relevant zijn. Hoe je dat precies moet aangeven verschilt per zoekingang. Gebruik je dus een zoekmachine of database, zoek dan eens op wat voor zoekfilters en andere zoektruuks het ondersteunt en hoe.
Zoekstrategieen
Heb je iets gevonden dat al aardig relevant en bruikbaar lijkt, hoe zoek je van daar verder naar meer materiaal?
Bibliografische methode Zoektermen in een zoekingang typen en kijken wat eruit komt, dat heet de bibliografische methode. Bestudeer de resultaten die je met een zoekopdracht krijgt en formuleer vervolgens een betere query. Kijk ook naar de vaktermen die worden gebruikt in de artikelen die je al hebt gevonden.
Sneeuwbalmethode Een goed onderbouwde publicatie zal verwijzen naar andere bronnen om aan te geven waar zij aan hun informatie zijn gekomen. Misschien zijn die bronnen ook wel geschikt voor jouw vraagstuk. Let op: Een artikel zal alleen verwijzen naar eerdere publicaties, dus je vindt hiermee alleen oudere artikelen.
Citatiezoeken Sommige zoekmachines en databases kunnen ook laten zien welke nieuwere artikelen verwijzen naar het artikel dat jij gevonden hebt. Het omgekeerde van de sneeuwbalmethode: welke artikelen hebben het gevonden artikel in de bronnenlijst staan? Op deze manier kun je recentere, gerelateerde artikelen vinden.
Zoeklogboek
Het allerbelangrijkste is dat je blijft verbeteren aan de hand van wat je vindt om zo sneller te komen tot je antwoord. Zoeken is een iteratief proces. Blijf niet hangen bij 1 zoekingang met 1 setje zoektermen en 1 strategie. Hiervoor kan het handig zijn een logboekje bij te houden met wat je hebt gedaan en welke mogelijk interessante bronnen je daarmee hebt gevonden. Dit zou bijvoorbeeld een Excel sheet kunnen zijn met 4 kolommen: Waar zocht ik? Hoe zocht ik? Wat was het resultaat? en: Wat ga ik nu doen om te komen tot betere resultaten?
Een logboekje geeft inzicht, waardoor je je sneller bewust wordt van wat werkt of niet, zodat je de volgende keer sneller tot goede zoekresultaten komt. Je kunt ook iemand vragen eens feedback te geven op je zoekaanpak. Misschien krijg je zo nog handige tips. Daarnaast weet je al gauw niet meer welke informatie je waar vond! Een logboek geeft ook overzicht.
Voorbeeld: Stel je moet een systeem bouwen dat binnen een oogknipper de resultaten moet kunnen laten zien. Klik hier om de zoektocht te zien naar het antwoord op de vraag: Hoe lang duurt een oogknipper?
Opdrachten
Individuele opdracht: zoekfilters en andere truuks
Zoek op welke zoekfilters en -truukjes Google.com ondersteunt. Let op: Google kan meer dan wat je alleen in het zoekveld in kunt typen! Hou tijdens je zoektocht een zoeklogboek bij (voorbeeld).
Welke zoektruukjes lijken je handig om te gebruiken? In welke situatie?
Zoekfilter/truuk
Handig wanneer?
Groepsopdracht: zoeklogboek
Voer eerst de bovenstaande individuele opdracht uit. Wissel nu je zoeklogboek uit met degene naast je.
Scan het logboek door. Hoe is hij/zij tot een antwoord gekomen? Wat was handig in die aanpak? Zie je iets in de aanpak waar je zelf wat van kunt leren (bijv. m.b.t. zoekingangen, zoekwoorden en zoekstrategieen)?
Wat was handig in de aanpak?
Wat had je buur anders kunnen doen om sneller geschikte informatie te vinden?
Tips voor verbetering
Projectopdracht
Stap 1) Wat wil je weten?
Welke informatievragen hebben jullie op dit moment al om tot een goede oplossing te komen voor het project? Brainstorm samen als team om te komen tot een lijstje.
Stap 2+3) Zoekingangen en zoekopdrachten
Ga nu verder in tweetallen. Kies 1 informatievraag uit de lijst die je verwacht te kunnen beantwoorden met online zoeken. Zorg dat ieder tweetal een andere vraag heeft. Neem als tweetal maximaal 20 minuten om te proberen een bruikbaar antwoord te vinden op jullie vraag. Hou een zoeklogboekje bij, en pas toe wat je hebt geleerd in de individuele en groepsopdracht.
Deel met je team
Deel vervolgens jullie vraag en gevonden antwoord in het team. Licht kort toe waarom jullie denken dat dit een goed bruikbaar antwoord is. Heb je iets interessants of handigs geleerd over hoe je het zoeken aanpakt tijdens je zoektocht? Deel dat dan ook met elkaar.
Hebben jullie in de gegeven tijd geen geschikt antwoord kunnen vinden, vertel dan wat jullie wel hebben gevonden (bijv. geschikte zoekingangen, zoektermen, misschien een resultaat wat al in de goede richting kwam) en wat je denkt dat er nog gedaan moet worden om wel te komen tot een geschikt antwoord.
Vraag
Antwoord
Bruikbaar?
Tips aanpak?
Praktijktips
Zorg dat de vraag concreet is en dat je alvast een beeld hebt van hoe een antwoord eruit zou kunnen zien.
Denk eerst breed na over mogelijke zoekingangen en maak vervolgens een shortlist van wat het meest relevant lijkt voor jouw vraag. Google is niet je enige optie!
Zoek op wat voor handigheidjes een searchengine of database biedt en hoe je die gebruikt om een zoekopdracht te formuleren op basis van je zoekwoorden.
Als je iets hebt gevonden dat al in de goede richting is, kijk dan welke termen zij gebruiken om verder te zoeken met de bibliografische methode. Gebruik ook de sneeuwbalmethode en citatiemethode om meer bronnen te vinden.
Hou een zoeklogboek bij om sneller erachter te komen wat werkt en wat niet, en om te onthouden waar je ook al weer wat hebt gevonden. En probeer eens nieuwe dingen zoals een andere zoekingang of een nieuwe zoektruuk van de zoekmachine die je het meest gebruikt.
Bronnen
Eisenberg, M. B., & Berkowitz, R. E. (1990). Information Problem Solving: The Big Six Skills Approach to Library & Information Skills Instruction. Ablex Publishing Corporation.
Sanders, E. (2015). Slimmer zoeken op internet - de snelste route naar de beste informatie. Xander Uitgevers B.V.
Van Veen, M., Westerkamp, K. (2010). Deskresearch: informatie selecteren, beoordelen en verwerken. Pearson Education.
Voor de docent
Het doel van deze bouwsteen
We verwachten van onze studenten dat ze niet zomaar een oplossing neerschrijven, maar hier op een bewuste, onderbouwde manier naartoe werken. Een van de manieren om dit te doen is door gebruik te maken van "bestaand werk", zoals al bestaande oplossingen, theorieen en modellen, ervaring van experts, handleidingen, enz.
Plaats in het curriculum en module
Deze bouwsteen komt het liefst zo snel mogelijk aan bod in het curriculum zodat studenten effectiever online allerlei soorten informatie op te kunnen zoeken.
Hoe deze bouwsteen precies wordt aangeboden is aan de betreffende moduleverantwoordelijke. Het materiaal is met opzet flexibel, zodat het in verschillende contexten goed ingepast kan worden. Het advies is om er een begeleidingsuur/workshop aan te besteden.
Deze bouwsteen is goed te combineren met andere informatievaardigheden, zoals informatie beoordelen, scannend en begrijpend lezen, en verwerken en verwijzen.
Voorbeeld lesplan 2 lesuren: De studenten kunnen worden gevraagd van te voren de bouwsteen door te lezen, met een korte verfrissing aan het begin van de workshop (10min), om vervolgens eerst de individuele opdracht te doen (15min), dan de groepsopdracht (15min) en te eindigen met de projectgerelateerde opdracht (40min).
1 lesuur: De kortste variant is om de student zelf thuis de bouwsteen te laten lezen en de individuele opdracht te laten doen en tijdens de workshop alleen de projectgerelateerde opdracht uit te voeren (5min verfrissing, 40 min opdracht).
Tips bij de opdrachten Individuele opdracht - Zoek zelf ook eens op wat voor zoekfilters en andere truuks Google biedt om sneller tot geschikte zoekresultaten te komen. Filteren op tijdperiode is een hele belangrijke, maar je kunt ook filteren op bijvoorbeeld bestandstype of locatie.
Groepsopdracht - Stimuleer studenten hier echt na te denken over wat handiger had gekund. De meeste studenten zijn een stuk slechter in zoeken dan ze zelf inschatten. Denk bijv. aan de gebruikte ingang, gebruikte zoektermen, de zoekopdracht, maar ook op welke bronnen vervolgens is doorgeklikt.
Projectopdracht - Dit is de belangrijkste opdracht, want dit is hoe studenten het hopelijk de rest van hun loopbaan gaan gebruiken. Voor het bedenken van de informatievragen kun je het beroepsproces langsgaan: Is het probleem al duidelijk? Wat zijn de eisen aan de oplossing? Wat zijn mogelijke alternatieve oplossingen? Zijn er al bestaande oplossingen voor dit probleem of iets vergelijkbaars? Wat is de beste aanpak om ...? Zijn er deeloplossingen om gebruik van te maken? Zie ook hieronder voor meer tips voor begeleiding.
Tips voor begeleiding op de leerdoelen tijdens een project
Kijk vooral ook zelf eens de bouwsteen door en welke vragen daarin worden aangereikt. Deze zijn namelijk ook zeer bruikbaar voor begeleiding. Denk bijvoorbeeld aan:
Welke vraag probeer je concreet te beantwoorden? Wat voor soort informatie zoek je eigenlijk? Hoe zou een mogelijk antwoord eruit kunnen zien en wat heb je nodig om daar te komen?
Waar zou je aan de informatie kunnen komen? Wat zouden geschikte zoekingangen kunnen zijn voor dit soort informatie? Heb je al eens zoekingang X geprobeerd?
Op welke woorden zoek je? Heb je deze woorden al eens terug gezien in een artikel of gehoord van een expert? Wat voor woorden gebruiken zij dan hiervoor? Hoe zou je daar achter kunnen komen?
Kun je in deze zoekmachine inzoomen op de resultaten van afgelopen jaar om zo aan up-to-date informatie te komen? Hoe dan? Hoe kun je ervoor zorgen dat bepaalde resultaten juist niet naar boven komen?
Wat voor bronnen heeft dit artikel zelf eigenlijk gebruikt? Staat daar misschien nog wat interessants tussen? Zijn er nieuwere artikelen die naar dit artikel wat je nu hebt verwijzen?
Als een student moeite heeft met zoeken, probeer er dan achter te komen in welke stap het mis gaat. Een zoeklogboekje kan ook inzicht geven.
Beoordelen
De stappen in deze bouwsteen zijn niet rechtstreeks zichtbaar in deliverables, waardoor ze lastig direct te beoordelen zijn. Je kunt wel kijken of ze uberhaupt gebruik maken van bestaand werk om het probleem beter te begrijpen en hun keuzes te onderbouwen, en je kunt kijken of de bronnen die ze gebruiken wel geschikt zijn voor de informatie die ze nodig hebben.
In deze pdf staan 2 beoordelingsmodellen voor informatievaardigheden. Een zoeklogboek is vereist om deze te kunnen toepassen.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Zodra je doorhebt dat je meer informatie nodig hebt, kun je eerst kijken wat anderen al hebben gedaan, voordat je probeert het wiel opnieuw uit te vinden. Als je weet wat er al bekend is en door kunt bouwen op bestaand werk, wordt jouw oplossing beter. "Standing on the shoulders of giants". Maar om gebruik te kunnen maken van bestaand werk zul je die informatie eerst moeten kunnen vinden! In deze bouwsteen leggen we uit hoe je dit op een effectieve manier kunt doen. Dit is een HBO-ICT bouwsteen voor Onderzoek in Onderwijs
Zodra je doorhebt dat je meer informatie nodig hebt, kun je eerst kijken wat anderen al hebben gedaan, voordat je probeert het wiel opnieuw uit te vinden. Als je weet wat er al bekend is en door kunt bouwen op bestaand werk, wordt jouw oplossing beter. "Standing on the shoulders of giants". Maar om gebruik te kunnen maken van bestaand werk zul je die informatie eerst moeten kunnen vinden! In deze bouwsteen leggen we uit hoe je dit op een effectieve manier kunt doen. Dit is een HBO-ICT bouwsteen voor Onderzoek in Onderwijs
Zoektermen in een zoekingang typen en kijken wat eruit komt, dat heet de bibliografische methode. Bestudeer de resultaten die je met een zoekopdracht krijgt en formuleer vervolgens een betere query. Kijk ook naar de vaktermen die worden gebruikt in de artikelen die je al hebt gevonden.
Een goed onderbouwde publicatie zal verwijzen naar andere bronnen om aan te geven waar zij aan hun informatie zijn gekomen. Misschien zijn die bronnen ook wel geschikt voor jouw vraagstuk. Let op: Een artikel zal alleen verwijzen naar eerdere publicaties, dus je vindt hiermee alleen oudere artikelen.
Sommige zoekmachines en databases kunnen ook laten zien welke nieuwere artikelen verwijzen naar het artikel dat jij gevonden hebt. Het omgekeerde van de sneeuwbalmethode: welke artikelen hebben het gevonden artikel in de bronnenlijst staan? Op deze manier kun je recentere, gerelateerde artikelen vinden.
