CSG het Noordik

Natuurrampen 2018-2019

Natuurrampen 2018-2019

1. Inleiding

Deze wiki heeft als titel 'Natuurrampen.
In deze wiki kijk je eerst naar de opbouw en de samenstelling van de aarde. Je leert wat plaattektoniek is en gaat dan op zoek naar de oorzaken en gevolgen van natuurverschijnselen als aardbevingen, vulkanen, tropische stormen en tornado's.

Opdrachten

1. Bekijk de wiki natuurrampen eens goed. Wat zijn volgens jou natuurrampen? Maak een Pic Collage met daarop alles wat volgens jou met natuurrampen te maken heeft.

Algemene leerdoelen

Aan het eind van deze wiki:

  • weet je hoe de aarde is opgebouwd
  • kun je verschillende natuurrampen benoemen en de gevolgen ervan beschrijven.
  • het begrip plaattektoniek omschrijven en je kunt het verschil tussen continentale en oceanische platen beschrijven.
  • drie verschillende plaatbewegingen benoemen en beschrijven
  • oorzaken en gevolgen benoemen bij de verschillende plaatbewegingen
  • uitleggen wat plaattektoniek te maken heeft met natuurrampen.
  • omschrijven hoe aardbevingen, vulkanen en tsunami's ontstaan.
  • de begrippen epicentrum en hypocentrum beschrijven.
  • wat de Schaal van richter is
  • een plaats op aarde noemen waar vaak aardbevingen, vulkanen en hotspots voorkomen en waarom juist op deze plaatsen.
  • omschrijven hoe een vulkaan werkt en de verschillende onderdelen van een vulkaan benoemen.
  • uitleggen waarom er, ondanks het gevaar, mensen wonen in de buurt van vulkanen.
  • uitleggen op welke manier orkanen ontstaan.
  • weet je hoe we de verschillende orkanen noemen naar het gebied waar ze voorkomen.
  • uitleggen wat de verschillen zijn tussen orkanen en tornado's
  • weet je wat de deltawerken zijn en wat het doel was van de deltawerken.
  • weet je wat voor invloed de Watersnoodramp van 1953 heeft gehad op Nederland.

2. Opbouw van de aarde

2.1 leerdoelen

 
Leerdoelen
- je kent de volgende begrippen:
  • (aard)korst
  • (aard)mantel
  • (aard)kern
  • convectiestromen
  • oceanische korst
  • continentale korst
  • platentektoniek

- je weet welke functie de korst, mantel en kern hebben in de platentektoniek.
- je weet wat de kenmerken van de oceanische en de continentale korst zijn.
- Je weet hoe de convectiestromen onstaan
- je weet dat de aarde opgedeeld is in verschillende platen.

 

 

2.2 Opbouw van de aarde

De opbouw van de aarde
Heel vroeger dachten mensen dat het middelpunt van de aarde de hel was.
Een vlammende oven waar duivels in wonen. Maar de mensen hadden het

mis. Er wonen géén duivels. Wél is het er enorm heet: ruim 5000 graden!

Bekijk de onderstaande schooltv film over de opbouw van de aarde.

 

Van je docent krijg je een uitgeprint werkblad.

Bekijk de bovenstaande clip op de website van SchoolTV.

1. Vul met behulp van de video op je werkblad stap 1 en 2 in.

 

 

Opdrachten:

1. Download het werkblad De opbouw van de aarde .
Maak op je werkblad stap 1 en 2. 

 

2.3 Platentektoniek

 

De aardkost beweegt. Dit komt doordat de aardkorst bestaat uit verschillende aardplaten. Een aardplaat is een stuk aardkorst die aan elkaar vastzit. Als een groot vlot drijft een aardplaat op de vloeibare mantel. Doordat de mantel vloeibaar is en de kern niet overal even warm, ontstaat er stroming. Deze stromingen in de mantel noemen we convectiestroming. Door deze convectie gaan de aardplaten bewegen. Het bewegen van deze aardplaten noemen we platentektoniek. In de bovenstaande filmpje zie je convectiestroming en platentektoniek uitgelegd.  

Platentektoniek gaat heel langzaam, maar met maximaal 10 centimeter per jaar. Maar als je naar dit filmpje kijkt, zie je dat in miljoenen jaren de platen een behoorlijke weg af kunnen leggen. Het bewegen van deze gigantische aardplaten heeft heel wat gevolgen! Zo ontstaan er aardbevingen, vulkanen, tsunami's en hele bergketens door dit natuurgeweld. In de volgende paragraaf ga je hier veel meer van leren.

1. Gebruik de animatie om aan te geven of de volgende stellingen waar of niet waar zijn.

  1. Zuid-Amerika en Noord-Amerika hebben altijd aan elkaar vastgezeten.
  2. Honderd miljoen jaar geleden lag India op het zuidelijk halfrond.
  3. Vijftig miljoen jaar geleden was Antarctica kleiner dan nu.
  4. Over 50 miljoen jaar zal de evenaar door Australië lopen

2. Bekijk de bovenstaande afbeelding. Met welke nummer wordt de convectiestroming aangegeven?

3. De aardplaten hebben de 200 miljoen jaar over de aarde gezworven. En de platen bewegen nu nog.
In de animatie heb je gezien hoe de platen zijn verschoven. Pak het werkblad opbouw van de aarde erbij en maak stap 3.

 

3. Soorten plaatbewegingen en de gevolgen

3.1 leerdoelen

Leerdoelen
- je kent de volgende begrippen
  • midoceanische rug
  • vulkanen
  • vulkaankegel
  • magma
  • lava
  • aardbeving
  • epicentrum
  • schaal van Richter
  • trog
  • subductie
  • hotspot

- Je weet wat de oorzaak- en gevolgen zijn bij het botsen van platen:
2 oceanische platen die naar elkaar toe bewegen
2 continentale platen die naar elkaar toe bewegen
een oceanische en continentale plaat die naar elkaar toe bewegen
- Je weet wat de oorzaak- en gevolgen zijn bij het uit elkaar gaan van platen
2 oceanische platen die uit ekaar bewegen
2 continentale platen die uit elkaar bewegen
- Je weet hoe een mid-oceanisch rug ontstaat.
- Je weet hoe een vulkaan ontstaat bij twee botsende platen.
- Je weet wat de gevolgen zijn van een vulkaanuitbarsting
- Je kent de onderdelen van een vulkaan.
- Je weet hoe een aardbeving ontstaat.
- Je weet hoe een tsunami ontstaat.
- Je weet hoe een plooiingsgebergte ontstaat.
- Je weet hoe vulkanisme ontstaat bij een hotspot
- Je weet wat subductie is en de gevolgen hiervan zijn. (gymnasium)
- Je weet welk type vulkanen er zijn. (gymnasium)
- Je weet welke eruptietypen er zijn (gymnasium)

 
 

 

3.1 Vulkanisme

Bestudeer van het onderdeel 'Vulkanen' de pagina's 3 en 4 en bekijk de twee videoclips over vulkanen.

Bij vulkanisme komt materiaal uit de aarde de openingen in de aardkorst naar boven. Soms wordt het magma bij een vukaanuitbrarsting (of eruptie) explsief de lucht in geslingerd. Ook komen er veel kleine deeltjes vrij. Dit zijn asdeeltjes. Het uitgestroomde en uitgeworpen materiaal vormt rond de krater een berg de vulkaan. Hoe vulkanisme ontstaat bij de verschilende plaatbewegingen wordt duideliljk in de volgende paragraven.

KB: Vulkanen

 

Geef na het bekijken van deze clips antwoord op de volgende vragen.

Magma, lava, uitbarsting/eruptie. Vulkaankegel, krater, magmakamer, aswolk, vulkanische as.

Opdrachten

1 Bij welke plaatbewegingen ontstaan vulkanen en eilanden?

2. De dikke vloeibare massa die vanuit de aarde in de vulkaan wordt geduwd noem je magma. Maar zodra de vulkaan is uitgebarsten en de vloeibare massa langs de berg naar beneden stroomt, krijgt die vloeibare massa een andere naam. Welke naam?

3. Waarom wonen er, ondanks het gevaar, mensen in de buurt van vulkanen?

Op de volgende website vind je de nodige informatie over vulkanen.
Krachten der Aarde: Vulkanen

Klik de verschillende tabbladen aan en scan de informatie.
Je hoeft niet alles helemaal door te lezen.

Opdrachten

4. Waar komen vulkanen voor?

5. Wat is ''The ring of Fire'' en waar ligt deze op aarde?

Kijk het filmpje vulkaanuitbarsting en beantwoord de volgende opdrachten

6. Komen er aardbevingen voor bij vulkaanuitbarstingen? Komt dit omdat aardplaten vast zitten?

7. De grote grijze wolk is erg gevaarlijk (ook wel pyroclastische wolk genoemd, waarom?

8. Welk andere twee gevaren worden genoemd in het filmpje?

9. Leg uit wat het verschil tussen lava en magma.

10. Maak op je werkblad stap 4 en laat je eigen vulkaan uitbarsten met de Quiver App.

- Kies in de legenda een kleur voor elk onderdeel van de vulkaan

- Teken op de kleurplaat de onderdelen van de vulkaan in

- Pak de Quiver App erbij en houdt deze app in de richting van je vulkaan. 

- Druk op alle knopjes en ontdek zo hoe je je vulkaan uit kunt laten barsten!

 

 

3.2 Aardbevingen

Langs de plaatranden is de aardkorst voortdurend in beweging. Soms schuiven de platen lants elkaar en soms duiken ze onder elkaar. Dat schuiven gaat heel schokkerig. Als twee aardplaten platen langs of tegen elkaar bewegen ontstaan aardbevingen. Een aardbeving begint ergens iep in e aardkorst bijboorbeeld op 20 km diepte. Dat diepste punt heet het hypocentrum. Het punt aan het oppervlak daar recht boven noem je het epicentrum. Daar voel je de zwaarste schokken.

Schaal van Richter
Aardbevingen worden gemeten met de schaal van Richter. Deze schaal loopt van 1 t/m 10. Het is een logaritmische schaal, een moeilijk woord voor een schaal waarbij een aardbeving met een schaal van 2, 10x zo zwaar is als 1. Eentje van 3 is dus 10x zo zwaar als 2, maar 100x zo zwaar als 1. Dus moet je nagaan hoe zwaar een aardbeving is van 10 op de schaal van Richter. Hieronder een schema.

Opdrachten, zoek op met behulp van internet.

Opdrachten.

1. Leg uit hoe aardbevingen ontstaan.
2.  Bekijk onderstaande figuur. Wat wordt er bedoeld met het epicentrum van een aardbeving?

 

"Epicentrum-hypocentrum-schema" by Dr.T - Eigen werk. Licensed under CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons - http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Epicentrum-hypocentrum-schema.png#/media/File:Epicentrum-hypocentrum-schema.png


3. Vul in: goed of fout

  • aardbevingen ontstaan op plekken waar aardplaten langs elkaar schuiven
  • aardbevingen ontstaan op plekken waar aardplaten onder elkaar schuiven
  • ontstaan op plekken waar aardplaten tegen elkaar schuiven
  • ontstaan op plekken waar aardplaten uit elkaar schuiven

4. Hoe zwaar is de zwaarste aardbeving ooit gemeten?

5. Waar lag deze aardbeving?

6. Leg ook uit, hoe hier een aardbeving ontstaat.

7. Hoe zwaar zijn de aardbevingen die in Groningen voorkomen?

8. Ontstaan de aardbevingen in Groningen ook door botsende platen?

 

 

Filmpje plaattektoniek en de gevolgen.

3.3 Tsunami

 
Een aardbeving op de bodem van de zee noemen we een zeebeving. Door de beving word een stuk oceaanbodem opgetild waardoor enorme vloedgolven onstaan. Deze noemen we tsunami's. Tsunami's zijn een van de gevolgen van een aardbeving. Zeker de aardbeving in Japan staan velen nog vers in het geheugen.  Naar de kust toe wordt de snleheid minder maar de golf steeds hoger.
 

Bekijk bovenstaan filmpje en beantwoord de volgende vraag:

1. Leg uit hoe een tsunami ontstaat

Bekijk de onderstaande site. Je kan door te swipen op de foto's bekijken hoe een gebied eruit zag 'voor' en 'na' de Tsunami. Beantwoord de volgende vragen:
2. Noem drie gevolgen van de Tsunami die de meeste indruk op je maakten bij de foto's.
 

 

uitleg tsunami

3.4 Uit elkaar bewegende platen

1. Twee oceanische platen die uit elkaar bewegen
Platen kunnen ook uit elkaar bewegen. De beweging kan plaats vinden op de bodem van oceanen. Als twee oceanische platen uit elkaar bewegen ontstaan mid-oceanische ruggen. De aardkorrst ontstaat hier als het ware. Het Materiaal kom naar oven en stroomt naar twee zijden weg. Op deze manier ontstaan onderzeese gebergteketens, de mid-oceanische ruggen. In onderstaande afbeelding zie je hoe zo'n mid-oceanische rug ontstaat.

2. Twee continentale platen die uit elkaar bewegen (Gymansium)
Platen kunnen ook scheuren. Daarbij maakt het ene stukje plaat zich los van het andere stukje plaat. langs de randen schuiven gedeelten van de aardkorst naar beneden. Langs die breuken kan magma naar boven vloeien en kunnen vulkanen ontstaan zoals de Kilimanjaro.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
 
 
 
IJsland
Een voorbeeld van vulkanisme bij platen die uit elkaar bewegen is IJsland
 
Bekijk het filmpje over IJsland: voorbeeld ijsland
en beantwoord de volgende vragen
 
1. Leg uit hoe een mid-oceanische rug (onderzeese bergrug) ontstaat?
2. Met welke snelheid drijven de platen uit elkaar?
3. Gebruik de atlas. Welke twee oceanische platen drijven uit elkaar en hoe noemen we de bergrug die hierbij is ontstaan?
4. Zoek de Kilimanjaro op in de atlas. Leg uit hoe op deze plek vulkanisme kan ontstaan.
5. Op welke wijze onstaan vulkanen op IJsland als gevolg van de plaatbwegingen? Noem ook de platen die voor dit vulkanisme zorgen.
 

 

3.5 Botsende platen

Botsende platen

Ontstaan Himalaya

 

1. Botsen van twee continentale platen.

De Himalaya: dit is de hoogste bergketen op aarde en hij wordt nog steeds hoger: ieder jaar één centimeter. Dit soort bergen ontstaat doordat 2 continentale platen tegen elkaar botsen. Ze worden plooiingsgebergten genoemd. Door de botsing worden verschillende gesteentelagen tegen elkaar gedrukt, en ontstaan er 'plooien' in de aardkorst.In de loop van de tijd treedt erosie op. Zacht gesteente wordt afgebroken en alleen de harde bergpunten blijven staan.
De Himalaya ligt op de grens tussen de Indisch-Australische Plaat en de Euraziatische Plaat. Deze platen bewegen naar elkaar toe. Ook andere plooiingsgebergten op aarde ontstaan áltijd op een plek waar aardplaten tegen elkaar botsen.

FILMPJE: UITLEG GEBERGTEVORMING

Maak onderstaande opdrachten:

1a. Leg in minimaal drie stappen uit hoe een plooiiingsgebergten ontstaat. Teken daarbij in je schrift.

1b. Noem 2 plooiingsgebergten

2. Zoek in de atlas op waar de Alpen precies liggen. Gebruik het register van topografische namen. Noteer de atlaskaart die je hebt gebruikt.

3. Gebruik GB216B. Welke platen zijn er betrokken bij de vorming van de Alpen?

4. Hoe kun je op de atlaskaart zien dat het gaat om botsende platen?

2. Botsen van een oceanische met een continentale plaat

Het materiaal van de oceanische plaat is zwaar en daarom duikt deze onder de oceanische plaat. Deze plaat zinkt in de mantel. Dit gebeurt onder invloed van de convectiestromen. Het onderduiken van platen noemen we subductie. De plek waar de oceanische plaat onder de continentale plaat duikt noemen we ook wel de trog (zie onderstaande afbeelding). Je vindt bij subductiezones naast een trog ook altijd een gebergte en vulkanisme. Nadat de oceanische plaat onder de continentale plaat is gedoken begint hij te smelten. Dit smeltende gesteente vindt zich een weg omhoog en smelt door de aardkorst en ontstaat er op deze plek een vulkaan. Bij subductiezones kunnen ook vaak zware aardbevingen voorkomen. Op het wrijvingsvlak van de duikende en plaat bouwt zich namelijk veel spanning op.

Afbeeldingsresultaat voor subductie van oceanische en continentale plaat

3. Botsen van 2 oceanische platen

Hierboven zie je een kaartje waarbij twee oceanische platen botsen. De oudste plaat, die zwaarder is, duikt onder de lichtere plaat. Het gevolg is is een vulkanische eilandenboog met daarnaast een diepzeetrog.

Bekijk bovenstaande filmpjes, onderstaand fimpje en lees de tekst, beantwoord de volgende vragen:

vulkanen

5. Waarom schuift de oceanische plaat onder de continentale plaat?

6. Hoe ontstaat een vulkaan op plaatsen waar aardplaten botsen.

7. Waarom ontstaat er geen vulkanen op de rand van de continentale plaat?

8. Waarom is het dichtbij een vulkaan erg vruchtbaar?

9. Op welke twee manieren kunnen eilanden ontstaan als gevolg van platentektoniek?

3.6 Langs elkaar bewegende platen

Langs elkaar bewegende platen, op de plekken waar dit gebeurt, onstaat geen nieuwe korst maar verdwijnt dus ook geen korst. Als platen langs elkaar bewegen onstaan zware aardbevingen, want dit lans elkaar schuren gaat in de praktijk met horten en stoten.  De scheidslijn tussen twee platen, zoals de San Andreasbreuk in California, wordt dan ook goed in de gaten gehouden.

 

Afbeeldingsresultaat voor transforme plaatbeweging

 

1. Gebruik de atlas. Zoek de San Andreasbreuk(lijn) op en schrijf op welke platen verantwoordelijk zijn voor de aardbevingen in dit gebied.

2. Hoe zwaar op de schaal van Richter zijn de aardbevingen die voorkomen in dit gebied?

3. Leg uit hoe aardbevingen in dit gebied ontstaan.

3.7 Hotspots

Hotspots

Een deel van de vulkanen ligt een eind van de plaaggrenzen af. Dit klopt dus niet helemaal met de theorie van de plaattektoniek: alle aardbevingen en vulkanen komen voor bij plaatgrenzen. Hoe komt dit? Dit heeft te maken met de zogenaamde mantelpluimen. Hete pluimen materiaal komen uit de mantel naar boven. Uiteindelijk smelt dit materiaal dwars door de korst heen. De top van de gesmolten pluim noem je een hotspot. Boven deze hotspot ontstaat een vulkaan die langzaam wegdrijft met de bewegende plaat eroverheen. Hierdoor onstaat een hele rij vulkanen. Doordat de plaat over de hotspot heen schuiven. Zie onderstaande afbeelding. De meest gevaarlijke hotspot lit onder Yellowstone Park in de Verenigde Staten. Deze magmakamer is zo groot dat er wordt gesproken over een supervulkaan. Als deze tot uitbarsting komt zullen de gevolgen wereldwijd merkbaar zijn.....

hotspot
hotspotvulkanisme
bron: https://i.pinimg.com/736x/37/e4/4c/37e44cc144df286ba584254a652c6f66.jpg

werking van de hawai hotspot
bron: http://4.bp.blogspot.com/-EJYBPlEL0uQ/TemS5ALzGPI/AAAAAAAAACQ/bPwrPGPs-nY/s1600/hotspot.jpg

Opdrachten

Lees bovenstaande tekst over hotspots en maak onderstaande opdrachten.

1. Wat zijn hotspots en leg uit hoe deze hotspots onstaan. Gebruik in je antwoord het woord mantelpluim.

2. Gebruik GB 216B. Op welke plaatsen komen hotspots voor, waarom is dit uitzonderlijk leg dit uit.

3. Gebruik eventeel internet. Wat zijn de verschillen tussen 'eilandboog vulkanen, ' hotspots', rift vulkanen (gymnasium) en subductie vulkanen?

Extra opdrachten

4. Bouw op onderstaande site een eigen vulkaan en maak een screenshot.

5. Op de website www.vulkanisme.nl vind je heel veel informatie over vulkanen en vulkaanuitbarstingen. Ga naar de website en surf er een tijdje rond.
Bezoek de pagina bekende vulkanen. Kies één van deze vulkanen uit.

6. Maak een eindproduct waarin de vulkaan die jij gekozen hebt centraal staat.
In je eindproduct geeft je aan:

  • Waar de vulkaan ligt.
  • Hoe de vulkaan is ontstaan.
  • Of de vulkaan nog actief is.
  • Waarom de vulkaan, volgens jou, tot de bekende vulkanen behoort. Je mag zelf weten hoe je dit product uitwerkt: bijvoorbeeld via PowerPoint of Pic Collage

3.8 Samenvatting

 
In onderstaande afbeelding staat een samenvatting van het onderdeel vulkanen:

 

 

 

 

 

3.9 Begrippenlijst

Convectiestromen
De beweging van de magma veroorzaakt door het temperatuurverschil tussen de kern van de aarde en de aardkorst.		 Divergentie
Uit elkaar bewegen, uiteenlopen.
Convergentie
Naar elkaar toe bewegen.		 Transforme plaatgrenzen
De beweging van twee platen is evenwijdig ten opzichte van elkaar.
Aardkorst
De buitenste vaste laag van de aarde. Deze laag bestaat uit twee verschillende soorten aardplaten: de continentale platen (het land) en de oceanische platen (de oceaanbodem).		 Continent
Een landmassa omgeven door zee.
 
Plaattektoniek
Het bewegen van aardplaten tegen, langs en uit elkaar.		 Gebergtevorming
Het bewegen van de aardplaten met als gevolg de vorming van reliëf.
Plooiing
Het in en tegen elkaar drukken van aardplaten, zodat deze omhoog komen.		 Reliëf
Hoogteverschillen in het landschap.
Vulkanisme
Het proces waarbij vloeibaar gesteente uit de aardmantel naar het aardoppervlak komt.		 Vulkaan
Een berg ontstaan door uitbarstingen vanuit het binnenste van de aarde.
Magma
Gloeiend heet gesmolten gesteente in het binnenste van de aarde (de aardmantel).		 Trog
Een kloof op de plek waar een zware oceanische onder een lichte continentale aardplaat schuift.
Subductie
Het proces waarbij een oceanische plaat onder een andere oceanische of continentale plaat schuift.		 Vulkaanuitbarsting
Het spuwen van lava door een vulkaan.
Breuk
Barsten en scheuren tussen de aardplaten waarbij horsten en slenken kunnen ontstaan.

 

 

Aardbeving
Het schokken van de aarde doordat aardplaten ten opzichte van elkaar bewegen en er zo opgebouwde druk vrijkomt.		 Epicentrum
Een aardbeving verspreidt zich doorgaans in een cirkelvorm. Het midden van die cirkel wordt aangeduid met epicentrum.
Hypocentrum
De plaats onder de aardkorst waar de aardbeving ontstaat.		 Schaal van Richter
De hevigheid van een aardbeving wordt gemeten op Schaal van Richter.
Zeebeving
Een aardbeving waarvan het epicentrum in de zee ligt.

 

 

Krater
Het binnenste van een vulkaan, daar waar de lava omhoog komt en boven het aardoppervlak uitstroomt.		 Gesteente
Materiaal waaruit de aardkorst bestaat.
Lava
Gloeiend heet gesmolten gesteente dat boven het aardoppervlak is gekomen. Onder de aardkorst noemen we dit magma en erboven lava.		 Hotspot
Een zeer hete plek in de aardmantel (mantelpluim) waar de aardplaten over heen schuiven.
Geisers
Een heetwaterbron ontstaan door vulkanisme.

Toets
Voor je begint aan de afsluiting maak je de toets 'Plaattektoniek'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De score wordt opgenomen in het volgsysteem.

Klik op de knop 'Start' om te beginnen:

 

4 Orkanen en tornado's

4.1 Leerdoelen

Leerdoelen

- Je kent de volgende begrippen:
- orkaan
- tyfoon
- cycloon
- hurricane
- tornado
 

- Je weet hoe een orkaan ontstaat.
- Je weet waar orkanen ontstaan en wat de voorwaarden zijn voor het ontstaan van een orkaan.
-  Je weet dat orkanen verschillende namen hebben in verschillende gebieden. Je weet deze ook aan te wijzen op een kaart.
- Je weet wat het oog van een orkaan is en waarom deze windstil is.
- Je weet hoe groot een orkaan is.
- Je weet wat de gevolgen kunnen zijn van orkanen.
- Je weet wat de gevolgen kunnen zijn van een tornado.
- Je kent verschillen tussen orkanen en tornado's.

 

4.2 Tornado's en orkanen

Hoe ontstaat een orkaan

Orkanen komen regelmatig voor in de gebieden op lage breedte. Een orkaan ontstaat als boven zee veel water verdampt, dit stijgt op en condenseert tot wolken. Door de draaiing van de aarde gaat de wolk ook draaien. Als er heel veel water verdampt, in gebieden waar het zeewater 26 oC of hoger is, ontstaat zo een gigantische draaiende wolk, een orkaan. Een orkaan wordt pas een orkaan genoemd als windkracht 12 wordt gemeten, dat betekent een windsnelheid van ongeveer  117 km per uur!

Hiernaast staat een link naar een filmpje, dat uitlegt hoe een orkaan ontstaat:

 

Opdrachten: maak ze met behulp van het filmpje hierboven en internet.

1. Hoe groot kan een orkaan zijn in doorsnede?

2. Wat wordt er bedoeld met het oog van de orkaan?

3. Welke directe gevolgen heeft een orkaan?

4. Welke indirecte (na een tijdje) heeft een orkaan?

 

Naamgeving

Orkanen worden overal op aarde anders genoemd. In onderstaand plaatje staat aangegeven hoe.

 

Figuur 1.

 

 

Naast algemene benamingen voor orkanen, krijgen stormen zodra ze orkaan worden een naam. Deze namen zijn afwisselend jongens en meisjesnamen, die eens in de 7 jaar worden gebruikt. Is er een orkaan die erg verwoestend was, zoals Katrina in 2005, dan wordt deze naam niet weer gebruikt. Hieronder een voorbeeld van een lijst met namen voor Amerika.

Maak de volgende opdrachten:

5. De hoeveelste orkaan in het orkaanseizoen is Shary?

6. Bekijk figuur 1. Geef van de onderstaande landen aan hoe een orkaan hier wordt genoemd.

    A: Japan

    B: Bangladesh

    C: Mexico

7. Bij welk type landen zal er de meeste schade zijn als gevolg van een orkaan? Leg uit waarom dit zo is.

 

Orkaan en tornado
Bestudeer uit de Kennisbank de pagina's 5 en 6 over orkanen (hurricanes) en tornado's. Bekijk daarna de informatie over deze natuurverschijnselen op de aangegeven websites op internet.

KB: Orkaan - tornado

Bezoek de websites hierboven en zoek het antwoord op de volgende vragen:

8. Hoe ontstaat een orkaan? Beschrijf dit in 4 stappen.

9. In welk gebied op aarde komen veel orkanen voor en waarom juist daar?

10. Wat is het verschil tussen een orkaan en een tornado? Noem twee verschillen.

Orkanen, tornado's en cyclonen
11. Lees de tekst hieronder en vul de juiste letters in bij de cijfers.

Het ...1... begint ieder jaar in augustus en duurt tot ongeveer ...2... .
In die periode hoor je vaak veel over orkanen, deze stromen met een windsnelheid van meer dan ...3... .
Orkanen worden soms ook ...4... of tyfonen genoemd of in het Engels hurricanes.
Orkanen kunnen veel schade veroorzaken. Wegen en bruggen kunnen worden vernield alsof het luciferhoutjes zijn.
Ook ...5... het ontzettend hard tijdens zo’n storm.
Daardoor lopen straten onder of veranderen in gevaarlijke ...6... .
Orkanen komen vooral voor rondom de ...7... boven de grote oceanen.
Er bestaan vijf soorten orkanen: klasse 1 tot en met klasse 5.
De laatste klasse is de sterkste en gevaarlijkste orkaan.

Een ...8... is een ander soort storm dan een orkaan.
Een tornado is een koker van keihard draaiende lucht die onderaan een enorme ...9... hangt.
De lucht draait zo ontzettend snel dat op de plek waar de tornado de grond raakt alles wordt verwoest.


In de tekst ontbreken nog een aantal woorden. Die woorden zie je hieronder. Selecteer de tekst en kopieer de tekst naar een Worddocument.
Vul vervolgens de ontbrekende woorden in.

a cyclonen d orkaanseizoen g tornado
b december e regent h onweerswolk
c 117 km per uur f evenaar i modderstromen

Orkaan Irma
In het Caribisch gebied komen gemiddeld in het orkaanseizoen zes orkanen voor. Deze tropische orkanen bedreigen ieder jaar de landen rond de Golf van Mexico en de oostkust van de Verenigde Staten. De orkanen die in dit gebied ontstaan krijgen allemaal een naam. In 2017 zijn de namen van de Atlantische orkanen: Arlene, Bret, Cindy, Don, Emily, Franklin, Gert, Harvey, Irma, Jose, Katia, Lee, Maria, Nate, Ophelia, Philippe, Rina, Sean, Tammy, Vince, Whitney.

Normaal worden de namen om de zes jaar hergebruikt, maar als een orkaan heel veel slachtoffers maakt, wordt de naam nooit meer gebruikt. Een voorbeeld van namen die nooit meer gebruikt worden, zijn 'Katrina', ‘Harvey’ en ‘Irma’. Deze orkanen raasden in augustus 2005 en augustus en september 2017 door de Verenigde Staten en het Caribisch gebied en hebben vooral de steden New Orleans, Houston en het eiland Sint-Maarten zwaar getroffen. Harvey zal qua kosten (tussen 150 en180 miljard dollar) waarschijnlijk de meest ontwrichtende orkaan in de geschiedenis van de Verenigde Staten worden. Katrina leverde 120 miljard aan schade op.

Kijk op de site van de NOAA (National Oceanic and Admospheric Administration) en gebruik de zoekterm Irma.
Bekijk op internet een aantal afbeeldingen en filmpjes van de orkaan Irma en van de verwoestingen die deze orkaan heeft aangericht. Stop na ongeveer 20 minuten.

4.3 Begrippenlijst

Orkaan
Een zeer krachtige wervelwind die bestaat uit een cirkelvormig lagedrukgebied. Een orkaan ontstaat boven zeewater van minimaal 27°C.		 Tornado
Een zeer krachtige wervelwind die ontstaat boven land door het botsen van warme vochtige en koude droge lucht.
Water
Vloeistof die altijd van hoog naar laag stroomt en waaruit zeeën en rivieren bestaan.		 Overstroming
Het onder water lopen van een gebied dat onder normale omstandigheden droog ligt.
Droogte
Periode met een gebrek aan neerslag in combinatie met een hoge temperatuur.

 

5. Nederland: het gevaar van de zee

5.1 Leerdoelen

Leerdoelen

- Je weet hoe eb en vloed ontstaat.

- Je weet wat de oorzaken waren voor de watersnoodramp in 1953.

- Je weet wat de gevolgen waren tijdens en na de watersnoodramp in 1953.

- Je weet wat de deltawerken zijn en je weet het verschil tussen dammen en stormvloedkering.

5.2 Nederland: het gevaar van de zee

 

Watersnoodramp 1953

Een van de grootste natuurrampen in Nederland was de watersnoodramp van 1953. Deze ramp zorgde ervoor dat een groot gedeelte van Zeeland onder water kwam te staan. In de afbeelding hieronder kun je zien welk gedeelte van Nederland onder water kwam te staan.

Watersnoodkaart 1953
De blauwe delen stonden onder water.

 

Hierboven zie je een video uit 1953 over de watersnoodramp, beantwoord de volgende vragen:

1. Welke gevolgen had de watersnoodramp voor Nederland?

2. Zou een ramp als deze nog steeds kunnen gebeuren? Leg uit waarom dit wel of niet zo is.

 

Na deze ramp heeft de overheid besloten dit nooit meer te laten gebeuren en hebben ze de Deltawerken aangelegd.

Kaart uit de atlas over de Deltawerken

 

Op de kaart hierboven zie je een kaart uiit de atlas over de Deltawerken. Je ziet welke maatregelen ze hebben genomen om Zeeland veiliger te maken.

Kijk ook devolgende video over de deltawerken.

Maak de volgende opgaven

3. Wat is de functie van de Deltawerken. Zoek dit op op internet.

4. Wat is het verschil tussen een Dam en een Stormvloedkering?

5. Wat gebeurt er met veel dieren als we alleen maar dammen hadden gemaakt?

6. Waarom is de Westerschelde niet afgesloten door een dam of een stormvloedkering? tip:Maak voor je antwoord gebruik van internet en kijk waar de Westerschelde in uitkomt.

7. Zoek op internet wat de andere gevolgen waren van de watersnoodramp voor Nederland.

We weten nu wat de gevolgen waren van de Watersnoodramp, maar hoe kon het nu gebeuren?

Op wikipedia staan de volgende oorzaken:

De watersnood in Zuidwest-Nederland op 1 februari 1953 werd veroorzaakt door een stormvloed als gevolg van een diep lagedrukgebied en daarmee gepaard gaande zware noordwesterstorm, in combinatie met springtij.

Bij een noordwesterstorm kun je je waarschijnlijk wel wat voorstellen, deze zorgt ervoor dat zeewater de zeearmen van Zeeland ingeduwd werd. Hoe verder ze deze zeearmen ingeduwd hoe smaller het wordt en hoger het water opgestuwd wordt. Het niveau van het water was wel tot 4.55 m boven zeeniveau!

 

eb en vloed

Als je wilt begrijpen wat springtij is moet je eerst weten wat eb en vloed is. Bekijk de volgende video over eb en vloed.

8. Waardoor wordt eb en vloed veroorzaakt?

Wanneer de zon en de maan op 1 lijn staan is het verschil tussen eb en vloed nog groter, dit noem je ook wel springvloed of springtij.

op 20 maart 2015 was er een zonsverduistering, de maan schoof dus voor de zon langs, dit had ook grote gevolgen voor het verschil tussen eb en vloed. Hieronder een artikel van weer.nl over de gevolgen van de zonsverduistering, een verschil tussen eb en vloed van 16 meter is hierbij gemeten!! Wil je meer weten, klik op de link onder het artikel.

Uitzonderlijk springtij

21.03.2015 12:20

De huidige stand van zowel de maan als de zon ten opzichte van de aarde resulteert vandaag op sommige plekken ter wereld in een bijzonder groot verschil tussen eb en vloed, ofwel springtij. Wereldwijd zijn er vandaag gebieden waar het tijverschil tot zelfs 15 meter is. Eén van die plekken is bijvoorbeeld de noordwestkust van Frankrijk, maar ook delen van de Engelse oostkust tot Canada en Australië hebben vandaag te maken met het zeer hoge springtij.


bron: www.weer.nl

 

 

6 Oefentoetsen

Toets:Vulkanen

Toets:Plaattektoniek

Toets:Aardbevingen

Toets:Orkanen

Extra opdrachten

Orkaan Katrina

Bekijk onderstaande filmpjes over de orkaan Katrina. Beantwoord de volgende vragen vragen mbv deze filmpjes en internet.

- Wanneer was Katrina?

- In welk gebied bracht Katrina veel schade?

- Welke gevolgen waren er?

- Voor hoeveel geld was er schade?

- Hoeveel slachtoffers zijn er gevallen?

- Hoeveel dagen duurde het van het ontstaan van Katrina, tot het aan land gaan van Katrina

- Hoe groot was Katrina

- Waarom hebben ze niet gewoon het hele gebied geëvacueerd?

 

 

 

 

Extra: Hawaii

Hawaii is een groep vulkanische eilanden in de Grote Oceaan. Ze zijn anders ontstaan dan de vulkanen die jullie tot nu toe hebben geleerd.

Zoek met behulp van internet uit, hoe de vulkanen op Hawaii zijn ontstaan.

Maak hier een 'thinglink' van, doe dit niet via de app, maar via de website en mail mij de link.

Extra: uitleg met thinglink

Maak met 'thinglink' (via de website, niet de app) een interactief plaatje van één van de onderwerpen van dit hoofdstuk en leg uit wat er op dit interactieve plaatje te zien is. Je kunt bijvoorbeeld de doorsnede van een vulkaan uitleggen, het ontstaan van een aardbeving of vulkaan. Dus zoek een goed plaatje en maak er een interactieve variant van.

Succes! 

Extra Stof

1. Broeikaseffect

Leerdoelen

- je weet wat er bedoeld wordt met het 'normale' broeikaseffect

- je weet wat er bedoeld wordt met het versterkt broeikaseffect

- je kent de gevolgen van het versterkt broeikaseffect voor de rivieren en de zee.

 

Wat is nu eigenlijk het versterkt broeikaseffect? Bekijk onderstaande video en beantwoord de volgende vragen.

 

broeikaseffect

34. Wat is het natuurlijk broeikaseffect?

35. Kunnen wij zonder het natuurlijk broeikaseffect leven? Leg je antwoord uit.

36. Wat is het versterkt broeikaseffect?

37. Wat zijn de oorzaken van het versterkt broeikaseffect?

38. Wat zijn de gevolgen van het versterkt broeikaseffect?

Aantekeningen

Extra beeldmateriaal

Extreme beelden aardbevingen

Beelden Tsunami Japan

Extreme beelden Tropische orkanen

  • Het arrangement Natuurrampen 2018-2019 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Sectie Aardrijkskunde Noordikslaan
    Laatst gewijzigd
    2018-06-29 15:16:00
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Leerniveau
    HAVO 1; VWO 1;
    Leerinhoud en doelen
    Systeem aarde; Endogene processen; Aardrijkskunde; Exogene processen;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

    Bronnen

    Bron Type
    Filmpje plaattektoniek en de gevolgen.
    http://www.schooltv.nl/share/WO_NTR_427106     		Link
    uitleg tsunami
    https://youtu.be/aHljDIDf6js     		Video
    Botsende platen
    https://youtu.be/ryrXAGY1dmE     		Video
    Ontstaan Himalaya
    https://youtu.be/PDrMH7RwupQ     		Video
    broeikaseffect
    https://youtu.be/kl_YudFNvEE     		Video
    Extreme beelden aardbevingen
    https://youtu.be/4Y-62Ti5_6s     		Video
    Beelden Tsunami Japan
    https://youtu.be/oWzdgBNfhQU     		Video
    Extreme beelden Tropische orkanen
    https://youtu.be/H9VpwmtnOZc     		Video

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    Sectie Aardrijkskunde Noordikslaan. (z.d.).

    Natuurrampen

    https://maken.wikiwijs.nl/57973/Natuurrampen

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Vulkanen

    Plaattektoniek

    Aardbevingen

    Orkanen

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van