Thema Slopende krachten

Inleiding

Er zijn krachten op aarde die een gebied kunnen verwoesten.
Die krachten kunnen binnen in de aarde ontstaan.
Over die krachten lees je in het thema 'Verwoestende krachten'.

Dit thema heeft als titel 'Slopende krachten' en gaat over de volgende onderwerpen:

Erosie en verwering
Je leert wat endogene en exogene krachten zijn.
Je leert wat de begrippen erosie en verwering inhouden en wat sedimentatie is.
Aan de hand van afbeeldingen kun je verschillende soorten erosie onderscheiden.

Orkanen en tornado's
Je leert over het verschil tussen orkanen en tornado's en de verwoestende krachten daarvan.
Waar komen ze voor op aarde en wat kunnen de gevolgen zijn voor bewoners en hun omgeving?

Erosie en verwering, orkanen en tornado's zijn krachten die van buitenaf op de aardkorst inwerken.

Introductie - opdracht

Dit thema gaat over krachten die aan het aardoppervlak voorkomen:

verwering en erosie
orkanen en tornado's

Zoek op internet een mooie afbeelding van elk verschijnsel.
Tik steeds één verschijnsel in bij Google.
Kies voor 'Afbeeldingen'.
Plak de vier afbeeldingen in een (Google-)document.
Schrijf bij iedere afbeelding drie woorden die bij het verschijnsel passen.

Vergelijk de gevonden afbeeldingen met die van je klasgenoot.
Leg elkaar uit waarom jullie juist die afbeeldingen en woorden hebben gekozen.

Je kunt het (Google-)document gebruiken voor de eindopdracht van dit thema.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van het thema kan ik:

	Opdracht
omschrijven wat een orkaan is, hoe deze ontstaat, waar op aarde regelmatig orkanen voorkomen en wat de gevolgen van een orkaan kunnen zijn.	Tornado en orkaan
omschrijven wat een tornado is, hoe een tornado ontstaat, waar op aarde regelmatig orkanen voorkomen en wat de gevolgen van een tornado kunnen zijn.	Tornado en orkaan
verwering, erosie en sedimentatie beschrijven als exogene processen beschrijven.	Erosie en verwering
het verschil tussen verwering en erosie herkennen.	Erosie en verwering
omschrijven wat wordt verstaan onder vorstverwering, verwering door planten en bomen en chemische verwering.	Erosie en verwering

Wat ga ik doen?

Het thema 'Slopende krachten' bestaat uit de volgende onderdelen:

Onderdeel	Tijd in lesuren	Eindproduct
Inleiding	0,5	Vier afbeeldingen
Opdracht: Erosie en verwering	2 à 3	Toets of twee posters
Opdracht: Tornado's en orkanen	2 à 3	Nieuwsbericht
Afsluiting	0,5	Presentatie
Totaal	6 à 7

De tijd is een indicatie en afhankelijk van de keuze van het eindproduct.

Opdrachten

Erosie en verwering

Intro

De aardkorst verandert voortdurend van vorm door natuurkrachten.

In deze opdracht kijk je naar twee krachten die van buitenaf op de aardkorst inwerken:
erosie en verwering.

Je ziet hieronder twee afbeeldingen.
Herken je welke afbeelding erosie laat zien en welke verwering?

Wat kan ik straks?

Leerdoelen
Aan het eind van deze opdracht kan ik:

exogene krachten beschrijven als krachten die van buiten uit op de aardkorst inwerken. Ik kan voorbeelden van exogene krachten noemen.
de begrippen erosie en verwering omschrijven zodat het verschil tussen beide begrippen duidelijk wordt.
omschrijven wat wordt verstaan onder vorstverwering, verwering door planten/bomen en chemische verwering.
aangeven dat erosie veroorzaakt kan worden door ijs, wind en water en uitleggen dat door erosie sedimentatie zal plaatsvinden.

Wat ga ik doen?

Activiteiten
De activiteiten in deze opdracht dragen bij tot het volgende leerdoel:
Je beschrijft verwering, erosie en sedimentatie als exogene processen.

Aan de slag
Stap		Activiteit
Stap 1	en	Je leert wat exogene en endogene krachten zijn. Je bestudeert de Kennisbank en maakt een oefening met afbeeldingen. Vervolgens bekijk je je antwoorden samen met een klasgenoot.
Stap 2		Je leert het verschil tussen verwering en erosie. Je bestudeert de Kennisbankpagina's, ook over sedimentatie. Je bekijkt een video en maakt een oefening.
Stap 3	en	Met Google Earth ga je, samen met een klasgenoot, verschillende plekken op aarde bezoeken waar erosie of verwering is.
Afronding
Onderdeel		Activiteit
Begrippen		De begrippen hebben betrekking op exogene en endogene krachten.
Eindopdracht A		Als je kiest voor eindopdracht A: dan maak je de toets.
Eindopdracht B	en	Kies je voor eindopdracht B: dan maak je twee posters: één over erosie en één over verwering. Je kunt dit doen samen met een klasgenoot.
Terugkijken		Terugkijken op de opdracht.

Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 à 3 lesuren nodig.

Aan de slag

Stap 1: Endogeen en exogeen

De aardkorst verandert door natuurkrachten voortdurend van vorm.

Er zijn krachten die van binnenuit op de aardkorst inwerken.
Deze krachten noem je endogene krachten.

En er zijn krachten die van buitenaf op de aardkorst inwerken.
Deze krachten noem je exogene krachten.

Bestudeer in de Kennisbank 'Landschapsvorming' de pagina over exogene krachten.

Landschapsvorming

Je gaat nu een oefening maken met afbeeldingen.
Deze afbeeldingen tonen de gevolgen van exogene en endogene krachten.

Na het maken van de oefening kijk je samen met een klasgenoot naar de antwoorden.
Leg om de beurt per afbeelding aan de ander uit waarom je dit antwoord hebt gekozen.

Stap 2: Verwering en erosie

De aardkorst kan veranderen door exogene krachten.
Je maakt een onderscheid tussen verwering en erosie:

Verwering is het afbrokkelen van gesteente.
Verwering kan gebeuren door planten, bomen, vorst en zure regen.
Erosie is het afslijten van gesteente.
Erosie gebeurt door wind, water en ijs. Bij erosie ontstaan zand en losse stenen.
Die worden meegevoerd door wind, water of ijs.

Bestudeer in de Kennisbank de pagina's over erosie, verwering en sedimentatie.
Bekijk ook de video in de Kennisbank.

Landschapsvorming

Bekijk de video van Schooltv over exogene krachten.
Kun je na het bekijken van de video uitleggen hoe bodemerosie ontstaat?

Video: De bodem glijdt weg

Maak de volgende oefening.

Landschapsvorming

Stap 3: Erosie of verwering?

Met behulp van Google Earth ga je een aantal plekken in de wereld bezoeken.
Je gaat bekijken of hier sprake is van erosie of van verwering.
Je kunt deze opdracht samen met een klasgenoot doen.

Zoek de volgende plekken:

De Morteratchgletscher (Zwitserland)
De kust bij Dover (Engeland)
Wave Rock (Australië)
Karstgebergte Guilin Yangshuo (China)
Boeddha van Leshan (China)

Geef per plek aan of er sprake is van erosie of van verwering.
Omschrijf ook waardoor de erosie of verwering is ontstaan.

Zoek met Google naar afbeeldingen van deze plekken.
Deze afbeeldingen kunnen jullie gebruiken voor de eindopdracht.

Afronding

Begrippen

Landschapsvorming

Endogene krachten
Krachten die van binnenuit op de aardkorst inwerken.

Exogene krachten
Krachten die van buitenaf op de aarde inwerken en die ervoor zorgen dat de aardkorst verandert.

Verwering
Het breken en loskomen van gesteente aan het aardoppervlak door vorst, planten of (zure) regen.

Erosie
Het uitschuren en afvoeren van los materiaal van de aardkorst naar een andere plek door wind, water en ijs.

Sedimentatie
Het afzetten van bijvoorbeeld zand, grind en klei (sedimenten) in een ander gebied dan de plek waar het vandaan komt.

Wind
De verplaatsing van lucht over het aardoppervlak veroorzaakt door verschillen in luchtdruk.

IJs
De vaste vorm van water.

Gletsjer
Een ijsmassa die heel langzaam van een berg naar beneden glijdt en daarbij een dal uitslijt en veel materiaal voor zich uitduwt.

Zandsteen
Gesteente ontstaan door op elkaar gedrukte lagen zand.

Kalksteen
Gesteente ontstaan uit op elkaar gedrukte lagen met kalkskeletten van zeedieren.

Eindopdracht A: Toets

In deze stap maak je de toets 'Erosie en verwering'.
De toets bestaat uit gesloten vragen.

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, de juiste antwoorden te zien.

Eindopdracht B: Poster maken

Je gaat aan de slag met het eindproduct.
Het eindproduct bestaat uit twee posters op A4-formaat.

De ene poster gaat over erosie, de andere gaat over verwering.
Als de twee posters naast elkaar liggen, moet het duidelijk zijn wat het verschil is tussen erosie en verwering.

Je kunt deze opdracht samen met een klasgenoot doen.
Doe het zo:

Maak in een (Google-)document twee pagina’s.
Boven de ene pagina zet je in grote letters: Erosie, boven de andere zet je: Verwering.
Verzamel drie plaatjes van erosie en drie plaatjes van verwering.
Maak daarbij (ook) gebruik van de afbeeldingen uit stap 3.
De afbeeldingen moeten drie verschillende vormen van erosie of verwering tonen.
Kopieer de plaatjes onder elkaar op de juiste poster.
Beschrijf naast of onder de afbeelding in het kort welke vorm van erosie of verwering je ziet en waardoor deze is ontstaan.

Klaar?
Bekijk in de gereedschapskist aan welke beoordelingscriteria de posters moeten voldoen.
Laat de posters beoordelen door de docent.

De docent zal de posters beoordelen op:

inhoud: zijn de verschillen tussen erosie en verwering goed duidelijk?
vorm: zijn de posters origineel en met zorg gemaakt?

Poster maken

Op een informatieve poster kun je laten zien wat de belangrijkste delen van de lesstof zijn. Ook kun je weergeven hoe bepaalde delen zich tot elkaar verhouden.

Terugkijken

Intro

Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Herkende je verwering en erosie op de afbeeldingen?

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je voorbeelden van endogene en exogene krachten noemen?

Hoe ging het?

Eindopdracht B
Wat vond je van het maken van de posters?
Heb je goed het verschil laten zien tussen verwering en erosie?
Heb je goed samengewerkt met je klasgenoot?