Er zijn maar weinig vrouwen die in de Nederlandse geschiedenis zo’n indruk hebben achtergelaten als Aletta Jacobs.
Aletta is het achtste kind (van de elf) van Abraham Jacobs en Anna de Jongh.
Alle 11 kinderen kregen de kans om te leren. Dat is zeer uitzonderlijk in die tijd.
Aletta zit als enige meisje tussen de jongens in de klas op de HBS (Hoogere Burger School, te vergelijken met het vwo van nu).
Aletta wil arts worden, net als haar vader. Daarvoor moet ze naar de universiteit, maar vrouwen worden daar niet toegelaten.
Als vijftienjarige haalt ze het examen van leerling-apotheker.
Een mannelijke leerling-apotheker heeft bij minister Thorbecke voor Onderwijs gevraagd om vrijstelling te krijgen van het toelatingsexamen voor de universiteit.
Aletta hoort dat zijn verzoek is goedgekeurd. Ze stuurt ook een brief naar Thorbecke.
Thorbecke geeft toestemming. Ze mag een jaar op proef aan de universiteit studeren. Na dat jaar zal hij beslissen of ze mag blijven.
Op 20 april 1871 begint Aletta met haar studie aan de universiteit van Groningen. Ze is dan 17 jaar. Zij is de eerste vrouwelijke student van Nederland.
In kranten- en tijdschriftartikelen wordt ze uitgelachen. Haar broers zijn ook student. Ze worden gepest vanwege hun zus. Eén van haar broers kan daar niet tegen. Hij wil niets meer met zijn zus te maken hebben.
Dan komt het bericht dat minister Thorbecke stervende is. Gauw doet Aletta nog enkele examens en vraagt de minister om zijn besluit. Twee dagen na zijn dood krijgt Aletta de toestemming over de post. Ze mag verder studeren aan de universiteit.
Aletta slaagt als eerste vrouw in Nederland voor het arts-examen.
Een jaar later, in 1879, promoveert ze. Ze is dan de eerste vrouwelijke doctor in de medicijnen.
Vraag:
Waaruit blijkt dat zelfs de vooruitstrevende minister Thorbecke anders tegen vrouwen aankeek dan tegen mannen, zoals de meesten in die tijd?
Stap 2: Dokter Jacobs
De vrouw: haar bouw en haar
inwendige organen
Dr. Aletta Jacobs wordt in 1879 huisarts in Amsterdam.
Niet iedereen vertrouwt een vrouwelijke dokter.
Sommige mensen vonden dat ze minder salaris moest krijgen dan haar mannelijke collega's.
Als dokter weet ze dat het lichaam van een man anders in elkaar zit dan het lichaam van een vrouw.
Vrouwen hebben soms andere kwalen dan mannen. De hoeveelheid medicijnen kan voor een vrouw anders zijn dan voor een man.
De medische stand hield daar geen rekening mee. Het was onfatsoenlijk om over vrouwenkwalen te spreken (spreken over kwalen van mannen mocht natuurlijk wel!).
Zij schrijft het boek ‘De Vrouw. Haar bouw en haar inwendige organen’.
Er staan beweegbare afbeeldingen van het lichaam en de organen in.
Beelden van het boek kun je bekijken in de volgende video.
De Jordaan was een Amsterdamse volksbuurt. Aletta ziet daar veel ellende onder de mensen. Vooral vrouwen hebben het slecht. Zij houdt veertien jaar lang twee keer per week een gratis spreekuur voor deze vrouwen. Ze doet het werk gratis. Vrouwen kregen in die tijd veel kinderen. Dat was niet goed voor een vrouwenlichaam.
Seksuele voorlichting en het verstrekken van voorbehoedsmiddelen waren in Nederland een taboe. In andere landen, zoals de Verenigde Staten, was dat zelfs verboden. In 1881 schreef een Amerikaanse journaliste een artikel. Het ging over het gratis spreekuur van Aletta. Ze noemde het 'de eerste openbare kliniek voor geboortenregeling ter wereld'. Aletta kreeg brieven uit de hele wereld.
Mensen vonden Aletta's werk voor vrouwen geweldig. Maar niet iedereen was er blij mee. In 1919 ontving ze van een organisatie van vrouwelijke artsen een uitnodiging. Ze mocht spreken op een congres in Amerika. Ze wilde graag gaan, maar ze mocht Amerika niet in. Van de Amerikaanse regering kreeg ze geen visum.
Bekijk het volgende filmpje op SchoolTV:
Beantwoord nu de volgende vragen:
Hoeveel kinderen hadden de meeste arbeiders in de Jordaan?
Over geboorteregeling werd niet openlijk gesproken, ook niet in het filmpje. Hoe wordt het dan wel omschreven?
Stap 3: Vrouwenkiesrecht
Poster uit 1918,
ontwerp: T. Molkenboer
In het buitenland is Aletta vooral bekend om haar ideeën over geboortenregeling.
In Nederland kennen we Aletta vooral van haar strijd voor het vrouwenkiesrecht.
In de jaren vóór 1848 wordt Nederland geregeerd door een absoluut vorst.
In 1848 verandert dat. De leden van de Tweede Kamer worden vanaf dat moment gekozen door de mensen die mochten stemmen: de inwoners van het land.
Dat waren de mensen die een bepaald bedrag aan belasting betaalden.
Dat kwam neer op 10% van alle mannen in Nederland.
Het waren alleen mannen, omdat zij belasting betaalden.
Aletta is arts. Ze heeft voldoende inkomen en betaalt belasting.
Ze zou dus mogen stemmen. In 1883 stapt ze naar de Amsterdamse gemeenteraad voor een plaats op de kiezerslijst.
De gemeenteraad zegt tegen haar dat een vrouw geen burgerrechten heeft, en dus ook geen stemrecht.
Jacobs gaat naar de Amsterdamse rechtbank. Die moet maar beslissen of ze mag stemmen.
Het helpt niet. Dan gaat ze naar de Hoge Raad. Dat is de hoogste rechtbank van Nederland.
Ook de Hoge Raad besluit dat ze niet mag stemmen. Het is de man die belasting betaalt en dus heeft de vrouw geen stemrecht.
Maar voor de zekerheid wijzigen de politici de wet toch. Vanaf 1887 staat in de wet: “De leden van de Tweede Kamer worden gekozen door mannelijke ingezetenen.”
Aletta is het er niet mee eens. Zij richt samen met andere vrouwen in 1894 de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) op. De vereniging heeft afdelingen in het hele land. Aletta wordt eerst presidente van de afdeling Amsterdam (in 1895) en later (in 1903) presidente van het landelijk bestuur.
Zij wordt 'het gezicht' van de strijd voor het vrouwenkiesrecht. Ze reist het hele land door en houdt lezingen. Ze organiseert congressen. Ze schrijft artikelen voor kranten en tijdschriften. Ze legt contacten met soortgelijke verenigingen in het buitenland. In 1911 en 1912 reist ze met de presidente van de Wereldbond van Vrouwenkiesrecht de hele wereld over.
Vanaf 1916 demonstreren vrouwen in Nederland elke dag voor het parlementsgebouw in Den Haag. Dat heeft succes.
In 1918 halen zij de eerste overwinning: vrouwen krijgen het recht om gekozen te worden (passief kiesrecht).
In 1919 komt het tweede succes: vrouwen hebben dezelfde rechten als mannen. In 1922 is het eindelijk zover. Dan zijn er voor het eerst verkiezingen in Nederland waarbij ook vrouwen naar de stembus gaan (actief kiesrecht).
Vragen:
Het algemeen kiesrecht komt er in dezelfde periode als het vrouwenkiesrecht. Noem een overeenkomst tussen het algemeen kiesrecht en het vrouwenkiesrecht. Noem ook een verschil tussen beide.
In het filmpje geeft Aletta aan dat de wereld er heel anders uit zal zien als vrouwen ook mogen stemmen. Wat bedoelt ze?
Waarom zou de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht haar naam in 1920 hebben veranderd in Vereniging voor Staatsburgeressen?
Stap 4: Vrouwen nu
De strijd voor gelijke rechten tussen mannen en vrouwen noemen we 'feminisme'. Aletta Jacobs is de belangrijkste persoon van de 'Eerste Feministische Golf' (1870-1920) in Nederland.
Het kiesrecht voor vrouwen was toen het belangrijkste doel.
De 'Tweede Feministische Golf' vond plaats in de jaren zestig, zeventig en tachtig van de twintigste eeuw. Vrouwen streden toen o.a. voor seksuele bevrijding en recht op abortus. Ze wilden buitenshuis kunnen gaan werken.
Er was ook nog een 'Derde Feministische Golf'. Die begon halverwege de jaren negentig. Belangrijke doelen van vrouwen waren: zelfontplooiing door opleiding en werk, keuzemogelijkheden en het tegengaan van discriminatie.
Bekijk nu de onderstaande video: (Bekijk van 03:09 - 04:43).
Praat na het kijken met een groepje van 4 klasgenoten over de mening van de jongeren in de video.
Delen jullie hun mening?
Hoe kijken jullie aan tegen de rechten van mannen en vrouwen in ons land?
Het arrangement Aletta Jacobs is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Mens en Maatschappij GG
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2023-11-13 14:41:43
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Bekijk het volgende filmpje op SchoolTV:
De strijd voor gelijke rechten tussen mannen en vrouwen noemen we 'feminisme'. Aletta Jacobs is de belangrijkste persoon van de 'Eerste Feministische Golf' (1870-1920) in Nederland.
