De Renaissance is een periode in de geschiedenis waarin bijzondere prestaties werden geleverd op het gebied van de literatuur, de beeldende kunst en de bouwkunst. De klassieke oudheid, de tijd van de Grieken en Romeinen, was daarbij de grote inspiratiebron.
Afscheid van de Middeleeuwen
Er werd afscheid genomen van de Middeleeuwen. Die periode werd gezien als een tijdperk van stilstand en verval. Net als in de oudheid werden het individu, de schoonheid van het leven en het menselijk lichaam tijdens de Renaissance weer belangrijke onderwerpen.
Een ander mens- en wereldbeeld
Om een heropleving van het klassieke erfgoed mogelijk te maken onderzocht men de bouw van het lichaam (anatomie). Ook bestudeerde men het perspectief in tekeningen en schilderijen en de verhoudingen tussen de onderdelen van gebouwen. Men bestudeerde ook de taal, teksten en schrijfstijl van de Grieken en de Romeinen. De kennis die men over al deze zaken opdeed leidde tot een ander mens- en wereldbeeld dan in de eeuwen daarvoor.
Probleemstelling
Een nieuwe tijd
De Renaissance (letterlijk wedergeboorte) wordt gezien als een periode waarin de klassieke cultuur opnieuw tot bloei kwam.
De kunstenaars, schrijvers en architecten grepen tijdens de Renaissance terug op de oude klassieke cultuur. De periode tussen de oudheid en de renaissance werd beschouwd als een minderwaardig tijdvak. Nog altijd spreken we van de trits Oudheid – Middeleeuwen – Nieuwe Tijd. Het verschil met de Middeleeuwen was zo groot dat mensen in de vijftiende eeuw ook al vonden dat zij in een "nieuw" tijdperk leefden.
Topstukken uit de Renaissance
Je kiest uit de schilderkunst, beeldende kunst, literatuur of architectuur een paar topstukken die zijn gemaakt tijdens de Renaissance. Over die gekozen objecten houd je een korte presentatie. Daarin vertel je iets over de eigenschappen van het gekozen beeld, geschrift, gebouw of schilderij zodat je publiek begrijpt waarom de getoonde werken geïnspireerd zijn op het erfgoed van de Grieken en Romeinen.
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag:
Hoe wordt het nieuwe mensbeeld in de Renaissance zichtbaar in de kunst en cultuur van die tijd?
Deelvragen:
Wie waren de kunstenaars, schrijvers en architecten uit de Renaissance?
Vormden ze een samenhangende en gelijkgestemde groep?
Hoe was hun verhouding tot de machthebbers?
Wat bewonderden schrijvers, kunstenaars en architecten tijdens de Renaissance aan de klassieke oudheid?
Wat was het doel van Middeleeuwse kunst, bouwkunst en literatuur?
Wat was het doel van Renaissancistische kunst, bouwkunst en literatuur?
Waarom maakten kunstenaars tijdens de Renaissance uitgebreide studies van bijvoorbeeld anatomie van het menselijk lichaam, het perspectief in de schilderkunst en de maatverhoudingen in de architectuur?
In hoeverre waren de kunst, de letteren en architectuur van de Renaissance vernieuwend?
Wat ga je leren?
Domein A: Historisch besef A3 Perioden gebruiken
Je kunt de tijdvakken plaatsen in de periodes Prehistorie, Oudheid, Middeleeuwen, Vroegmoderne Tijd en Moderne Tijd.
A6 Verklaringen en oorzaken
Je kunt in het kader van een historische vraagstelling verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen.
Domein B: Oriëntatiekennis
Je kunt bij een kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken.
In deze opdracht spelen de volgende kenmerkende aspect uit tijdvak 5 een rol:
Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid.
Onderstaande kernbegrippen worden toegelicht in de begrippenlijst.
Klassiek erfgoed
renaissance
mensbeeld
wereldbeeld
Wat ga je doen?
Activiteiten
Stap
Activiteit
Wat kan ik al?
Wat weet je nog over de Middeleeuwen en de Renaissance? Je haalt je voorkennis op.
Stap 1
Je leest de informatie over de klassieke vormentaal, het veranderende mensbeeld in de renaissance en het erfgoed van de klassieke oudheid. Ook kijk je video's over dit onderwerp. Aan de hand van de Kennisbanken en de video's beantwoord je een aantal vragen.
Stap 2
Aan de hand van een schilderij van Ghirlandaio kun je de heroriëntatie op de klassieke oudheid en het veranderende mensbeeld van de renaissance illustreren.
Stap 3
Je bestudeert een bron over de handelswijze van artsen in de zestiende eeuw. Je geeft aan waarom de handelswijze beter past bij de Renaissance dan bij de middeleeuwen.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die passen bij de opdracht.
Eindproduct
In expertgroepen bestudeer je een kunstvorm uit de renaissance.
Video's en bronnen
Hier vind je bronnen die passen bij dit onderwerp.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
De studiebelasting voor deze opdracht is 4 à 5 SLU.
Wat kun je al?
Wat weet je nog over de nieuwe klassieke tijd?
Je kunt je geheugen opfrissen met behulp van het volgende onderdeel uit de Kennisbank onderbouw.
Denk je dat jij nog voldoende kennis hebt? Maak dan eerst de toets.
Scoor je een voldoende? Dan hoef je de Kennisbank niet te lezen.
Scoor je onvoldoende? Dan moet je de Kennisbank alsnog bestuderen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Tussen 1482 en 1485 maakt de Italiaanse schilder Ghirlandaio dit schilderij, De aanbidding van de herders:
Toelichting:
De afbeelding toont de pasgeboren Jezus in de stal.
De knielende man rechts, die wijst naar het pasgeboren kind, is de schilder Ghirlandaio zelf.
Stap 3: Het menselijk lichaam
Maak de volgende examenopdracht.
Afsluiting
Begrippenlijst
Klassiek erfgoed
Erfgoed: dat wat geërfd is van eerdere generaties.
Het klassieke erfgoed bestaat uit de kunst, architectuur, letterkunde en kennis van de Grieken en Romeinen.
Renaissance
Betekent: wedergeboorte. Los van de kerk ontwikkelde zich in de 14e eeuw een hernieuwde belangstelling voor kunst, wetenschap en literatuur van de Romeinen en Grieken uit de oudheid. Het mensbeeld veranderde daardoor.
Mensbeeld
Een mensbeeld is een doordachte en samenhangende voorstelling van wat het betekent mens te zijn. Mensbeelden zijn verbonden met filosofische, levensbeschouwelijke of religieuze overtuigingen.
Wereldbeeld
Manier waarop men denkt over de wereld, hoe die eruit ziet of eruit zou moeten zien. Door de ontdekkingsreizen veranderde bijvoorbeeld het wereldbeeld: men kwam erachter dat de aarde rond was en niet plat.
Eindproduct: Kunst
Onder de knop 'Video's en bronnen' vind je een pagina met links naar websites met achtergrondinformatie over Middeleeuwse kunst en Renaissance kunst. Bestudeer die websites.
Deze opdracht doe je in zogeheten expertgroepjes.
Elk groepje behandelt één van de volgende kunstvormen:
schilderkunst
beeldende kunst
literatuur
architectuur
muziek
Vervolgens vind je onder de knop 'Bronnen' voor de verschillende kunstvormen websites met informatie.
Bestudeer de websites die gaan over de door jou gekozen kunstvorm. Natuurlijk mag je zelf ook websites uitkiezen.
Gebruik de bronnen om de deelvragen te beantwoorden.
Beantwoord ook de hoofdvraag.
Ga, afhankelijk van de expertgroep waarin je bent ingedeeld, op zoek naar (kunst)werken uit de Renaissance. Kies (kunst)werken uit die als voorbeelden dienen uit de schilderkunst, de architectuur, de letteren of de beeldhouwkunst.
Zorg dat je van de gevonden voorbeelden ook beeldmateriaal hebt dat je kunt gebruiken bij de presentatie. Verzamel ook informatie over de gevonden voorbeelden.
Presenteer de voorbeelden die je hebt gevonden aan je klasgenoten in andere expertgroepen.
Bekijk ook enkele presentaties van de andere expertgroepen. Laten de presentaties duidelijk zien dat de Renaissance gezien kan worden als het begin van een nieuw tijdperk?
Beoordeling
Jouw product krijgt een positieve beoordeling als:
Je (kunst)werken kiest die goed laten zien dat tijdens de Renaissance werd teruggegrepen op de cultuur van de klassieke oudheid.
Je de hoofd- en deelvragen correct beantwoordt.
Je ingaat op de probleemstelling door de vraag te beantwoorden of de Renaissance beschouwd kan worden als het begin van een nieuw tijdperk.
Weging
40 % mate van volledigheid.
40 % beheersing van de vaardigheid.
20 % uitvoering van je eindproduct.
Video's en bronnen
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
De video 'Renaissance en humanisme' van van Joost van Oort past heel goed bij deze opdracht.
Het arrangement 05.2 Een nieuwe klassieke tijd h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
De opdracht 'Een nieuwe klassieke tijd' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO in opdracht van Stichting VO-content.
Fair Use
In de Stercollecties van VO-content wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use
Vragen
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk van VO-content.
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 5 met het onderwerp: Een nieuwe klassieke tijd. In de Renaissance werd de oudheid herontdekt. Latijnse teksten werden gereproduceerd, gebruikt en bestudeerd. Zo werd ook de manier van schrijven overgenomen. Een voorbeeld is Marcus Tullius Cicero, Romeins politicus en filosoof. Humanisten zochten wijsheid en levenslessen maar richtlijnen voor het bedrijven van politiek in zijn werken. Ook de klassieke architectuur komt terug in deze tijd. Een voorbeeld hiervan is de kenmerkende centraalbouw. Architectuur zoals het was in de oudheid, is vastgelegd in het boek de Architectura. Dit boek is één van de belangrijkste bronnen van de moderne kennis over de Romeinse kunst. Veel kunstwerken in de Middeleeuwen hadden een religieus karakter maar de, vaak anonieme, kunstenaars baseerden hun werk vaak op wetenschappelijk onderzoek. Eén van de kunstenaars was Leonardo da Vinci en hij was niet alleen kunstenaar, maar ook uitvinder, wetenschapper en nog veel meer. In de beeldhouwkunst was naaktheid een belangrijk element als uitdrukking van een nauwkeurige studie van de anatomie van het menselijk lichaam. In de schilderkunst kwam voort uit opdracht van zowel de Kerk als van rijke particulieren. De vraag was naar realistische, goed lijkende portretten en de kunstenaar gebruikten de ervaring van de Romeinen over het gebruik van diepte en ruimtelijkheid.
De Renaissance, ontstaan in de 14e eeuw in Italiaanse stadsstaten zoals Florence, markeerde een belangrijke verandering in de geschiedenis. Humanisten introduceerden de indeling van de geschiedenis in Oudheid, Middeleeuwen en Nieuwe Tijd, waarbij de Middeleeuwen werden beschouwd als een periode van neergang. De Renaissance bracht echter elementen van continuïteit met de Middeleeuwen, zoals het kiemen van individualisme. Het tijdperk betekende een verschuiving van exclusieve focus op God en het hiernamaals naar een samenleving waarin kunst, wetenschap en literatuur een plaats kregen. De mens stond centraal in het hier en nu. De Renaissance was een tijd van bloeiende kunst, wetenschap en architectuur, waarbij individuele ontwikkeling hoog in het vaandel stond. De rijke Italiaanse elite, zoals de familie de' Medici, speelde een belangrijke rol in het stimuleren van kunst en intellectuele vooruitgang. Het humanisme, dat teruggreep naar de klassieke oudheid en nadruk legde op menselijke waardigheid en studie, vormde een intellectuele voedingsbodem voor de Renaissance. Het materiaal bespreekt verder nog 'de aanbidding van de herders' en 'het menselijk lichaam'.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
De tijd van ontdekkers en hervormers (1500 - 1600);
Geschiedenis;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
4 uur en 30 minuten
Trefwoorden
arrangeerbaar, de' medici, een nieuwe klassieke tijd, geschiedenis, humanisme, hv45, klassiek erfgoed, mens- en wereldbeeld, renaissance, stercollectie
05.2 Een nieuwe klassieke tijd h45
nl
VO-content
2021-08-16 12:28:17
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 5 met het onderwerp: Een nieuwe klassieke tijd. In de Renaissance werd de oudheid herontdekt. Latijnse teksten werden gereproduceerd, gebruikt en bestudeerd. Zo werd ook de manier van schrijven overgenomen. Een voorbeeld is Marcus Tullius Cicero, Romeins politicus en filosoof. Humanisten zochten wijsheid en levenslessen maar richtlijnen voor het bedrijven van politiek in zijn werken. Ook de klassieke architectuur komt terug in deze tijd. Een voorbeeld hiervan is de kenmerkende centraalbouw. Architectuur zoals het was in de oudheid, is vastgelegd in het boek de Architectura. Dit boek is één van de belangrijkste bronnen van de moderne kennis over de Romeinse kunst. Veel kunstwerken in de Middeleeuwen hadden een religieus karakter maar de, vaak anonieme, kunstenaars baseerden hun werk vaak op wetenschappelijk onderzoek. Eén van de kunstenaars was Leonardo da Vinci en hij was niet alleen kunstenaar, maar ook uitvinder, wetenschapper en nog veel meer. In de beeldhouwkunst was naaktheid een belangrijk element als uitdrukking van een nauwkeurige studie van de anatomie van het menselijk lichaam. In de schilderkunst kwam voort uit opdracht van zowel de Kerk als van rijke particulieren. De vraag was naar realistische, goed lijkende portretten en de kunstenaar gebruikten de ervaring van de Romeinen over het gebruik van diepte en ruimtelijkheid.
De Renaissance, ontstaan in de 14e eeuw in Italiaanse stadsstaten zoals Florence, markeerde een belangrijke verandering in de geschiedenis. Humanisten introduceerden de indeling van de geschiedenis in Oudheid, Middeleeuwen en Nieuwe Tijd, waarbij de Middeleeuwen werden beschouwd als een periode van neergang. De Renaissance bracht echter elementen van continuïteit met de Middeleeuwen, zoals het kiemen van individualisme. Het tijdperk betekende een verschuiving van exclusieve focus op God en het hiernamaals naar een samenleving waarin kunst, wetenschap en literatuur een plaats kregen. De mens stond centraal in het hier en nu. De Renaissance was een tijd van bloeiende kunst, wetenschap en architectuur, waarbij individuele ontwikkeling hoog in het vaandel stond. De rijke Italiaanse elite, zoals de familie de' Medici, speelde een belangrijke rol in het stimuleren van kunst en intellectuele vooruitgang. Het humanisme, dat teruggreep naar de klassieke oudheid en nadruk legde op menselijke waardigheid en studie, vormde een intellectuele voedingsbodem voor de Renaissance. Het materiaal bespreekt verder nog 'de aanbidding van de herders' en 'het menselijk lichaam'.
arrangeerbaar, de' medici, een nieuwe klassieke tijd, geschiedenis, humanisme, hv45, klassiek erfgoed, mens- en wereldbeeld, renaissance, stercollectie
Wat weet je nog over de nieuwe klassieke tijd?
Bestudeer de onderdelen uit de Kennisbank geschiedenis tweede fase.
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
Intro + probleemstelling
