Vlucht naar welvaart

Vlucht naar welvaart

Vlucht naar de welvaart

Introductie

Jaarlijks emigreren duizenden mensen uit Afrika naar Europa. Sommigen van hen doen dat legaal en mogen tijdelijk of definitief in het land van bestemming blijven. Andere migranten die proberen illegaal Europa binnen te komen betalen soms honderden of zelfs duizenden euro's aan mensensmokkelaars die hun overtocht regelen. Sommigen van hen nemen het grote risico om onderweg te verdrinken, omdat ze in kleine, overvolle boten hun tocht over zee maken. Zo verdrinken er tientallen of zelfs honderden Afrikaanse migranten, omdat hun boot tijdens de overtocht zinkt. Deze opdracht gaat over Afrikanen die ervoor kiezen om hun woonplaats te verlaten om een nieuwe te zoeken in Europa.

Wat ga ik doen?

Hoofdvraag
Waarom verlaten ieder jaar duizenden mensen Afrika om een nieuw bestaan in Europa te zoeken?

Deelvragen

  • Waarom gaan deze migranten weg uit hun land in Afrika?
  • Waarom willen deze migranten zich in Europa vestigen?
  • Uit welke landen komen de meeste migranten, en waarom?
  • Welke landen in Europa kiezen deze migranten het meest als land van bestemming, en waarom?
  • Welke belemmeringen moeten de migranten zien te overwinnen om het land van bestemming te bereiken?

Eindproduct + beoordeling
Aan het einde van de les maak je de presentatie ‘Reizen met Afrikaanse migranten’.
Hoe dat precies in zijn werk gaat, lees je in Stap 6.

Wat kan ik al?

Bestudeer uit de kennisbank aardrijkskunde:

KB: Ontwikkelingslanden - behalve centrum en periferie
KB: Migratie en gezinhereniging

Klik op de knop om de oefening te maken.

Stap 1 - Routes van welvaart

Volgens de geograaf Joris Schapendonk zijn migranten “mensen die op zoek zijn naar, of gevestigd zijn in, een nieuwe verblijfplaats.”
Bron: Geografie van november/december 2015, pagina 7.

Overal ter wereld zijn er migranten te vinden. In de Verenigde Staten wonen veel migranten uit Mexico en het Caribisch gebied en de migratie uit deze gebieden gaat nog steeds door.
In de Verenigde Staten, Canada en Australië wonen veel migranten uit Europa. Ze zijn er vooral in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw naartoe getrokken om er zich permanent te vestigen. Na de zestiger jaren nam deze migratie sterk af omdat de (vooral economische) situatie in Europa zich herstelde en overheden hun emigratiebeleid bijstelden.

Een andere migratiestroom ontstond vooral na 2004, toen enkele Oost-Europese landen lid werden van de Europese Unie. Veel migranten uit bijvoorbeeld Polen trokken naar andere lidstaten van de EU, ook naar Nederland en Groot-Brittannië.
Aan de afstand was niets veranderd, wel aan de relatieve afstand. Door het EU-lidmaatschap werd migratie een stuk eenvoudiger en nam de relatieve afstand sterk af. Niet alleen uit Oost-Europa, maar ook uit het Midden-Oosten en Afrika trekken grote aantallen migranten naar de Europese Unie.

Migratie van Afrika naar Europa

Kijk naar de kaart Migrantenstromen naar Europa. De rode pijlen geven de migratie weer van Afrika naar Europa.
De gele pijlen geven de beweging van migranten weer binnen Europa.

Reisroutes van migranten die Europa binnenkomen in 2015 (bron: Europol)

 

Beantwoord nu de vragen over de kaart.

Stap 2 - Waarom Afrikanen migreren

In Stap 1 heb je al gelezen dat Afrikaanse migranten vaak een land van bestemming kiezen waar ze zich verstaanbaar kunnen maken.
Naast de taal zijn er nog meer redenen (pullfactoren), waarom ze het aantrekkelijk vinden om naar Europa te gaan. Een veel voorkomende pullfactor is dat in het land van bestemming al kennissen en familieleden wonen.
In de jaren 60 en 70 bijvoorbeeld trokken Marokkaanse mannen naar Nederland en België om er te werken. Een deel van hen bleef en liet later hun gezin overkomen. Voor die vrouwen en kinderen was hereniging met hun vader of echtgenoot de pullfactor. Deze vorm van ‘volgmigratie’ wordt ook wel kettingmigratie genoemd. Familie en kennissen van eerder geëmigreerden besluiten ook om te verhuizen.

Andere redenen waarom Afrikaanse migranten er voor kiezen naar Europa te komen, zijn:

  • De korte afstand (bijvoorbeeld tussen Marokko en Spanje) maakt het mogelijk om snel terug te gaan naar het land van herkomst als dat nodig is en de reis is dan ook minder duur. De afstand is kort in absolute zin, maar kan ook relatief kort zijn. In de zomer, met goed weer en warmer Middellandse Zeewater, is de afstand tussen Afrika en Europa relatief korter dan in de winter.
    Dan zijn de reisomstandigheden aanmerkelijk ongunstiger.
  • Het beeld van het luxe leven in Europa, dat de meeste migranten hebben. Het wordt wel aangeduid met het begrip ‘perceptie’. Overheden doen hun best dat beeld aan te passen en zo reëel mogelijk neer te zetten. Mensensmokkelaars hebben er belang bij dat beeld van Europa zo mooi mogelijk te maken.
  • Aanwezigheid van goede voorzieningen zoals vergoedingen voor ziektekosten en uitkeringen bij werkloosheid en een gezondheidszorg die toegankelijk en van goede kwaliteit is.
  • Het kunnen volgen van een goede opleiding. Veel jonge Afrikanen willen graag naar Europa om er aan een instelling voor hoger onderwijs te studeren.

Maar Europa trekt niet alleen, Afrika ‘duwt’ ook. Afrikaanse migranten hebben andere redenen om te vertrekken, zoals een (burger)oorlog, hongersnood, werkloosheid en armoede. Die redenen noemen we pushfactoren.

Stap 3 - Check de feiten

Alle Afrikaanse migranten zijn straatarm
Vaak wordt beweerd dat alle Afrikaanse migranten arm zijn en niets bezitten als ze naar Europa komen. Klopt dat wel?
Om dat na te gaan, moet je armoede en welvaart meten. Als maatstaf voor de welvaart van een land als geheel wordt de economische indicator Bruto Binnenlands Product of BBP gebruikt. Dat is de waarde van alle producten en diensten die in een jaar tijd binnen een land worden geproduceerd. Naast het BBP wordt ook het Bruto Nationaal Product of BNP gebruikt. Het BNP drukt de waarde uit van alle geproduceerde goederen en diensten in een bepaalde periode door alle staatsburgers van een land, binnen of buiten de landsgrenzen. Bij een vergelijking van het BBP of BNP van landen zou Luxemburg, een land met weinig inwoners, armer zijn dan bijvoorbeeld Egypte, een land met veel meer inwoners. Dat terwijl Luxemburg bekend staat om zijn grote welvaart en Egypte om zijn wijdverbreide armoede. Daarom wordt om de welvaart of de armoede in een land te meten het BBP of BNP gedeeld door het aantal inwoners van het land. De uitkomst is het BBP of BNP per hoofd van de bevolking. Het BBP per hoofd van de bevolking in Portugal was in 2010 17,173 euro en dat van Angola in 2010 10.529 euro (Bron: Grote Bosatlas, 54e editie). Op grond hiervan zou je kunnen zeggen dat de mensen in Portugal in 2010 rijker waren dan in Angola. We nemen deze twee landen als voorbeeld omdat die in volgende opdrachten uitvoerig aan bod komen.

Vergelijk GB54 pagina 245 Kaart A Bruto Nationaal Product met de kaart bovenaan op Stap 1.

  1. Wat valt je op aan de richting van de migratiestromen?

We zijn er echter nog niet. Het BBP per hoofd van de bevolking van een land geeft nog geen goed beeld want:

  • Niet meegenomen in het BBP is het aandeel van de informele sector. De informele economie bestaat uit alle wettige en onwettige economische activiteiten die niet in kaart worden gebracht.
  • Het BNP per hoofd van de bevolking van een land is een gemiddelde en zegt dus niets over de verdeling arm/rijk binnen het land. Om iets van die verdeling duidelijk te maken, wordt ook wel het Bruto Regionaal Product of BRP als economische indicator gebruikt. Het BRP is de som van alle producten die een streek of een stad per jaar voortbrengt. Daarna kun je ook het BRP per hoofd van de bevolking in die streek of stad berekenen. Op die manier zijn relatief welvarende en relatief armere streken in een land te onderscheiden. Ook dat zegt weinig over hoe arm of rijk de individuele inwoners in die streken zijn.
  • Het BBP en het BBP per hoofd van de bevolking van een land zegt nog niets over de koopkracht, de hoeveelheid goederen en diensten die je voor één euro of één dollar kunt kopen. Met een euro kun je in een arm land als Ghana meer kopen dan in een rijk land als Nederland, omdat het prijspeil voor goederen en diensten er lager is. Wie weinig verdient in een land met een laag BNP per hoofd van de bevolking, is daarmee niet per definitie iemand die in armoede leeft. Daarom gebruiken onderzoekers ook de economische indicator KKP, de koopkrachtpariteit van verschillende landen om wereldwijd de welvaart te meten naast het BBP en het BBP per hoofd van de bevolking. De KKP is een rekenfactor die de effecten van prijsverschillen tussen landen elimineert. Maar ook het KKP van een land is een gemiddelde; het zegt weinig of niets over hoeveel inkomsten ieder individu in het land afzonderlijk heeft en dus wat hij aan goederen en diensten kan kopen.

 

Stap 3 - Koopkracht

Koopkrachtpariteit wereldwijd in 2003 ten opzichte van de Verenigde Staten.


Het BBP per hoofd van de bevolking en ook het KKP zeggen dus weinig of niets over hoe arm of rijk de migranten zijn die vanuit Afrika naar Europa verhuizen. Maar op een andere manier valt hier wel wat over te zeggen. Afrikanen die hun land willen verlaten, moeten kosten maken, in ieder geval reiskosten. Dat heb je in de video in Stap 2 kunnen zien.

Afrikanen die arm zijn en niet goed rond kunnen komen, zijn voor het bekostigen van de reis en andere uitgaven die hun verhuizing met zich meebrengt aangewezen op financiële hulp van familieleden of vrienden in hun omgeving of van mensen die al naar een land in Europa zijn verhuisd. De Afrikanen die daadwerkelijk uit hun land weggaan om zich ergens in Europa te vestigen zijn meestal niet de armste.
Maar Afrikanen die op de vlucht zijn voor een oorlog (zoals die uit Libië), zijn vaak arm en blijven in de eigen regio. Ze hebben huis en haard verloren door gevechten of zijn in grote haast gevlucht met medeneming van wat ze konden dragen. Dat geldt doorgaans ook voor mensen die op de vlucht zijn vanwege een natuurramp (zoals de droogte in Somalië die leidde tot hongersnood). Zij zijn door die ramp hun middelen van bestaan kwijtgeraakt en arm geworden.

Stap 4 - Drempels

Het Nederlandse fregat Zr. Ms. Van Amstel heeft in 2016 gepatrouilleerd in de Middellandse Zee om mensensmokkel te bestrijden en heeft daarbij vele honderden migranten van boten gehaald en in veiligheid gebracht.
Zij verlieten hun land of regio om zich ergens anders te vestigen. Toch zetten relatief weinig mensen zo’n stap. Van de hele wereldbevolking woont maar 3% buiten zijn geboorteland. Hoe komt dat?
Ten eerste moet je als je naar een ander land of gebied emigreert alles achterlaten waarmee je vertrouwd en waaraan je gehecht bent, je familie, je vriendenkring, enzovoort. Wie weleens verhuisd is, weet uit ervaring hoe moeilijk dat kan zijn. Op de tweede plaats moet je de reis kunnen betalen en bijkomende kosten zoals geldige reispapieren (zie ook Stap 3).

Ten slotte moet je in je nieuwe omgeving aan de kost zien te komen. Je moet een vak geleerd hebben of een opleiding hebben gehad met uitzicht op een baan. Voor de meeste mensen zijn het redenen om af te zien van emigratie. Wie heeft besloten toch weg te gaan, moet zijn bestemming nog zien te bereiken, want de reis is moeilijk (zie het schema in Stap 2).

Heb je een paspoort én een werkvergunning voor het land van je toekomst, dan is er geen probleem. Je kunt de kortste of makkelijkste route naar je bestemming nemen. Maar veel Afrikaanse arbeidsmigranten en vluchtelingen hebben deze papieren niet. Als je illegaal een grens over moet, is de reis heel wat moeilijker. Maar al te vaak maken migranten gebruik van mensensmokkelaars met gammele boten om de Middellandse Zee over te steken. Dat is duur en vaak ook gevaarlijk. Boten met migranten zijn vaak klein en overvol en slaan makkelijk om in ruwe zee. Jaarlijks komen veel migranten om door verdrinking, als hun boot zinkt. In 2015 bijvoorbeeld waren het er ruim 3.700 en tussen januari en mei 2016 verloren 3.400 migranten hun leven of raakten vermist.

Ook op reisroutes over land komen migranten drempels tegen. Dat merkt bijvoorbeeld de Nigeriaan Mohammed Odepoju.

In 2009 vertrekt Mohammed Odepoju, 20 jaar oud, uit Nigeria. Hij wil naar Engeland. Eerst rijdt hij mee in een vrachtwagen door de Sahara op weg naar Libië. Daar vindt hij werk. Twee jaar later wordt het Libische bewind van Moammar Gadaffi omvergeworpen en breekt er een burgeroorlog uit waarbij allerlei strijdgroepen tegen elkaar vechten om het land in hun macht te krijgen.

Odepoju vlucht naar Egypte. Hij weet in drie jaar tijd zoveel geld op te sparen dat hij met een mensensmokkelaar mee kan naar het Italiaanse eiland Lampedusa. Via Milaan en Parijs reist hij naar Calais. Het kost hem vervolgens drie maanden voor hij als verstekeling met een vrachtwagen mee kan door de Kanaaltunnel naar Engeland. Bestemming bereikt, zij het na vijf jaar.
Naar: Geografie, Maart 2016, pagina 26.

  1. Als Mohammed Odepoju een geldig paspoort had en toestemming om in Engeland te gaan werken, hoe zou zijn reis zijn verlopen en hoe lang had hij erover gedaan?
    Raadpleeg bij het zoeken van de antwoorden de Bosatlas of Google Earth.

Afrikaanse migranten die geen geldige reispapieren of werkvergunning hebben, komen ook drempels tegen die door de regeringen van Europese landen zijn opgeworpen. In de SchoolTVfilm in Stap 1 zag je hiervan al een voorbeeld, namelijk de hekken die rond de Spaanse stad Melilla zijn geplaatst.

  1. Bekijk de video en noteer welke drempels Afrikaanse en andere migranten tegenkomen aan de buitengrens van of binnen Europa.

Stap 5 - Bestemming bereikt… na vijf jaar

In 2009 vertrekt Mohammed Odepoju, 20 jaar oud, uit Nigeria. Hij wil naar Engeland. Eerst rijdt hij mee in een vrachtwagen door de Sahara op weg naar Libië. Daar vindt hij werk. Twee jaar later wordt het Libische bewind van Moammar Gadaffi omvergeworpen en breekt er een burgeroorlog uit waarbij allerlei strijdgroepen tegen elkaar vechten om het land in hun macht te krijgen.

Odepoju vlucht naar Egypte. Hij weet in drie jaar tijd zoveel geld op te sparen dat hij met een mensensmokkelaar mee kan naar het Italiaanse eiland Lampedusa. Via Milaan en Parijs reist hij naar Calais. Het kost hem vervolgens drie maanden voor hij als verstekeling met een vrachtwagen mee kan door de Kanaaltunnel naar Engeland. Bestemming bereikt, zij het na vijf jaar.
Naar: Geografie, Maart 2016, pagina 26.

  1. Als Mohammed Odepoju een geldig paspoort had en toestemming om in Engeland te gaan werken, hoe zou zijn reis zijn verlopen en hoe lang had hij erover gedaan?
    Raadpleeg bij het zoeken van de antwoorden de Bosatlas of Google Earth.

Afrikaanse migranten die geen geldige reispapieren of werkvergunning hebben, komen ook drempels tegen die door de regeringen van Europese landen zijn opgeworpen. In de SchoolTVfilm in Stap 1 zag je hiervan al een voorbeeld, namelijk de hekken die rond de Spaanse stad Melilla zijn geplaatst.

  1. Bekijk de video en noteer welke drempels Afrikaanse en andere migranten tegenkomen aan de buitengrens van of binnen Europa.

Stap 6 - Eindproduct

Afsluiting

Overleg met je docent of je antwoord geeft op de vragen of dat je het eindproduct maakt.

  1. Soms ontstaat er in een wijk of stad een gemeenschap van migranten uit één bepaald land. Een voorbeeld hiervan is de Ghanese gemeenschap in de Bijlmer. Ook in Den Haag en Rotterdam zijn steeds meer Ghanezen komen wonen. Welke reden hebben sommige van deze Ghanezen in ieder geval gehad om hun land te verlaten?
  2. Waarom proberen veel Afrikaanse migranten die zich in de Europese Unie willen vestigen per boot vanaf het Afrikaanse vasteland naar de Canarische Eilanden, Lampedusa of een Grieks eiland als Kreta te varen?
  3. De Europese Unie probeert de instroom van illegale migranten uit Afrika in te dammen, onder meer met strengere bewaking van haar buitengrenzen. Een deel van de Europese bevolking vindt dat onrechtvaardig en bovendien zou het niet echt helpen. Europa zou de armoede en werkloosheid in Afrika moeten bestrijden.
    1. Geef een reden waarom deze aanpak de instroom van illegale migranten zou kunnen beperken.
    2. Geef een reden waarom deze aanpak dit effect niet zal hebben.
    1. Waarom vormen Afrikaanse migranten die in Europa wonen een bron van inkomsten voor hun landen van herkomst?
    2. Welke groep bewoners in die landen profiteert het meest van deze bron van inkomsten?

Eindproduct:
Julie hebben gezien waarom jaar in, jaar uit grote aantallen Afrikaanse migranten naar Europa trekken. Met behulp van deze kennis, eventueel aangevuld met informatie van internet, maken jullie een presentatie met als titel ‘Reizen met Afrikaanse migranten’.
De presentatie bestaat uit vier delen:

  • De route West-Afrika-Canarische Eilanden
  • De route Marokko-Spanje
  • De route Tunesië/Libië-Italië
  • De route Egypte-Griekenland/Italië

Kies een van deze delen uit en ga ervoor aan de slag in groepen van drie of vier leerlingen.
Laat in je deel van de presentatie zien:

  • Waar de migranten oorspronkelijk vandaan komen;
  • Waarom ze uit hun land van herkomst zijn weggegaan en naar Europa willen;
  • Welke drempels ze onderweg tegenkomen.

Gebruik de gereedschapskist ter inspiratie voor je presentatie!

Bronnen

SchoolTV-film: Metropolis in de klas, migratie

Artikel:
Ton van Narrssen en Martin van der Velde: “De mobiliteitsarena”. Geografie maart 2016 pp. 23-26.

Extra bron:
Europese aanpak migratiestromen op

Antwoorden

  • Het arrangement Vlucht naar welvaart is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Auteur Kunskapsskolan
    Laatst gewijzigd
    2025-01-06 11:31:11
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Bij het samenstellen van deze leerbron is gebruik gemaakt van een arrangement uit de Stercollecties van VO-Content. Het oorspronkelijke arrangement is eigendom van VO-Content en gedeeld onder de CC-BY SA licentie. https://maken.wikiwijs.nl/93623/Vlucht_naar_welvaart
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content Aardrijkskunde. (2021).

    Vlucht naar welvaart - h45

    https://maken.wikiwijs.nl/93623/Vlucht_naar_welvaart___h45

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Vlucht naar welvaart

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van