Nieuwsmedia maken af en toe melding van een aardverschuiving, een modderstroom of een lawine van bodemmateriaal. Het komt vooral in het nieuws als er doden bij zijn gevallen, als mensen hierdoor vermist worden, of als er woningen en wegen bedolven zijn geraakt of vernield zijn.
Deze incidenten laten zien dat het aardoppervlak blootstaat aan processen waarbij bodemmateriaal losraakt, zich verplaatst en ergens anders wordt gedeponeerd. Deze processen worden ‘exogeen’ genoemd omdat die van buitenaf op het aardoppervlak inwerken.
Deze processen doen landschappen veranderen, bijna altijd zo langzaam dat niemand er iets van merkt, maar vinden soms plotseling plaats als er een aardverschuiving of modderstroom plaatsvindt of op een andere manier ineens een grote massa bodemmateriaal in beweging komt.
Hoe het komt dat dit af en toe gebeurt, ga je in deze opdracht ontdekken en ook hoe mensen soms zelf ertoe bijdragen dat af en toe een massa materiaal in beweging komt, met alle gevaar voor mensen en hun eigendommen van dien.
Wat ga je leren?
Hoofdvraag
Hoe beginnen en verlopen massabewegingen?
Deelvragen
Welke factoren bepalen het verloop van een massabeweging?
Welke soorten massabewegingen zijn er te onderscheiden?
Welke rol speelt de mens soms in het op gang brengen van massabewegingen?
Hoe proberen mensen massabewegingen te voorkomen en de gevolgen van massabewegingen die toch plaatsvinden, te beperken?
Begrippen
Regoliet
Bedrock
Verwering
Erosie
Transport
Massabewegingen
Afvloeiing
Afschuiving
Bergstorting
Bodemkruip
Modderstroom
Puinlawine
Wat ga je doen?
Activiteiten
Vooraf
Wat kun je al?
Bestudeer de Kennisbank en maak de instaptoets.
Aan de slag
Stap 1
Je leest hoe door exogene processen massabewegingen op gang kunnen komen waardoor bodemmateriaal los van de ondergrond komt. Je bekijkt video's, leest een tekst en beantwoordt vragen.
Stap 2
In deze oefening bekijk je video's en lees je teksten over massabewegingen. Je geeft aan om welke massabeweging het gaat, wat de gevolgen zijn voor mensen en hun eigendommen en wat de mogelijke oorzaak is.
Stap 3
Mensen zijn medeverantwoordelijk voor massabewegingen. Je bekijkt video's en ziet, welke maatregelen mensen nemen om dit tegen te houden.
Afronding
Samenvattend
Maak een begrippenlijst. Vergelijk deze met een klasgenoot.
Eindopdracht A
Maak de eindtoets.
Eindopdracht B
Jullie maken per groep op creatieve wijze een nabootsing van een massabeweging of zoeken daar filmpjes over.
Examenvragen
Oefen de eindexamenvragen.
Terugkijken
Kijk terug op de opdracht.
Tijd
De studiebelasting voor deze opdracht is ongeveer 2 SLU.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Door verwering van gesteenten, een van de exogene processen die op het aardoppervlak inwerken, raken op hellingen van heuvels of bergen stenen en ander bodemmateriaal los van de vaste ondergrond. Dat losse materiaal, ook wel regoliet genoemd, vormt een toplaag boven op het gesteente dat niet is verweerd, de bedrock (grondgesteente).
Wat er vervolgens met het losse materiaal kan gebeuren, laat de volgende bron zien: Wikipedia: ‘Massabeweging’.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Je hebt in Stap 1 gezien dat er zes verschillende soorten massabewegingen te onderscheiden zijn.
Hieronder vind je daarvan zeven voorbeelden.
Geef bij elk voorbeeld antwoord op de volgende vragen:
Welke van de zes benamingen van massabewegingen is de meest passende bij dit voorbeeld?
Wat zijn, als er hiervan sprake is, de gevolgen voor mensen en hun eigendommen van de massabeweging in dit voorbeeld?
Wat is de oorzaak van de massabeweging in het voorbeeld en indien geen oorzaak genoemd is, wat moet volgens jou de oorzaak zijn?
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Soms kunnen mensen schade aan de bodem in heuvelachtige of bergachtige gebieden herstellen en daarmee iets doen tegen gevaarlijke massabewegingen. In de video over de Alpen heb je al gezien dat gras wordt gezaaid op stukken berghelling die kaal zijn geworden. Vervolgens houdt het gras de bodem goed vast, waardoor het gevaar van modderstromen kleiner wordt.
Op Jamaica gaat men op een andere manier te werk, zoals je in de volgende video kunt zien.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Ook is het soms mogelijk mensen te waarschuwen als in hun woonomgeving het gevaar dreigt van een massabeweging, meestal een lawine of een modderstroom, al lukt het niet altijd om iedereen met de waarschuwing te bereiken.
Kijk naar het tweede videofragment: van 0:40 min. “Since there had been no substantial eruptions" tot 1:14 min. “though several major newspapers had featured it.”
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Nabootsen van of beeldmateriaal zoeken van massabewegingen
In de video ‘Erosie – gesteente wordt verplaatst’ die je in Stap 1 hebt gezien, worden zes soorten massabewegingen uitgelegd.
Jullie gaan die massabewegingen nabootsen in de klas. Om een idee te krijgen hoe dat moet, kun je kijken naar de volgende video.
Als er geen materialen als zand, klei en grind voorhanden zijn, kun je foto’s en filmpjes hiervan zoeken en tonen in de klas.
Je docent deelt de klas in zes groepen in. Iedere groep krijgt een massabeweging om te tonen in de klas.
Ga ermee aan de slag.
Je docent zal erop letten dat uit de nabootsing of het getoonde beeldmateriaal duidelijk blijft om wat voor massabeweging het gaat.
Video kan voor veel dingen gebruikt worden bijvoorbeeld om iets uit te leggen, een project te evalueren of mensen te interviewen.
Examenvragen
Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.
Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.
Meer oefenen?
Ga naar ExamenKracht en oefen ook met de nieuwste examens.
Terugkijken
Intro
Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
Kreeg je een indruk over wat wordt bedoeld met massabewegingen?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
Er zijn zes benamingen van massabewegingen genoemd in deze opdracht. Geef van elke benaming een voorbeeld en leg uit waardoor de massabeweging is veroorzaakt.
Hoe ging het?
Tijd
Voor deze opdracht staat ongeveer 3 SLU.
Heb je de opdracht binnen dit aantal uren kunnen doen?
Inhoud
In de opdracht lees je ook over massabewegingen die door menselijke ingrepen zijn veroorzaakt.
Denk je dat die kunnen worden voorkomen? Zo ja, hoe?
Eindopdrachten
Heb je de eindtoets gemaakt en had je een goede score?
Is het jullie gelukt een massabeweging na te bootsen of hebben jullie een bijpassende video gevonden?
Vond je het een leuke opdracht?
Examenvragen
Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?
Het arrangement De aarde schuift - v456 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Aarde" wordt het thema ''De aarde schuift" besproken. Door verwering van gesteenten, een van de exogene processen die op het aardoppervlak inwerken, komt materiaal los. Dit losse materiaal, ook wel regoliet genoemd, vormt een toplaag boven op het gesteente dat niet is verweerd, de bedrock. Het kan gebeuren dat dit gesteente begint te bewegen door externe krachten zoals een aardbeving of toevoer van water. Dit noemen we dan een massabeweging. Maar ook de mens kan verantwoordelijk zijn voor massabewegingen door bijvoorbeeld het kappen van bomen. De wortels van de bomen zouden de grond vast moeten houden, maar wanneer deze gekapt worden, zal de bodem gevoeliger zijn voor verwering en erosie.
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Aarde" wordt het thema ''De aarde schuift" besproken. Door verwering van gesteenten, een van de exogene processen die op het aardoppervlak inwerken, komt materiaal los. Dit losse materiaal, ook wel regoliet genoemd, vormt een toplaag boven op het gesteente dat niet is verweerd, de bedrock. Het kan gebeuren dat dit gesteente begint te bewegen door externe krachten zoals een aardbeving of toevoer van water. Dit noemen we dan een massabeweging. Maar ook de mens kan verantwoordelijk zijn voor massabewegingen door bijvoorbeeld het kappen van bomen. De wortels van de bomen zouden de grond vast moeten houden, maar wanneer deze gekapt worden, zal de bodem gevoeliger zijn voor verwering en erosie.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
De aarde schuift
Bewegingen van buitenaf
Soorten massabewegingen
Ingreep van mensen
Ingreep van mensen
Ingreep van mensen
De aarde schuift
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Nieuwsmedia maken af en toe melding van een aardverschuiving, een modderstroom of een lawine van bodemmateriaal. Het komt vooral in het nieuws als er doden bij zijn gevallen, als mensen hierdoor vermist worden, of als er woningen en wegen bedolven zijn geraakt of vernield zijn.
Hoe beginnen en verlopen massabewegingen?
Activiteiten
Bestudeer de Kennisbank.
Je hebt in Stap 1 gezien dat er zes verschillende soorten massabewegingen te onderscheiden zijn.
Intro
Websites:
