De middeleeuwen
De middeleeuwen begonnen in 500 na Christus en eindigde in 1500 na Christus. De middeleeuwen werden verdeeld in drie delen. De vroege middeleeuwen (ca 500-1000 na Christus), de hoge middeleeuwen (ca 1000-1250 na Christus) en late middeleeuwen (ca 1250-1500 na Christus). De drie standen die je in de middeleeuwen had, waren de geestelijke, de adel en de boeren. De geestelijke was de hoogste stand. Zij waren het belangrijkste in de middeleeuwen. Het geloof was ook heel belangrijk in de middeleeuwen. Daarna komt de adel. Onder de adel vallen bijvoorbeeld de ridders, koningen en koninginnen. Zij vormen de tweede stand in de middeleeuwen. Dan komen de boeren. Zij vormen de laagste stand, maar ze bestaan wel uit de meeste mensen.
Rederijkers
Rederijkers
Wie of wat waren de rederijkers?
Rederijkers schreven erg veel gedichten en toneelstukken. Ook hielden de rederijkers zich bezig met literatuur in een wedstrijdvorm. De rederijkers waren amateurdichters en voordrachtkunstenaars die zich vanaf de late middeleeuwen bij verenigingen aansloten.
De rederijkers speelde in veel steden een belangrijke rol bij feesten en plechtige gebeurtenissen. Vaak hielpen de rederijks bij het uitbeelden van scènes die een politieke boodschap hadden.
De rederijkers zijn een groep mensen die een belangrijke basis voor onze taal hebben gelegd. Rederijkers zijn dichtgenootschapen van burgers in de 15e en 16e eeuw. De rederijkers schrijven gedichten en verzamelen zich in rederijkerskamers.
Waar komt de term ‘rederijkers’ vandaan?
De term rederijkers komt van het Franse woord 'Rhetorica', wat welsprekendheid betekent. Het is één van de zeven vrije kunsten. In het Frans wordt de term 'Rhétoriquers' gebruikt. Het Nederlandse woord hiervoor is rederijker.
Functies rederijkers
Functies
Een van de belangrijkste functies van de rederijkerskamers is de wedstrijdvorm, die overal van wordt gemaakt. Het gaat er altijd om wie de beste is. Zelfs van de vreemdste dingen wordt een wedstrijd gemaakt en daar horen dan prijzen bij.
Wanneer er een wedstrijd tussen steden werd gehouden, was er een kamer die alles regelde. Dat wisselde steeds. De organiserende kamer had een zeer hoge functie. Zij moesten naar alle steden in de omgeving een uitnodiging sturen.
Rederijkers hadden een erg grote rol bij plechtige gebeurtenissen en feesten. Als er een verhaal verteld moest worden, werd dat vaak gedaan door ze uit te beelden. Ook het versieren van de steden hoort daarbij.
Ook werden veel gedichten van de rederijkers gebruikt als propaganda van eigen steden. Zij waren er goed in om een heel serieus onderwerp toch leuk over te brengen met een humoristische ondertoon.
Voorbeeld:
Geachte leden van de Keienschijters,
hierbij nodigen wij jullie uit voor een fantastische competitie
een schetenwedstrijd.
Degene die de hartste en de meest stinkende scheet laat wint.
Wat valt er te winnen, een heel jaar lang gratis bier bij brouwerij de Bolle Buik.
De wedstijd vindt plaats op 12 juni 1483 te 'S Hertogenbosch.
Groeten rederijkerskamers Moyes Bosch.
Opdracht:
Doe alsof jij de organiserende kamer bent, schrijf een uitnodiging aan de steden. In die uitnodiging staat een opdracht en welke prijs er te halen valt.
Rederijkerskamers
Vroeger:
Bijna iedere stad of hertogdom had een redrijkerskamer. Hieronder staan een paar bekende rederijkerskamers.
- Rederijkerskamer Amsterdam egelantier
- Hertogdom Brabant het wit lavendel
- Breda het turfschip
- Moyses Bosch uit den Bosch
Deze komen uit België:
- De Catharinisten Aalst
- De goudbloem Antwerpen
- De drie santinnen Brugge
- De distelbloem Zierikzee
- De wijngaartsranke Kapelle
Het zuidelijke deel van Nederland (Brabant en Limburg) en België waren vroeger een gewest. Hier waren dan ook veel redrijkerskamers.
Nu:
Ook tegenwoordig bestaan er nog rederijkerskamers hieronder staan er een paar
- Het turfschip Breda is nog een echte redrijkerskamer met nog alle functies
- Moyses Bosch den Bosch toneelvereniging.
- De catharinisten Aalst is een toneelvereniging
- De goudbloem Antwerpen hierin zit tegenwoordig de hogeschool voor kunsten
- De drie santinnen Brugge is een carnavalsverenging
- De meeste rederijkerskamers van nu dienen niet meer als rederijkerskamer, maar vaak als toneel verenging of buurthuizen.
Opdracht:
Bedenk zelf een naam voor een rederijkerskamer. Maak een wapenschild/logo en bedenk een leus, dit mag een bestaande leus zijn, maar wees creatief en bedenk een eigen leus.
Ideologie
Ideologie rederijkers
De rederijkers hadden twee doelen die ze wilden doorgeven aan de burgers. Ze wilden namelijk in de eerste plaats een spiegel voorhouden van hoe ze zich moesten gedragen, maar ze wilde ook graag mensen amuseren. Dit deden ze vaak doormiddel van een toneelstuk of een gedichtje. De blauwe schuyt is een voorbeeld van een gedichtenbundel. In de blauwe schuyt staan voor verschillende groepen hoe zich ze niet moeten gedragen. Alles wat er instaat mag je absoluut niet doen in het dagelijks leven. Zo probeerde de rederijkers toch nog iets grappig te maken van de gedragsregels. Een voorbeeld is het stuk over de dienstmeisjes, hierin staat dat zij de hele dag moeten slapen in plaats van werken en dat ze over de straat dansen.
opdracht:
Bedenk zelf 5 regels die in de blauwe schuyt passen. Je mag zelf kiezen over welk soort mensen het doet. Probeer een zo creatief stukje te schijven. Het makkelijkst is om er een gedicht van te maken.
Landjuweel
Landjuweel
De rederijkers maakten graag gedichten. Vaak gingen ze die met elkaar vergelijken. Zo ontstonden er wedstrijden. De wedstrijden werden landjuwelen genoemd. Een beroemde wedstrijd was die in 1539 in Gent. Maanden van tevoren werden er kaarten verzonden met daarop de informatie over de verschillende rondes en ook de prijzen die men kon winnen. De onderdelen waren: een serieus toneelstuk, een grappig toneel stuk en allemaal verschillende soorten gedichten.
Dichtvormen
Rondeel
Kenmerken van de rondeel:
- Gedicht van (meestal) 8 regels.
- De 1ste, 4de en 7de regel zijn precies hetzelfde.
- De 2de en 8ste zijn ook identiek aan elkaar.
voorbeeld:
Bloei van bloemen
De schoonheid van de natuur
De bloemen die bloeien
De geur van de lente
De schoonheid van de natuur
De bloemen die ieder jaar tevoorschijn komen
Samen een geheel vormen van vrolijke kleuren
De schoonheid van de natuur
De bloemen die bloeien
Refrein
Kenmerken van het refrein:
- Elke strofe (= een alinea) minstens acht versregels.
- Alle strofen eindigen op dezelfde regel.
- De stock drukt het thema uit van het gedicht.
- Laatste strofe: Doorgaans korter + envoi.
- Envoi = opdracht aan voorzitter van de rederijkerskamer.
Voorbeeld:
|
We hebben een mooi huis
En het blijft ook altijd ons thuis
Maar nu willen we wat anders
Dat krijg je met Brabanders
Nu kunnen we het verkopen
Maar veel makkelijker is slopen
Een beetje sjorren en sjouwen
We gaan het huis verbouwen.
|
Eerst kopen we een helm en een hamer
En slopen we als eerste de badkamer
Ook de gevel gaat eruit
Let op anders sprint de ruit
Waar laten we toch al dat puin
Geen probleem, gewoon in de tuin
Als het niet meer past, even aan douwen
We gaan het huis verbouwen
|
|
Nu moet alles weer worden heel gemaakt
Anders is het huis zo naakt
Alles krijgt een nieuwe kleur
Van aanrecht tot voordeur
De nieuwe douche wordt getest
Dan is dadelijk alles op zijn best
We zijn alles rustig weer aan het inbouwen
We gaan het huis verbouwen
|
Als alles klaar is zijn we blij
Eindelijk is alle stress voorbij
Het resultaat mag er zijn
Nu is het tijd voor wijn
Of champagne als je wil
En iets te eten van de nieuwe grill
Nu is ons fijne thuis
Ook weer gewoon een mooi huis.
|
Retrograde/kreeftdicht
Kenmerken van het kreeftdicht:
- Woorden kunnen van links naar rechts gelezen worden en van rechts naar links.
Voorbeeld:
Tijden gaan voorbij
Vreugde en verdriet horen erbij
Familie en vrienden zijn belangrijk
Ballonnen zijn vrolijk en kleurrijk
Ze zijn nodig
Iedereen wordt blij en gelukkig
Wij feesten graag
Genoeg redenen
Het kan soms
Nu, het is voorbij
Ketendicht
Kenmerken van het ketendicht:
- De regels worden aan elkaar geketend door middel van een rijmwoord. Bij de eerste zin het laatste woord daarvan, rijmt op het eerste woord van de volgende zin.
- 1 strofe.
- Minimaal 20 versregels.
Voorbeeld:
Families zijn interessant
Niemand kan er omheen
Alleen sta je er nooit voor
Hierdoor voel je je goed
Invloed va hen geeft je moed
Voorgoed heb je ze
We zijn stuk voor stuk een individueel
Heel verschillend, maar toch één
Iedereen heeft iemand die voor je klaar staat
Meegaat bij alle belangrijke gebeurtenissen
Missen kan je ze niet
Geniet van elk moment met elkaar
Daar waar het even kan
Dan moet je de kans niet voorbij laten gaan
Stilstaan doet het leven voor geen enkel persoon
Buitengewoon snel gaat de tijd
Voorbereid is niemand
Hand in hand geslagen
Dagen zijn voorbij gesleten
Vergeten ze niet, dat is belangrijk
Schaakbord
Kenmerken van het schaakbord:
- In elk vakje van het schaakbord zit een versregel.
- Een paar vakjes samen vormen een gedichtje.
- Je kunt verschillende gedichten maken van de zinnetjes op de vakjes van het schaakbord.
Dit is een van de bekendste schaakborden. Het is gemaakt door Matthijs de Castelein.
Naamdicht/acrostichon
Kenmerken van de naamdicht:
- De eerste vers regel begint met een letter van een woord of naam.
voorbeeld 1:
M…
A…
X…
voorbeeld 2:
Ratatouille
Ratatouille is een Frans gerecht
Allerlei verschillende groente
Typisch een gerecht uit de Provence
Aubergine, courgette en knoflook
Tomaat en ui hoort er ook bij
Ook is er een film van gemaakt
Uiteraard ook geschikt voor vegetariërs
In de zomer als een koud gerecht
Lekker met stokbrood erbij
Lang leve de Franse keuken
Echt het proberen waard!
opdracht:
Maak nu zelf een naamdicht met je eigen naam.
