Culturen naast elkaar - v456

Culturen naast elkaar - v456

Culturen naast elkaar

Introductie

Angola en Brazilië hebben een totaal verschillende achtergrond met ieder een geheel eigen cultuur. Zoals overal zijn er invloeden van buitenaf, vooral vanuit én via Portugal.
Het levert in Brazilië andere resultaten op dan in Angola uiteraard. Enkele voorbeelden: Braziliaanse volksmuziek heeft elementen van muziek uit Afrika en voetbal is van oorsprong Europees maar bijzonder populair in Brazilië en Angola.

Deze opdracht gaat over de mix van oorspronkelijke en importcultuur in Angola en Brazilië, het ontstaan daarvan en waarom die vermenging van culturen nog steeds doorgaat.

Wat ga je leren?

Hoofdvraag

  • Waarom vervagen de grenzen tussen de oorspronkelijke en geïmporteerde culturen in Angola en Brazilië?

Deelvragen

  • Welke rol heeft het kolonialisme hierin gespeeld?
  • Welke factoren spelen nu hun rol bij de vermenging van oorspronkelijke met importculturen?
  • Welke overeenkomsten en verschillen zijn er tussen Angola en Brazilië bij de vermenging van culturen?

Begrippen

  • Cultuurgebieden
  • Cultuurelementen
  • Diffusie
  • Centrum/Periferie/semi-periferie
  • Globalisering

Wat ga je doen?

Activiteiten

Vooraf

Wat kun je al?

Bestudeer de Kennisbank en maak de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1

Je leest hoe in het verleden de diffusie van cultuurelementen van Angola, Brazilië en Portugal in zijn werk ging. Ook bekijk je hoe in die landen het christendom zich heeft verspreid. Je kijkt een video, leest bronnen en beantwoordt vragen.

Stap 2a+b+c

Niet alleen in godsdienst en taal maar ook op gebied van muziek, dans, gerechten en sport verweven de culturen van de drie landen zich met elkaar. Bekijk video's en lees bronnen om de vragen te kunnen beantwoorden.

Stap 3a+b

Het wereldsysteem is gebleven, ook na beëindigen van de kolonisatie van Angola en Brazilië. Maar het proces van vervagende grenzen gaat, mede door de globalisering door. Je leest erover in deze stappen en maakt oefeningen.

Afronding

Samenvattend

Omschrijf de begrippen. Vergelijk ze met een klasgenoot.

Eindopdracht A

Maak de eindtoets.

Eindopdracht B

Jullie maken in groepen een tentoonstelling over culturele diversiteit en diffusie van cultuurelementen in Angola en Brazilië.

Examenvragen

Oefen met de eindexamenvragen.

Terugkijken

Kijk terug op de opdracht.


Tijd
Voor deze opdracht is de studiebelasting ongeveer 3 SLU.

Wat kun je al?

Bestudeer de Kennisbank.

Maak nu de instaptoets.

Aan de slag

Stap 1: Koloniale band

De koloniale band van Angola en Brazilië

De wereld is verdeeld in meerdere cultuurgebieden. Dat zijn gebieden met een en dezelfde cultuur of waar meerdere culturen naast elkaar bestaan die op elkaar lijken.
Culturen beïnvloeden elkaar door diffusie, de ongerichte en langzame verspreiding van cultuurelementen van de ene naar de andere cultuur. Denk aan taal of godsdienst.
Soms gaat die diffusie over grenzen tussen cultuurgebieden heen. Dat is ook gebeurd tussen culturen in Angola, Brazilië en Portugal.
In deze stap zie je hoe dat in het verleden in zijn werk is gegaan.

Kijk naar de video. Let ook op de tijdbalk onder in het scherm.

Lees onderstaande bronnen en beantwoord de volgende vragen:

  • ‘Angola’, de paragraaf ‘Geschiedenis’, hiervan de eerste alinea;
  • ​‘Brazilië, de paragraaf ‘Geschiedenis’, hiervan:
    • ‘Portugese overheersing’
    • ‘Hollandse overheersing duurt maar kort’
    • ‘Goudvondsten veranderen alles’.

Vermenging van godsdiensten

In Brazilië zijn door vermenging van elementen uit het rooms-katholicisme en Afrikaanse godsdiensten twee nieuwe godsdiensten ontstaan.

Lees de volgende bronnen:

Stap 2a: Culturele mix

Culturele mix in Angola en Brazilië

Dat culturen in Angola en Brazilië vermengd zijn geraakt met elementen uit andere culturen, is niet alleen te zien aan godsdienst en taal.
Bekijk de volgende voorbeelden.

  • Bekijk de video.

  • Lees op Wikipedia het artikel ‘Samba’, hiervan de paragraaf ‘Geschiedenis’.
  • Luister daarna het muziekfragment:

Lees deze bronnen:

(Laat Google het artikel vertalen in het Nederlands. Klik op de rechtermuisknop, dan krijg je een venstertje in beeld met de optie ‘Vertalen in het Nederlands’.)

Stap 2b: Rituelen en feesten

Kijk naar de video over het Braziliaanse carnaval in Rio de Janeiro.

Lees van de site Landenweb Brazilië ‘Samenleving’ de paragraaf: ‘Carnaval en Copacabana’ (het gedeelte dat over het carnaval gaat).

Stap 2c: Sport

In Brazilië is vooral voetbal populair en ook de vecht-danssport capoeira (ontstaan uit het Moringue) die beoefend wordt op eilanden in de Stille Oceaan.
Maar hoe zit het met sporten in Angola?

Kijk het onderstaande videofragment: vanaf 0:51 min. “The topscorer in...” tot 1:14 min. “Angola won eleven times".

Stap 2d: Inbreng verschilt

Inbreng van oorspronkelijke culturen in de mix verschilt

De meeste bewoners van Angola behoren tot volken die er al voor de koloniale tijd woonden. In de koloniale tijd zijn veel van hen als slaven weggevoerd naar Brazilië. Daarnaast wonen er Portugezen, Chinezen en andere buitenlanders in Angola. Die vormen samen een kleine minderheid. Ten slotte is ongeveer 2% van de Angolese bevolking van gemengd Portugese en Angolese afkomst.

In Brazilië hebben sommige bewoners voorouders die tot de oorspronkelijke bewoners, de indianen hoorden, maar het aantal indianen dat nog vasthoudt aan hun oorspronkelijke leefwijze is minder dan 0,2% van de hele Braziliaanse bevolking van 202,6 miljoen.
Verder bestaat de bevolking voor 47% uit blanken, 43% uit mensen van gemengd Afrikaanse, Europese en Indiaanse afkomst en voor 7,6% uit zwarten en is er een kleine groep mensen van gemengd Indiaanse en Afrikaanse afkomst. Dat komt mede door een grote sterfte onder de indianen nadat in 1500 de eerste Portugese kolonisten voet aan wal zetten in Brazilië.
Wat daar de oorzaak van is, lees je op de site Landenweb onder 'Bevolking', het kopje 'Indianen'.

Bekijk de volgende video.

Lees ook het artikel over Kayapo (of Caiapó), indianen in Brazilië die wonen op de vlakte van Mato Grosso, zuidelijk van de Amazone en rond de Xinguririvier.

Stap 3a: Voortgaande vermenging

Voortgaande vermenging van culturen

Een monument uit de koloniale tijd

Niet alleen in het verleden maar ook in onze tijd worden door diffusie van cultuurelementen de grenzen tussen oorspronkelijke en importculturen in Angola en Brazilië vager.

Wereldsysteem

Dat komt ten eerste door de rol die Angola en Brazilië spelen in het economische wereldsysteem. Dat systeem is ontstaan in de tijd waarin Europese landen kolonies hadden in Afrika, Azië, Oceanië (waar Australië ook bij hoort) en Noord- en Zuid-Amerika.

De wereld werd verdeeld in centrumlanden, de landen met kolonies, en de landen in de periferie, de kolonies. De laatsten stonden onder gezag van de centrumlanden. Het centrum viel min of meer samen met het westerse cultuurgebied. Daardoor speelde dit cultuurgebied een overheersende rol ten opzichte van andere cultuurgebieden.

In de loop van de twintigste eeuw zijn bijna alle kolonies zelfstandig geworden, maar dit systeem is blijven bestaan. Nog steeds worden de belangrijkste beslissingen op economisch vlak vooral in de centrumlanden genomen. Ook de overheersende rol van het westerse cultuurgebied is gebleven. Maar het systeem is ook veranderd.

Dat laat het videofragment zien: Kijk vanaf 7:52 min. “Sinds 1950 hebben.” tot 8:32 min. “is daarmee voorbij."

Stap 3b: Globalisering

Grenzen tussen oorspronkelijke en importculturen in Angola en Brazilië vervagen ook door globalisering. Dat is de toenemende verwevenheid van landen, mensen, informatie en producten.

Kenmerken van het proces van vervagende grenzen zijn:

  • toenemend personenvervoer (dankzij goedkoper en sneller vervoer en stijging van welvaart waardoor reizen voor steeds meer mensen betaalbaarder wordt);
  • migratie (want zoals je in Stap 1 al hebt gezien nemen mensen die naar een ander land verhuizen de cultuur van hun land van herkomst mee);
  • steeds betere communicatiemiddelen (ook dankzij de komst van onder meer verbindingskunstmanen, netwerken voor mobiele telefonie en internet);
  • uitbreiding van de internationale handel waardoor het goederenverkeer in omvang toeneemt);
  • verbeteringen in het goederenvervoer (dankzij de uitvinding van de zeecontainer en dankzij goedkoper en sneller vervoer door de lucht);
  • de vestiging van internationale bedrijven zoals supermarktketens en ketens van restaurants als McDonald's.

Afronding

Samenvattend

Bij 'Wat ga je leren?' worden de volgende begrippen genoemd.
Geef zelf een omschrijving van deze begrippen.

​Cultuurgebieden  
Cultuurelementen  
Diffusie  
Centrum/Periferie/semi-periferie  
Globalisering  


Bespreek de begrippen met een klasgenoot.

Eindopdracht A: Toets

Eindopdracht B: Tentoonstelling

Tentoonstelling 'Culturele diversiteit en diffusie van cultuurelementen in Angola en Brazilië'

Door hun koloniale verleden, hun rol in het economische wereldsysteem en de globalisering hebben Angola en Brazilië verschillende culturen, oorspronkelijke en buitenlandse, die naast elkaar bestaan en elkaar beïnvloeden.

Dat gaan jullie in beeld brengen door een tentoonstelling in te richten. Dat doen jullie in twee groepen. De ene groep zoekt op internet beeld- en geluidsmateriaal uit over Angola en de andere groep doet hetzelfde voor Brazilië.
Hoe je een tentoonstelling inricht, kun je zien in onderstaande Gereedschapskist.

Maak een onderverdeling in de volgende thema’s en verdeel die onder elkaar:

  • Godsdienst;
  • Sport;
  • Muziek en dans;
  • Tradities en rituelen;
  • Eten;
  • Amusement (zoals films, tv-programma’s).

Als je klaar bent met jullie deel van de tentoonstelling, laat deze dan beoordelen door je docent.

Beoordeling

Jullie docent zal daarbij op de volgende zaken letten:

  • Zijn de teksten in de tentoonstelling helder en in correct Nederlands?
  • Ondersteunen afbeeldingen en filmfragmenten het verhaal in de tentoonstelling?
  • Is duidelijk zichtbaar dat het om cultuurelementen gaat en de diffusie daarvan in beide landen?
  • Is de tentoonstelling overzichtelijk en goed verzorgd?

Tentoonstelling maken

Je kunt je werk presenteren door dit ten toon te stellen. Door je werk te verzamelen en te laten zien leer je je eigen werk evalueren.

 

Examenvragen

Op deze pagina vind je examenvragen van ExamenKracht van vorige jaren. De vragen sluiten zo goed mogelijk aan bij de opdracht die je net hebt afgerond.

Maak bij het beantwoorden ook gebruik van dat wat je al eerder geleerd hebt. Als je de vraag niet kunt beantwoorden, probeer het dan later opnieuw. Nadat je een vraag beantwoord hebt, kun je deze zelf nakijken en je score aangeven.

VWO 2016-TV2

VWO 2016-TV2 Vragen 1-4

VWO 2019-TV1

VWO 2019-TV1 Vragen 1-4

VWO 2021-TV2

VWO 2021-TV2 Vraag 19

 

Meer oefenen?
Wil je met nog meer examenvragen oefenen?
Als je school deelneemt aan VO-content kun je verder oefenen door in te loggen op ExamenKracht (www.examenkracht.nl).

Terugkijken

Intro

  • Lees de Introductie van de opdracht nog eens door.
    Kun je een voorbeeld geven van vermenging van cultuurelementen?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de hoofdvraag en deelvragen nog eens door.
    Noem enkele factoren die een rol spelen tussen de vermenging van culturen in Angola en Brazilië.

Hoe ging het?

  • Inhoud
    In de opdracht vergelijk je de oorspronkelijke en geïmporteerde culturen in Angola en Brazilië.
    Zijn er feiten die je opmerkelijk vond? Schrijf er twee op.
  • Eindopdrachten
    Heb je de eindtoets gemaakt en had je een goede score?
    Is het jullie gelukt een tentoonstelling te maken over de culturele diversiteit en diffusie van cultuurelementen in beide landen? Ben je tevreden met het resultaat?
  • Examenvragen
    Heb je de examenvragen gemaakt? Ging het goed?

Bronnen

  • Het arrangement Culturen naast elkaar - v456 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-05-07 21:51:29
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor Aardrijkskunde voor VWO leerjaar 4, 5 & 6. In het domein "Wereld" wordt het thema ''Culturen naast elkaar" besproken. De wereld is verdeeld in meerdere cultuurgebieden. Dat zijn gebieden met een en dezelfde cultuur of waar meerdere culturen naast elkaar bestaan die op elkaar lijken. Culturen beïnvloeden elkaar door diffusie, de ongerichte en langzame verspreiding van cultuurelementen van de ene naar de andere cultuur. Denk aan taal of godsdienst. Soms gaat die diffusie over grenzen tussen cultuurgebieden heen. Dat is ook gebeurd tussen culturen in Angola, Brazilië en Portugal. In Angola bestaat de meerderheid van de bevolking uit inheemse volken, terwijl in Brazilië de oorspronkelijke inheemse bevolking is verminderd tot minder dan 0,2%. Het mengen van culturen in Angola en Brazilië blijft doorgaan en economische groei speelt daar een belangrijke rol in. Maar ook de indeling van het wereldsysteem, dat oorspronkelijk de wereld in centrum- en periferielanden verdeelde, speelt nog een belangrijke rol.
    Leerniveau
    VWO 6; VWO 4; VWO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Multiculturele samenleving; Burgerschap; Aardrijkskunde; Grenzen en identiteit; Cultuur;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    6 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    aardrijkskunde, angola, arrangeerbaar, brazilie, cultuur, diffusie, portugal, stercollectie, vwo456

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Culturen naast elkaar

    Koloniale band

    Verspreiding van het christendom

    Bevolkingsgroepen

    Vermenging van godsdiensten

    Culturele mix

    Vertalen

    Rituelen en feesten

    Inbreng verschilt

    Voortgaande vermenging

    Globalisering

    Culturen naast elkaar

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van