Trema, liggend streepje, apostrof - 1
Liggend streepje en trema
Hoofdregel: Als het eerste deel van een samenstelling eindigt op een klinker en het tweede deel begint met een klinker, zet je een streepje om te voorkomen dat die twee klinkers samen één klank vormen: mee-eten, auto-ongeluk, massa-artikel, studie-uren en na-apen.
Woorden die eindigen op -achtig krijgen een streepje: zebra-achtig.
Uitzonderingen
- Als het woord geen samenstelling is, gebruik je een trema: poëzie, beïnvloeden, egoïsme, coördinatie, financiën.
- In cijfers en getallen gebruik je een trema: tweeëndertig, drieënzestig.
NB Latijnse en Franse woorden die eindigen op -ei, -eus, -eum, en -ien krijgen geen trema: museum, opticien, petroleum.
Trema, liggend streepje, apostrof - 2
Liggend streepje
Een liggend streepje gebruik je om:
- af te breken
Als een woord niet meer op een regel kan, gebruik je het streepje om af te breken. Een woord mag je alleen afbreken aan het einde van een lettergreep:
geluids –hinder, leeu-wen, voort-aan.
Let op dat je geen losse letters overhoudt. Dus niet: a-deren en bi-o.
- weg te laten
Je zet een streepje als je een deel van een woord weglaat:
in- en export, zomer- en winterkleding, bloeddrukverhogend en -verlagend.
- te scheiden
Om te voorkomen dat er uitspraakproblemen ontstaan, gebruik je een streepje als scheidingsteken: bom-melding.
- te koppelen (zie volgende pagina).
Trema, liggend streepje, apostrof - 3
Liggend streepje (vervolg)
Het koppelteken gebruik je:
- in namen van getrouwde vrouwen: mevrouw Vlug-Van Kempen.
- na voorvoegsels als: adjunct-, non-, niet-, oud- en s(S)int:
adjunct-commies, non-fictie, niet-roker, oud-voetballer, sint-bernard.
- in samengestelde aardrijkskundige namen:
Zuid-Hollands, Noord-Afrikaans, Noordoost-Nepal, Noord-Brabant.
- in samenstellingen van symbolen en afkortingen: 40+-kaas, 67-jarige, tv-toestel, $-teken.
- in samenstellingen waarvan de beide delen gelijkwaardig zijn: minister-president, chef-kok, rooms-katholiek.
Na Griekse en Latijnse voorvoegsels komt geen koppelteken:
locoburgemeester, vicepremier, antiautoritair, coassistenten.
Maar als er klinkerbotsing optreedt krijg je wel een koppelteken: co-ouderschap en re-integratie.
Trema, liggend streepje, apostrof - 4
Apostrof
Een apostrof gebruik je:
- As je letter(s) weglaat: ’s morgens, ’t kofschip, z’n.
- Om een verkeerde uitspraak te voorkomen: lama’s, auto’s, accu’s, alinea's.
- Op de plaats van een weggelaten bezits-s: Kees’ schrift, Beatrix’ verjaardag, Inez’ boek.
Als er geen probleem met de uitspraak is, schrijf je de bezits-s vast: Piets vulpen, ooms favoriet en Freds stropdas.
- In afleidingen van cijfer- en letterwoorden: A4’tje, sms’je, hbo’er, NAC’er, AOW’er, 65+’er.
