Hoe leren mensen en dieren?

Hoe leren mensen en dieren?

Leren

Op 4 november 1970 wordt de 13-jarige Genie aangetroffen in een huis in Arcadia, een kleine buitenwijk van Los Angeles. Ze is door haar ouders meer dan tien jaar achtereen opgesloten in haar slaapkamer. Genie kan spreken noch lopen.
Bij een soortgelijk geval werd een veertienjarige jongen gevonden in een afgesloten kamer. Hij kon niet praten en begreep niet wat er tegen hem gezegd werd.

Omdat beide kinderen in hun leven nauwelijks taal gehoord hadden, konden ze geen mensentaal spreken of verstaan. Ze hadden het nooit geleerd.

Wat is leren?
Leren leidt tot gedragsveranderingen op grond van ervaringen. Simpel gezegd: na leren kun je iets wat je daarvoor nog niet kon.

Het vermogen om iets te leren is niet altijd even groot is. Een kind leert bijvoorbeeld veel makkelijker een nieuwe taal dan een volwassene.

Sommige dingen hoef je niet te leren. Een stierkalf hoeft bijvoorbeeld niet te leren paren. Hij moet alleen een volwassen stier worden voor hij dit erfelijk bepaalde gedrag kan uitvoeren.

Je bent nooit te oud om te leren.

Inprenten en latent leren

Dieren bezitten gevoelige perioden waarin bepaald gedrag kan worden geleerd. Leren in een gevoelige periode, heet inprenting. Ingeprent gedrag is meestal moeilijk af te leren. Inprenten speelt bij mensen gedurende de eerste drie jaren van het leven vermoedelijk een belangrijke rol. Vinken die geïsoleerd bij mensen opgroeien leren nooit fluiten zoals een normale vink, ook niet als ze later met andere vinken in aanraking komen. De specifieke vinkenzang kunnen ze alleen in de eerste maand van hun leven leren. Die eerste maand is dus de gevoelige periode voor het aanleren van de zang.

De jonge vinken in dit voorbeeld leren zonder meteen het geleerde te laten zien. Dit heet ook wel latent leren. Sommige kinderen zijn laat met spreken, maar als ze gaan praten gebruiken ze meteen hele volzinnen.
Maar let op: latent leren is niet altijd gebonden aan een gevoelige periode. Het is dus niet precies hetzelfde als inprenting! Als je zonder speciaal op te letten een keer met iemand bent meegereden kun je toch later soms zelf de weg vinden.

Klik hier voor de vinkenzang.

 

Imiteren

Imitatie is leren door na te doen. Een koolmeesje leert door imitatie hoe hij voer uit het netje met vogelvoer kan pikken. Zelfs andere vogelsoorten, zoals kauwen of gaaien, kijken dit kunstje af van het koolmeesje.

Ook bij mensen speelt imitatie een belangrijke rol. Kinderen imiteren het gedrag van volwassenen. Maar ook volwassenen imiteren anderen, bijvoorbeeld bekende of vooraanstaande personen.

 

Trail and error

Proefondervindelijk leren wordt meestal aangeduid met de Engelse naam trial and error.
Bij trial and error leer je door te proberen en fouten te maken.  

Als je een nieuw technisch apparaat, zoals een computer hebt gekocht, kun je beginnen met de handleiding van A tot Z door te lezen. Maar je kunt er ook door trial and error achterkomen hoe het apparaat werkt.

Klassiek conditioneren

Een onbewuste, erfelijke bepaalde reactie op een bepaalde prikkel is een onvoorwaardelijke reflex (zie "Motivatie"). Het aanmaken van speeksel als je eten in je mond krijgt, is een onvoorwaardelijke reflex.

Een voorwaardelijke reflex treedt op als je hebt geleerd om de prikkel in verband te brengen met de prikkel die bij de oorspronkelijke (onvoorwaardelijke) reflex tot dezelfde reactie leidde. Dit gebeurt bijvoorbeeld als het speeksel al in je mond loopt bij de gedachte aan iets lekkers. Een ander voorbeeld is een kind dat gaat huilen bij het zien van de boor van de tandarts.  

De Russische wetenschapper Pavlov heeft de basis gelegd voor de kennis omtrent deze vorm van leren. Hij leerde honden speeksel te vormen naar aanleiding van een belletje. De manier waarop Pavlov gedrag aanleerde, heet klassiek conditioneren.

 

Operant conditioneren

De etholoog Skinner liet zien dat gedrag is aan te leren door het te belonen en af te leren door het te bestraffen. Dit heet operant conditioneren.  

Skinner deed proeven met ratten in een zogenaamde Skinner-box. Als de rat bepaald gedrag uitvoert, kan hij op het pedaal drukken en krijgt hij een graankorrel.
Steeds vaker zal hij het gewenste gedrag uitvoeren. Tenslotte kan de beloning worden weggelaten. De prikkel en het gewenste gedrag zijn nu aan elkaar gekoppeld.
Is het gedrag ongewenst dan wordt het traliewerk op de grond onder spanning gezet. Daardoor leert de rat het gedrag af.

Ons schoolsysteem maakt uitgebreid gebruik van deze ‘skinneriaanse' opvatting over leren.

 

  • Het arrangement Hoe leren mensen en dieren? is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    Auteur Kunskapsskolan
    Laatst gewijzigd
    17-05-2021 16:00:44
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Bij het samenstellen van deze leerbron is gebruik gemaakt van een arrangement uit de Stercollecties van VO-Content. Het oorspronkelijke arrangement is eigendom van VO-Content en gedeeld onder de CC-BY SA licentie. https://maken.wikiwijs.nl/104487/Wie_bepaalt_het_gedrag
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content - Kennisbanken. (2017).

    Wie bepaalt het gedrag

    https://maken.wikiwijs.nl/104487/Wie_bepaalt_het_gedrag

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Wikiwijs is een dienst van