Kader: Moet ik de planeet redden?
Inleiding
Moet ik de planeet redden?
De planeet heeft het niet makkelijk met ruim zeven miljard inwoners. Er is vervuiling, de ozonlaag houdt er mee op, de ijskappen smelten en het ecosysteem heeft het zwaar. Daarnaast hebben veel van die zeven miljard mensen het ook niet al te best. Er is extreme armoede, gebrek aan schoon drinkwater en lang niet overal worden mensen gelijk behandeld. Om duurzame ontwikkeling wereldwijd tot stand te brengen, zijn in het najaar van 2015 daarom zeventien ‘Duurzame Ontwikkelingsdoelen’ vastgesteld door de VN. Wetenschappers, filosofen, politici en andere experts roepen op tot actie, maar voorlopig gaat het nog niet de goede kant op. Bij ethiek (onderdeel van filosofie) stellen we de vraag: Wat is goed handelen? Met betrekking tot duurzaamheid kan deze vraag als volgt geformuleerd worden: Moet ik de planeet redden en waarom eigenlijk?
Startopdracht
Bekijk een aantal korte filmpjes op youtube met als zoektermen 'klimaatverandering' en 'animatie' en maak een opsomming van de 5 belangrijkste oorzaken en de 5 belangrijkste gevolgen van klimaatverandering.
https://www.youtube.com/results?search_query=klimaatverandering+animatie
Eindproduct-Beoordeling
Je rondt deze module af met als eindopdracht een zelf gemaakt filmpje over de ethische vraag:
(Waarom) moet ik de planeet redden?
De klimaatproblematiek is te groot om in zijn geheel te behandelen, dus je kiest voor een specifiek onderwerp. De onderwerpen waar je uit kunt kiezen zijn:
- voeding
- plastic
- kleding
- vervoer
- energiegebruik in huis
Je werkt voor deze opdracht samen in groepjes van 3 of 4 en je hebt 5 lessen de tijd om de opdracht te maken. In de laatste (6e) les presenteer je het filmpje aan de rest van de klas.
Beoordelingscriteria
- Het filmpje duurt tussen de 2 en 3 minuten;
- Er wordt voldoende feitelijke informatie gegeven over het onderwerp dat gekozen is (voeding, plastic, kleding, vervoer of energie in huis);
- De vormgeving werkt ondersteunend voor de inhoud;
- Er wordt een losse bronvermelding gemaakt volgens de APA-methode.
Gymnasium
- Er worden minimaal 2 ethische stromingen gebruikt in het filmpje;
- Het dilemma van de vraag (Waarom) moet ik de planeet redden? wordt duidelijk in het filmpje.
Een voorbeeld van een filosofisch filmpje kun je vinden via de volgende link. Het gaat niet over het klimaat, maar er wordt wel aan de hand van twee filosofische posities op een leuke manier weergegeven wat het belang is van ethiek.
Link:
https://youtu.be/B3QCjkR8Bd8
Leerdoelen
Aan het einde van dit thema kun je een aantal centrale begrippen en toonaangevende visies uit de ethiek herkennen, uitleggen en in een filosofische context toepassen en evalueren. Daarnaast ga je oefenen met een aantal filosofische vaardigheden.
De centrale begrippen:
goed, waarde, norm, geluk, deugd, moraal, rechtvaardigheid, verantwoordelijkheid; de begrippenparen: wil en verstand, waarden en normen, 'is' en 'ought', intrinsiek en instrumenteel handelen, macht en belangen, ethiek en moraal, rechten en plichten.
De toonaangevende visies waarin:
– de mens wezenlijk op het goede betrokken is (Plato);
– de mens als gemeenschapswezen deugd als uitgangspunt neemt (Aristoteles, Thomas, MacIntyre, Nussbaum);
– morele afweging altijd uitgaat van principes en/of plicht ongeacht tot welke resultaat deze afweging leidt (Kant);
– het goede datgene is wat leidt tot de maximalisering van geluk (Mill);
– waarden door de mens zelf moeten worden gecreëerd (Nietzsche).
De vaardigheden:
– vooronderstellingen onderzoeken waarop een vraagstuk berust;
– verschillende filosofische posities ten aanzien van een vraagstuk beargumenteerd innemen;
– een betoog analyseren;
– een betoog beoordelen;
– een logisch correct en overtuigend betoog opzetten en houden;
– de resultaten van een leeractiviteit overdragen aan anderen.
Planning
STAP 0: De docent maakt de groepjes van 3 of 4 leerlingen. (les 1)
STAP 1: Onderzoek naar klimaat (les 1 en 2)
STAP 2: Ethische posities onder de loep (les 3 en 4)
STAP 3: Filmpje maken (les 5)
STAP 4: Filmpje presenteren (les 6)
Basisstof
STAP 1: Onderzoek naar klimaat
Bij stap 1 is het de bedoeling dat je een goed beeld krijgt van het thema. Hiervoor doe je een klein literatuuronderzoek aan de hand van het stappenplan van de WON (Wetenschaps Orientatie Nederland).
1. Onderzoeksvraag
Je kiest samen met je groepje een thema en formuleert een onderzoeksvraag over je gekozen thema (kleding, voeding, etc.).
2. Onderzoeksontwerp
Je maakt vervolgens een onderzoeksontwerp. Dit doe je door na te denken over hoe je de onderzoeksvraag kunt beantwoorden. Hiervoor is het nodig om vast te kijken welke methoden er zijn om data te verzamelen (zie 3). Bij deze opdracht kiezen we in ieder geval voor een literatuuronderzoek. Als je ook nog een andere methode van dataverzameling wil gebruiken dan kun je hier onder het kopje 'verdieping' meer informatie over vinden.
3. Dataverzameling
Voor het literatuuronderzoek leest iedereen in ieder geval 1 groot artikel. Schrijf individueel de belangrijkste informatie op. Zorg dat je alleen de informatie opschrijft die zinvol is voor het beantwoorden van de hoofdvraag. Bij een literatuuronderzoek is het ook erg belangrijk dat je aangeeft waar je de informatie vandaan heeft. Dit doe je door middel van een bronvermelding. Kijk bij het tabblad Verdieping in het document op pagina 10 hoe je die bronvermedling moet maken.
4. Analyse en conclusie
Vat de gevonden informatie met elkaar samen in een mindmap om het thema in kaart te brengen. Formuleer daarna in de mindmap een conclusie op de hoofdvaag.
5. Rapportage en presentatie
Je schrijft vervolgens met elkaar een artikel van ongeveer 400 woorden waarin je laat zien wat de oorzaken en consequenties zijn van .... (thema)... voor het klimaat. Je wisselt het artikel uit met een ander groepje en schrijft feedback bij dat artikel. Schrijf voordat je feedback gaat formuleren op waar je feedback over gaat geven.
STAP 2: Ethische posities onder de loep
Bij stap 2 is het de bedoeling dat je je verdiept in twee ethische posities. Deze ethische posities (ook wel stromingen genoemd) ga je vervolgens gebruiken om te laten zien waarom klimaatverandering tot ethische dilemma's leidt. Het is daarom slim om twee posities te kiezen die niet te veel op elkaar lijken.
1. Verdiep je in twee van deze ethische posities
– de mens wezenlijk op het goede betrokken is (Plato);
– de mens als gemeenschapswezen deugd als uitgangspunt neemt (Aristoteles, Thomas, MacIntyre, Nussbaum);
– morele afweging altijd uitgaat van principes en/of plicht ongeacht tot welke resultaat deze afweging leidt (Kant);
– het goede datgene is wat leidt tot de maximalisering van geluk (Mill);
– waarden door de mens zelf moeten worden gecreëerd (Nietzsche).
2. Ethische posities beschrijven
Schrijf vanuit deze twee ethische posties een reactie van ongeveer 100 woorden op het artikel dat je bij stap 1 hebt geschreven.
3. Ethisch dilemma formuleren
Leg nu in ongeveer 100 woorden uit waarom de klimaatproblematiek tot ethische dilemma's kan leiden.
STAP 3: Filmpje maken
Bij stap 3 ga je een filmpje maken waarin je de opbrengst van stap 1 en 2 verwerkt. Je maakt een filmpje waarin je antwoord geeft op de vraag: (Waarom) moet ik de planeet redden? Je legt hierin dus niet alleen uit wat de oorzaken en gevolgen zijn van het gekozen thema (stap 1), je laat ook zien hoe we met verschillende ethische posities naar die vraag kunnen kijken en waarom dat leidt tot ethische dilemma's.
1. Idee bedenken
Je bedenkt een idee voor een kort filmpje waarin je ook aangeeft met welke argumenten je welk punt wil maken.
2. Feedback
Je geeft feedback op het idee van een ander groepje.
3. Storyboard maken
Je verwerkt de feedback die je hebt gekregen van een ander groepje en maakt vervolgens een storyboard voor het filmpje.
4. Filmen!
Je gaat filmen en denkt vast na over hoe je volgende les het filmpje gaat editen.
5. Editen
Je bewerkt het filmpje tot een korte film van 2 tot 3 minuten.
STAP 4: Filmpje presenteren
Bij stap 4 presenteer je het filmpje aan de rest van de klas. Op basis van het samen gemaakte beoordelingsformulier geef je vervolgens ook feedback aan de andere groepjes.
1. Filmpje presenteren
Je hebt als groepje 5 minuten om je filmpje te presenteren. Dat betekent dat je (naast het filmpje van 2 tot 3 minuten) nog ongeveer 2 tot 3 minuten over hebt voor de volgende vragen:
- Hoe is het proces verlopen?
- Wat zijn de leerpunten voor een volgende opdracht?
- Zijn de leerdoelen bereikt?
- Wat is nog een interessante vervolgvraag die jullie niet hebben kunnen beantwoorden?
2. Feedback formuleren
Bij iedere presentatie geeft een ander groepje feedback aan de hand van het samen gemaakte beoordelingsformulier.
Verdieping
Bij het doen van onderzoek is het noodzakelijk om de stappen van onderzoek goed te volgen. Het Ashram College is aangesloten bij de WON (Wetenschaps Orientatie Nederand). Deze organisatie zet zich in om vwo-leerlingen beter voor te bereiden op de universiteit. Wie zich wil verdiepen in onderzoek kan in deze reader de nodige informatie vinden. Voor wie nog een andere methode van dataverzameling wil inzetten (interview, enquete, etc.) kan ook in deze reader terecht:
https://drive.google.com/open?id=1RpvySY3XP4xYM-6oHkTP9nofx0wLh79N
Verbreding
Eindopdracht
De eindopdracht is een kort filmpje (2 tot 3 minuten) over klimaatverandering binnen het gekozen thema. Hierbij laat je duidelijk zien waarom de klimaatproblematiek ethische dilemma's bevat.
Begrippen en literatuur
