Opdracht 1

Lees de tekst ‘Van Dale moet zo compleet mogelijk blijven’ en beantwoord de vragen.

Als je de tekst op papier wilt lezen, vraag dan een geprint exemplaar aan je docent. Download het bestand hier voor als je in Word de tekst wilt lezen: /userfiles/d83108680d0d8703cf94401e445ec64772e53412.docx

Als je van de vraag terug wilt bladeren naar de vorige vraag of naar de tekst vul dan eerst iets in bij het antwoord.

Tekst

Van Dale moet zo compleet mogelijk blijven

[1] De 'Stichting Eer en Herstel Betalingen Slachtoffers van Slavernij in Suriname' vindt het woord neger beledigend en eist dat dit uit de Grote Van Dale wordt geschrapt. Als Van Dale dat niet doet, wil de stichting Van Dales gaan verbranden op de Dam in Amsterdam. Daartoe zijn al ruim vijftig woordenboeken bijeengebracht. En er is al een vergunning aangevraagd bij de gemeente Amsterdam. Aanvankelijk was het de bedoeling om de woordenboeken op 2 februari, de trouwdag van Willem-Alexander en Máxima, te gaan verbranden. Maar gisteravond verklaarde Roy Groenberg, voorzitter van de stichting, bij Barend & Witteman dat de verbranding ‘uit respect voor het koningshuis’ even zal worden uitgesteld.

[2]     Over de eis van de stichting kun je kort zijn: het is natuurlijk je reinste flauwekul om Van Dale te vragen om neger te schrappen. Een woord of een betekenis verdwijnt niet uit een taal door het te schrappen uit een woordenboek. Bovendien is een woordenboek niet verantwoordelijk voor ons taalgebruik. De Van Dale schrijft ons niks voor, het woordenboek beschrijft wat wij zeggen en schrijven. Anders gezegd: niet de Van Dale discrimineert, maar wij discrimineren, en het woordenboek doet daar tamelijk secuur verslag van. Als je het woord neger beledigend vindt, gebruik het dan niet. En als je het vervelend vindt dat anderen het gebruiken, zeg daar dan wat van.

[3]     Ook over de boekverbrandingsplannen van de stichting kun je kort zijn: het verbranden van boeken is altijd kortzichtig en verwerpelijk. Je maakt de geschiedenis niet ongedaan door boeken te verbranden hoogstens maak je de informatie over die geschiedenis minder toegankelijk. Boekverbrandingen zijn iets voor cultuurbarbaren, nazi's en godsdienstwaanzinnigen. De gemeente Amsterdam geeft natuurlijk geen toestemming voor een openbare boekverbranding. Maar daar zal het de 'Stichting Eer en Herstel Betalingen Slachtoffers van Slavernij in Suriname' dan ook niet echt om te doen zijn: zij willen zoveel mogelijk aandacht van de media, en het stuitende vind ik dat ze die nog krijgen ook.

[4]     De Van Dale is een goed en gezaghebbend woordenboek, waar veel op aan te merken is. Het zou heel nuttig zijn om eens een serieuze discussie te voeren over bijvoorbeeld het label waarmee de Van Dale aangeeft dat een woord 'beledigend' kan zijn (is brillenjood nu beledigend voor joden, voor iemand die een bril draagt, of voor beiden?).

[5]     Maar het slaat nergens op om iedereen die zich beledigd voelt door iets in de Van Dale zoveel media-aandacht te geven. Dat is een open uitnodiging aan bijvoorbeeld koekenbakkers die het beledigend vinden dat koekenbakker ook kan worden gebruikt voor 'iemand die zijn vak niet kent', aan slagers die het niet langer pikken dat bijvoorbeeld Milosevic de 'slager van de Balkan' is genoemd, aan kruideniers die vinden dat hun beroepsnaam niet figuurlijk zou mogen worden gebruikt voor 'iemand met bekrompen denkbeelden, kleingeestig krenterig denkend man' enzovoorts. Bijna iedereen kan wel iets in de Van Dale vinden waardoor hij zich op de een of andere manier beledigd voelt, en vervolgens een hoop heisa gaan maken.

[6]     Een open gedachtewisseling om ons beste handwoordenboek nog beter te maken om te kijken of je als woordenboek eigenlijk wel politiek correct en normatief zou moeten zijn, in plaats van louter beschrijvend – dat lijkt mij zinvol. Maar als er iemand opstaat die aankondigt Grote Van Dales te gaan verbranden, laten de media dit dan s.v.p. behandelen voor wat het is: een opgeklopte, irrationele vertoning.

Naar: E. Sanders, NRC/Handelsblad 8 januari 2002