Dubbelop - Contaminatie en dubbele ontkenning
Contaminatie
Als je twee woorden of uitdrukkingen ten onrechte vermengt, spreek je van een contaminatie.
Voorbeelden
- Deze computer kost duur (kost veel of is duur).
- Ik zal dat nachecken (nakijken of checken).
- Hij kreeg ongenadeloos op zijn kop. (ongenadig of genadeloos)
- Hij neemt in de klas altijd het hoogste woord (heeft het hoogste woord of het woord nemen).
- Aan het eind van de partij legde hij het laatste loodje (het loodje leggen of de laatste loodjes wegen het zwaarst).
- Je mag verwachten dat ze een voorbeeldfunctie geven (een voorbeeld geven of een voorbeeldfunctie hebben).
Dubbele ontkenning
Dubbele ontkenningen komen vaak voor in de spreektaal en dan hebben ze een versterkende functie (voorbeeld 1 en 3). Dit gebruik wordt echter afgeraden.
In zinnen met ‘ontkennende’ werkwoorden (voorbeeld 2) wordt soms ten onrechte een tweede ontkenning toegevoegd.
- Wij hebben nooit geen problemen (nooit of geen).
- De schoolleiding wil voorkomen dat er geen introducees op het feest komen (voorkomen of geen).
- Ik ben daar nooit niet geweest (nooit of niet).
Dubbelop - Herhaling, tautologie en pleonasme
Onjuiste herhaling
Twee of meer keer wordt hetzelfde woord onterecht herhaald.
Voorbeelden
- Ik heb geen geld, maar ik heb er ook geen tijd voor ook.
- Aan dat gepraat over voetbal op zondagavond heb ik een hekel aan.
- Op zo’n partij zou je ook niet op moeten stemmen.
Tautologie
Met een tautologie zeg je twee keer hetzelfde met verschillende woorden.
Deze woorden behoren tot dezelfde woordsoort.
Als je een tautologie gebruikt, moet je je wel afvragen of die een functie heeft.
Goed is:
- Hij werd met pracht en praal begraven.
Fout is:
- Misschien dat ze er wellicht nog achter komen.
- Door de regen kon je de overkant haast bijna niet meer zien.
- Natuurlijk controleren we vanzelfsprekend de antwoorden.
Pleonasme
Met een pleonasme zeg je twee keer hetzelfde met verschillende woorden.
Deze woorden behoren niet tot dezelfde woordsoort. Een pleonasme gebruik je om een eigenschap van iets te benadrukken (grijs beton, witte schimmel, groen gras etc.).
Als je een pleonasme gebruikt, moet je je wel afvragen of dat een functie heeft.
Goed is:
- Deze zomer hadden wij de parasol wel nodig tegen de hete tropenzon.
Fout is:
- Vorige week heeft hij zijn werk weer hervat (weer weglaten).
- De regenbuien kunnen nog ongeveer drie tot vier dagen aanhouden (…ongeveer drie dagen of drie tot vier dagen…).
- ‘Boontje komt om zijn loontje’ is een vaste standaarduitdrukking van hem (vaste uitdrukking of een standaarduitdrukking).
