Pleonasme

LET OP!

In deze kennisbank staan drie soorten stijlfiguren: pleonasme, tautologie en herhaling.
Op deze pagina leer je alles over het pleonasme, maar bekijk ook de andere twee stijlfigurenpagina's.

Wat is een pleonasme?

Een pleonasme is een stijlfiguur in de taal, dat bestaat uit twee verschillende woordsoorten, bijvoorbeeld: een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord.
Het is een manier om op een mooie manier iets te zeggen, of om iets te benadrukken. Dit gebeurt dan vaak in gedichten of als schrijvers de taal creatief willen gebruiken.

Maar in het dagelijkse of zakelijke taalgebruik wordt een pleonasme vaak gezien als een taalfout. Hoe komt dat?
Bij een pleonasme geef je overbodige informatie of een onnodig woord bij een zelfstandig naamwoord of een werkwoord. Kijk maar naar de voorbeelden hieronder.

Voorbeelden van een pleonasme

- Een platte pannenkoek pl = platte --> pleonasme (ezelsbruggetje) -->
- Een waarschuwing vooraf -->
- De grote reus liep naar het kleine kaboutertje -->

- platte is overbodige informatie, een pannenkoek is namelijk altijd plat.
- vooraf is overbodig, een waarschuwing geef je namelijk altijd voordat iemand iets doet.
- grote en kleine zijn overbodig, je snapt wel ... een reus is immers altijd groot en een kabouter is altijd klein.

Heb je nu al genoeg informatie om de opdrachten te maken? Maak dan de opdrachten.
Wil je meer voorbeelden zien? Lees dan verder in het schema hieronder.

Meer voorbeelden, bedenk zelf waarom deze woordparen samen een pleonasme zijn.

pleonasme met een zelfstandig naamwoord

pleonasme met een werkwoord

- platte pannenkoek
- ronde bal, cirkel
- aanwezige bezoekers, toeschouwers
- valse voorwendsels
- brandend vuur
- openstaande vacature
- witte sneeuw
- rood bloed
- noodzakelijke behoefte

- bruine smurrie
- groen gras
- gele boterbloemen
- mondeling gesprek
- houten boomstam
- hoekig vierkant
- gratis cadeau
- vieze stank
- warme zon
- de uiterste limiet
- een verbetering ten goede
- een waarschuwing vooraf
- ruiters te paard
- overtollige ballast
- nieuwe aanwinst

omlaag vallen, naar beneden vallen
omhoog opstijgen
weer hervatten
nog eens herhalen, weer herhalen
weer opnieuw beginnen
groter groeien
nog eens herhalen
vooraf voorbereiden
gehandhaafd blijven
achteraf evalueren
mondeling bespreken
naar elders vertrekken
opzettelijk uitlokken
tot later uitstellen
vooraf waarschuwen

foutief pleonasme in een zin verbeterde versie
Je moet verplicht een helm dragen. --> Het is verplicht dat je een helm draagt.
Je moet een helm dragen.

in staat zijn om iets te kunnen --> Je bent in staat om iets te doen.
Je kunt dit doen.

toestemming om iets te mogen doen --> Je hebt toestemming om dit te doen.
Je mag dit doen.

Het is noodzakelijk dat je dit moet doen. --> Je moet dit doen.
Het is noodzakelijk dat je dit doet.

Er zijn dus drie stijlfiguren die op elkaar lijken en die je op deze manier uit elkaar kunt houden. Kijk in het overzicht hieronder en op de twee andere kennisbankpagina's.

pleonasme	tautologie	herhaling
- twee verschillende woorden - twee verschillende woordsoorten	- twee verschillende woorden - twee dezelfde woordsoorten	- twee precies dezelfde woorden

Colofon

Het arrangement Herhaling, tautologie en pleonasme is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Auteur: VO-content
Laatst gewijzigd: 2025-03-01 13:46:36
Licentie: Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat

het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken

voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Toelichting: De Kennisbanken bevatten de theorie bij de opdrachten.
Leerinhoud en doelen: Nederlands;
Eindgebruiker: leerling/student
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld
Trefwoorden: kennisbank, leerlijn, rearrangeerbare, rearrangeerbare leerlijn

Downloaden

Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

Metadata

Metadata overzicht (Excel)

LTI

Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

Arrangement

IMSCC package

Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

IMSCC package

Voor developers

Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.