Hout- en bastvaten

Hout- en bastvaten

Inleiding

In deze wikiwijs ga je met behulp van een microscoop kijken naar de bouw van wortels en stengels van één- en tweezaadlobbigen. Er zijn namelijk niet alleen verschillen tussen éénzaadlobbigen en tweezaadlobbigen, maar ook tussen de stengels en wortels van een enkele plant. Na deze opdracht kan je dan ook:

- Zelfstandig werken met een microscoop.

- Benoemen wat een monocotyle wortel is.

- Benoemen wat een monocotyle stengel is.

- Benoemen wat een dicotyle wortel is.

- Benoemen wat een dicotyle stengel is.

- De verschillen benoemen tussen de wortels van één- en tweezaadlobbigen.

- De verschillen benoemen tussen de stengels van één- en tweezaadlobbigen.

Microscoperen? Hoe moet dat?

Om wortels en stengels van planten te bekijken onder een microscoop is het natuurlijk wel handig om te weten hoe een microscoop werkt. In het volgende filmpje wordt exact uitgelegd hoe je dit moet doen: https://vimeo.com/214171982

Ook kan je met de afbeelding hieronder ("afbeelding van microscoop met namen van de verschillende onderdelen.", z.d.-b) de verschillende onderdelen van de microscoop leren.

Bast- en houtvaten

In een plant worden stoffen getransporteerd door houtvaten en bastvaten.
Houtvaten vervoeren water en mineralen van de wortels naar de rest van de plant.
Bastvaten vervoeren water en glucose van de bladeren naar alle andere delen van de plant. Houtvaten en bastvaten liggen meestal tegen elkaar aan in vaatbundels, de bastvaten aan de buitenkant, de houtvaten aan de binnenkant.

Watertransport via houtvaten

Een houtvat ofwel xyleemvat bestaat uit aaneengeschakelde celwanden, waarvan de bijbehorende cellen zijn doodgegaan. Er vindt watertransport plaats doordat in houtvat de hele waterkolom in beweging komt.

Water en opgeloste mineralen stromen vanuit de wortel door houtvaten in de stengel naar de hoofdnerven van de bladeren en komen uiteindelijk bij de bladcellen terecht. Daar kan het water opgenomen worden door de bladcellen of verdampen via de huidmondjes. Als er meer water wordt aangevoerd dan er door de bladcellen wordt opgenomen of kan worden verdampt, verschijnen er waterdruppels aan de bladranden. Dat verschijnsel heet druppelen.

Transport van organische stoffen

Veel organische stoffen uit de bladeren worden naar andere delen van de plant getransporteerd.
Meestal is dat in de vorm van in water opgeloste saccharose. Dat transport vindt plaats door bastvaten ofwel floeëm.

VWO Bastvaten:
Bastvaten bestaan uit aaneengeschakelde levende bastvatcellen, gescheiden door de zogenoemde zeefplaten. Het transport van organische stoffen verloopt dus via levende cellen, en niet via de celwanden zoals bij water en mineralen het geval is.

De transportprocessen in een bastvatcel worden geregeld door een begeleidende cel. De begeleidende cel brengt bijvoorbeeld saccharose of aminozuren in een bastvatcel.

De water concentratie in de bastvaten is daardoor lager dan de waterconcentratie in de houtvaten (zie ook "De rol van diffusie, osmose en actief transport"). Er stroomt dus water van de houtvaten naar de bastvaten.

Verschillen in bouw van een plant

In de biologie wordt onderscheid gemaakt tussen éénzaadlobbigen (monocotyl) en tweezaadlobbigen (dicotyl).

Het verschil tussen deze twee planten is niet alleen de hoeveelheid zaadlobben (dit zijn kleine zakjes voedselvoorraden die het zaadje nodig heeft om van te kunnen groeien), maar ook de bouw van de stengels en wortels.

Zo hebben de dicotyle planten een stengel waarbij alle transportvaten in een cirkel vormen, terwijl de monocotyle planten verspreid zijn door de stengel.

Ook bij wortels zijn de transportvaten verschillen gesorteerd. Bij dycotyle planten vormt het xyleem (de houtvaten) een soort kruis in het midden van de wortel terwijl monocotyle planten een circel vormen.

Zie ook de afbeeldingen hieronder voor duidelijke verschillen.

 

  • Het arrangement Hout- en bastvaten is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Luuk Veldman
    Laatst gewijzigd
    2021-05-17 09:53:18
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    https://maken.wikiwijs.nl/104461/Transportstromen_bij_planten#!page-3405414

    https://maken.wikiwijs.nl/104461/Transportstromen_bij_planten#!page-3405417

    [foto van microscoop] [Foto]. (z.d.-b). Geraadpleegd op 30 oktober 2018, van https://www.conrad.nl/p/leica-dm300-microscoop-4x-10x-40x-100x125-olie-819277

    [afbeelding van microscoop met namen van de verschillende onderdelen.] [Foto]. (z.d.-b). Geraadpleegd op 30 oktober 2018, van https://leerjaar2hetmenselijklichaam.jouwweb.nl/hoofdstuk-5-het-bloedvatenstelsel/opdracht-4-bloedplaatjes/practicum-bloedcellen

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Korte opdracht over de stengels van een- en tweezaadlobbigen. Havo 4 - Havo 5
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    biologie, eenzaadlobbigen, planten, stengels, tweezaadlobbigen

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content - Kennisbanken. (2017).

    Transportstromen bij planten

    https://maken.wikiwijs.nl/104461/Transportstromen_bij_planten

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Onderdelen van de microscoop

    monocotyl of dicotyl?

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van