Het arrangement 01.1 Van jagers tot eerste 'stedelingen' h45 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Auteur

VO-content

Laatst gewijzigd

2022-05-18 09:08:11

Licentie

Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

• het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
• het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
• voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

De opdracht 'Van jagers tot eerste 'stedelingen'' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO in opdracht van Stichting VO-content.

Fair Use
In de Stercollecties van VO-content wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use

Vragen
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de
helpdesk van VO-content.

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Toelichting

Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 1 met het onderwerp: Van jagers tot eerste 'stedelingen'. Anders dan in de andere tijdvakken zijn we in tijdvak 1 voor informatie geheel afhankelijk van archeologische vondsten. Gevonden botten en voorwerpen geven een beeld over de periode waar de eerste mensen leefden. Er ontstond een beeld van de eerste menssoorten, zoals de homo erectus en de Neanderthaler, tot aan de homo sapiens, de voorganger van de moderne mens. Deze soort ontstond 160.000-135.000 jaar geleden in Afrika en verspreide zich verder over der wereld. De 'moderne mens' leefde eerst van het jagen en verzamelen van voedsel en leefden nomadisch. Men gebruikte gereedschap van steen, botten en waarschijnlijk ook hout maar dit is niet bewaard gebleven. Vuur werd waarschijnlijk eerst meegenomen vanuit blikseminslagen of lava en werd brandende gehouden en later werd ontdekt hoe het zelf gemaakt kon worden. Mensen in Nederland waren vooral rendierjagers. Toen het klimaat veranderde, ontstonden er uitgestrekte bossen en werden mensen hier bosjagers genoemd. Over religie is weinig bekend maar er zijn ideeën over door de vondsten in graven. De opkomst van de landbouw en veeteelt heeft aan deze nomadische leefwijze vrij abrupt een einde gemaakt. Vanaf het moment dat mensen in staat waren gewassen te telen en vee te houden in de nieuwe Steentijd waren ze meer gebonden aan hun grond. Ze vormden sedentaire nederzettingen en ontwikkelden een geheel nieuwe leefwijze. Er worden permanente woningen en gebouwen gebouwd zoals hutten voor de boeren en hunebedden. Door ontwikkelingen in de landbouw, ontstonden er overschotten van voedsel. Dit zorgde voor ruil en handel maar ook dat niet iedereen in de voedselwinning hoefde te werken. Hierdoor kwamen er meer beroepen en dit was de start van stedelijke samenlevingen. Deze eerste steden ontstonden in de vruchtbare gebieden van het Midden-Oosten zoals in de rivierdalen van de Eufraat, de Nijl en de Tigris. Doordat er meer mensen op een relatief klein gebied kwamen te wonen, ontstond er ook een duidelijke hiërarchie binnen de samenleving en concurrentie tussen steden. Er werden ook wetten gemaakt die werden vastgelegd in steen. Schrift bestond eerst uit logogrammen en daarna veranderde dit in klanktekens, wat zich vervolgens ontwikkelde in het schift zoals tegenwoordig. De uitvinding van het schrift wordt gezien als het einde van de prehistorie. Het materiaal bespreekt verder nog de zonnetempel Stonehenge in Engeland en rotstekeningen. Begrippen die verder in deze les aan bod komen zijn: primaire bronnen, secundaire bronnen, agrarische revolutie en cultuur.

Leerniveau

HAVO 4; HAVO 5;

Leerinhoud en doelen

De tijd van jagers en boeren (tot 3000 v C); Geschiedenis;

Eindgebruiker

leerling/student

Moeilijkheidsgraad

gemiddeld

Studiebelasting

6 uur en 30 minuten

Trefwoorden

agrarische recolutie, arrangeerbaar, geschiedenis, h45, hiërarchie, jagers en verzamelaars, landbouwsamenleving, prehistorie, stercollectie, van jagers tot eerste 'stedelingen'