Zoals je in leertaak 8 hebt geleerd is het Noordpoolgebied een gigantische ijsvlakte op zee wat rond de Noordpool van de aarde ligt. Verschillende landen maken aanspraak op het gebied. In deze leertaak ontdek je waarom die ijsmassa voor de verschillende landen zo van belang is. Daarnaa onderzoek je welke landen het Noordpoolgebied claimen wat de econmische gevolgen hiervan zijn en tot welke politieke issues dit leidt.
Stap 1: Belang van de Noordelijke IJszee
Wat heeft het smelten van de ijskappen op de Noordelijke IJszee te maken met de claims van verschillende landen op dit gebied? Al eeuwen is de Noordelijke IJszee nauwelijks begaanbaar. Dit zorgde ervoor dat de scheepvaart niet door het gebied kon varen, wat direct gevolgen had voor de handel over zee. Maar nu langzaam het ijs smelt wordt het gebied begaanbaar en wordt het voor een groter publiek toegankelijk. Daardoor zijn we ook veel meer over het gebied te weten gekomen. Zo weten we nu dat het gebied rijk is aan verschillende grondstoffen, zoals olie en aardgas. Door het verder wegsmelten van het ijs zijn deze grondstoffen nu ook toegankelijk voor de mens. Doordat er steeds meer in het gebied wordt gevaren worden grote stukken ijs gebroken, wat ervoor zorgt dat het ijs nog sneller verdwijnt.
Ruzie over een gebied dat van niemand is
Van wie zijn de zeeën en oceanen op aarde? Om te voorkomen dat er voortdurend oorlogen uitbreken over de zeggenschap van de zee hebben landen daarvoor regels opgesteld. Die regels vormen het internationale zeerecht.
In module 18 (leertaak 1) heb je de grenzen van het Nederlandse territorium bekeken. Je hebt daarbij ook ontdekt dat delen van de wateren voor de Nederlandse kust van Nederland zijn en dat Nederland het recht heeft om grondstoffen in de wateren voor de kust van Nederland te winnen. Hoe zat dit ook alweer?
Een van de regels uit de internationale zeerecht luidt dat elk land dat aan zee ligt, zeggenschap heeft over een strook zee tot 12 zeemijl (ruim 22,2 kilometer) uit de kust. Binnen deze strook gelden de wetten van dat land. Deze strook heet de territoriale zone.
Een andere regel is dat landen die aan zee liggen, een strook zee tot 370 kilometer (200 zeemijl) uit de kust af mogen grenzen. Ze mogen het gebruiken om grondstoffen uit de zeebodem (olie, gas of ertsen) te winnen. Heeft een land een stuk zee afgegrensd, dan mogen andere landen niet zomaar in dat stuk zee grondstoffen winnen. Een stuk zee dat door een land is afgegrensd heet exclusieve economische zone van dat land. De exclusieve economische zone is dus geen eigendom van het land, maar geeft het land recht om het te mogen gebruiken.
Maar hoe zit het met het Noordpoolgebied? Mag een land zomaar een vlag precies op de Noordpool planten zoals Rusland op 2 augustus 2007 deed?
Grenzen in het Noordpoolgebied
Zoals je in het krantenartikel hierboven kunt lezen is het Noordpoolgebied van niemand. Dat geld niet voor het gehele gebied. Bekijk maar eens deze afbeelding. Op de afbeelding zie je met een dikke rode lijn de grenzen van de territoria van de landen die om de Noordelijke IJszee liggen. Deze rode lijn loopt dwars door de Noordelijke IJszee. Dit heeft te maken met de economische exclusieve zones van de landen rondom de Noordelijke IJszee. Maar een groot deel van de Noordelijke IJszee ligt buiten deze exclusieve econmische zones en is dus van niemand. Maar de landen accepteren dit niet en ieder land claimt dan ook een deel van het niemandsland. De claims zijn aangegeven met de rode stippellijn.
Op deze afbeelding zie je in kleur aangegeven dat verschilllende landen ook hetzelfde deel van het niemandsland claimen.
Kijk naar onderstaande video's over de 'Strijd om de Noordpool'.
De eerste video is uit 2012. De tweede video is een neiuwsbericht uit 2007.
the Arctic Five
Rusland, Noorwegen, Denemarken, Canada en de Verenigde Staten hebben de Noordelijke IJszee verdeeld. Noorwegen heeft recht op een deel vanwege Spitbergen, Denemarken vanwege Groenland en de Verenigde Staten vanwege Alaska. Deze vijf landen worden ook wel 'the Arctic Five' genoemd. Zij hebben allen een deel weten op te eisen vanwege de regel omtrent de exclusieve economische zone. De landen vissen en exploiteren hulpbronnen in het gebied. Een deel van het Noordpoolgebied blijft hierdoor niemandsland. Tot zo ver redelijk overzichtelijk.
Uitbreiden van het territorium door claims
Er bestaat een wet dat je je exclusieve economsiche zone kunt uitbreiden als je kunt bewijzen dat jouw grondgebied verder doorloopt op de zeebodem, bijvoorbeeld met een bergketen op de zeebodem. Je mag dan dat grondgebied claimen. Rusland heeft dit gedaan. De commissie die de claims beoordeeld heeft het gebied officieel niet toegwezen aan Rusland, maar ook hebben ze de claim niet afgewezen. Denemarken heeft eenzelfde claim ingediend als Rusland. Beide landen beweren dat de Lomonosovrug (een bergketen op de zeebodem) behoort tot hun grondgebied. Dit staat ook in deze afbeelding aangegeven.
The Arctic Five doen allen veel moeite om een stuk van het niemandsland te claimen. Maar Rusland loopt ver voor op de andere vier landen. De Russen hebben als eerste een duidelijke strategie bepaald en ze hebben gezorgd dat hun militaire bases rondom het gebied zijn versterkt. Ook zijn de Russische materialen voor het exploiteren van de hulpbronnen beter bestand tegen de barre omstandigheden in het Noordpoolgebied.
Dat het gebied rond de Noordpool economisch aantrekkelijk is om te claimen, vanwege de vele hulpbronnen die in het gebied aanwezig zijn, moge duidelijk zijn. Hoewel duurzame energie steeds aantrekkelijker wordt, zijn olie en aardgas nog zeer belangrijke hulpbronnen. Maar het Noordpoolgebied is vanuit economisch oogpunt op nog een ander vlak aantrekkelijk.
Nu de Noordelijke IJszee beter begaanbaar wordt ontstaat er een korte vaarroute van Europa naar Azië. Dit is voor bedrijven in de huidige wereldhandel heel voordelig. De handelsroute is korter en daardoor goedkoper, waardoor producten sneller en goedkoper verscheept kunnen worden. Doordat het gebied economisch aantrekkelijk wordt voor bedrijven, wordt het ook aantrekkelijker om dit gebied te claimen. Als eigenaar van het territorium is het namelijk toegestaan om landen en bedrijven geld te vragen om gebruik te maken van de territoriale wateren. Kijk in deze afbeelding naar de twee vaarroutes die onstaan door het smelten van de ijskappen.
Flora en fauna in gevaar
Kijk nu naar het onderstaande videofragment ‘Losgeslagen boorplatform gestrand voor Alaska’.
Je hebt al meerdere video's gezien waarin wordt uitgelegd dat door de exploitatie van het gebied de flora en fauna in gevaar is. Verschillende organisaties maken zich hard voor de bescherming van het gebied. Zij schaden zich daarbij achter de principes die zijn vastgelegd in de Earth Charter.
Politieke issues
De claims op de Noordelijke IJszee zetten extra druk om de onderlinge verhoudingen tussen Rusland, de Verenigde Staten en de Europese landen.
Sinds 2014 zijn er spanningen tussen Rusland en de West-Europese landen over Oekraïne. Hoewel werd geprobeerd het dilemma over de Noordelijke IJszee hier buiten te laten is dit niet gelukt. Inmiddels heeft Rusland meerdere militaire oefeningen gehouden in het Noordpoolgebied en breidt het zijn militaire posten in het noord-oosten verder uit.
Ook de grote meningsverschillen op politiek niveau over de klimaatveranderingen maken de onderlinge verhoudingen niet beter. Hoewel Barack Obama nog vlak voor zijn aftreden heeft vastgelegd dat de VS het aantal boringen naar gas en olie in het gebied zal verkleinen, is het gebied niet veilig. De huidige president Donald Trump ontkent in alle toonaarden dat er op de wereld sprake zou zijn van klimaatverandering.
Toch proberen landen wel in goed overleg het Noordpoolgebied te beheren en te beschermen. Hiervoor is de Arctische Raad opgericht.
Het arrangement Claims op de Noordelijke IJszee - WB is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Auteur Kunskapsskolan
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Bij het samenstellen van deze leerbron is gebruik gemaakt van een arrangement uit de Stercollecties van VO-Content. Het oorspronkelijke arrangement is eigendom van VO-Content en gedeeld onder de CC BY-SA licentie.
https://maken.wikiwijs.nl/82640/Nieuwe_koude_oorlog_vmbo_kgt34
Bij het samenstellen van deze leerbron is gebruik gemaakt van een arrangement uit de Stercollecties van VO-Content. Het oorspronkelijke arrangement is eigendom van VO-Content en gedeeld onder de CC BY-SA licentie.
https://maken.wikiwijs.nl/82640/Nieuwe_koude_oorlog_vmbo_kgt34
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Belang van de Noordelijke IJszee
Grenzen op de Noordelijke IJszee
Claims op de Noordelijke IJszee
Gevolgen van de claims
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
t 
