Taken van de overheid
De overheid heeft een viertal taken in Nederland:
1. Het beschermen van burgers
Bij deze taak kun je denken aan defensie, politie, rechtspraak en een goede gezondheidszorg. Maar ook het beschermen van Nederland tegen water(overlast) en het beschermen van brugers met een zwakke positie hoort hier bij. Bij het laatste kun je denken aan voorbeelden als het instellen van een minimumloon, het stelsel van sociale zekerheid en de Warenwet
2. Het leveren van goederen en diensten
De overheid levert zelf ook goederen. Dit noemen we collectieve goederen. Deze goederen zijn voor iedereen beschikbaar en hier valt geen prijs per stuk voor te berekenen. Denk bijvoorbeeld aan de straatverlichting of de bescherming door het leger.
3. Het beïnvloeden van burgers en bedrijven
Activiteiten die goed zijn voor mens, milieu en maatschappij probeert te overheid te stimuleren door het verstrekken van subsidie. Zo krijg je subsusie als je zonnenpanelen aanschaft voor je woning. Of krijgen werkgevers een subsidie als ze mensen aannemen die niet makkelijk een baan kunnen vinden (mensen met een beperking bijvoorbeeld)
Activiteiten die niet goed zijn voor mens, milieu en maatschappij probeert overheid af te remmen. Dit doen ze door de prijzen voor deze goederen te verhogen met accijns.
4. Het gelijkmatig verdelen van het nationaal inkomen
Er zijn grote inkomensverschillen in Nederland. De overheid vindt deze verschillen in principe goed, maar wil wel de verschillen wat kleiner maken. Dit doen ze door mensen met een laag inkomen relatief (in procenten) weinig belasting te laten betalen en mensen met een hoog inkomen relatief veel belastig te laten betalen.
Ook hebben mensen met een laag inkomen vaak recht op toeslagen en mensen met een hoog inkomen niet.
Overheid en bestuur
Een samenleving kan niet zonder regels en niet zonder controle op de naleving van die regels.
In Nederland stelt de overheid de regels op waar de inwoners van Nederland zich aan moeten houden.
Er zijn in Nederland drie overheden:
- het Rijk
- de provincies
- de gemeenten
Daarnaast worden er regels gemaakt door de Europese Unie.
De overheid is verreweg de grootste werkgever van Nederland. Er werken bijna 1 miljoen mensen in overheidsdienst. Een werknemer in dienst van de overheid noem je een ambtenaar.
Het Rijk
De rijksoverheid is de landelijke overheid in Den Haag.
De rijksoverheid is verantwoordelijk voor wetgeving en zaken die voor het hele land belangrijk zijn, denk aan:
- ons onderwijssysteem
- de inzet van Nederlandse militairen
- de hoogte van de belastingen.
De wetgeving moet worden uitgevoerd door de regering. De Nederlandse regering bestaat uit de koning(in) plus de ministers. De minister-president is de voorzitter van de ministerraad.
Het beleid van de ministers wordt gecontroleerd door de Eerste en de Tweede Kamer. Wie er in de Tweede Kamer zit, wordt bepaald door verkiezingen. Iedere vier jaar mogen inwoners van 18 jaar en ouder hun stem uitbrengen op de politieke partij van hun voorkeur.
Provincies
Nederland is opgedeeld in 12 provincies.
De provincies worden bestuurd door de Provinciale Staten.
De commissaris van de koning is de voorzitter van de Provinciale Staten.
Wie er in de Provinciale Staten zitten, wordt bepaald door verkiezingen.
De Provinciale Staten beslissen over zaken waarvoor de provincie verantwoordelijk is, denk aan:
- provinciale wegen
- meren, vaarwegen en recreatiegebieden
- ligging en inrichting industrieterreinen in de provincie.
Gemeenten
Per 1 januari 2016 zijn er 390 gemeenten in Nederland. Een gemeente kan een stad zijn of kan bestaan uit meerdere steden/dorpen.
Een gemeente wordt bestuurd door de burgemeester en wethouders.
Het beleid wordt gecontroleerd door de gemeenteraad, die is gekozen door de bevolking van de gemeente.
Eén van de belangrijkste taken van de gemeente is het zorgen voor voldoende woonruimte in de gemeente. Daarnaast bemoeit de gemeente zich met zaken als gezondheidszorg, cultuur, sport en recreatie in de gemeente.
