![]() |
Bij een referendum wordt een vraag over een wet aan de kiesgerechtigden voorgelegd. Bij een referendum gaan de kiesgerechtigden net als bij een verkiezing naar het stembureau. Meestal gaat het hierbij om een beperkte keuze (ja of nee, of een keuze uit een beperkt aantal mogelijkheden).
Zo’n 30 landen in de wereld kennen het referendum, maar het ene referendum is het andere niet.
Zwitserland gaat het verst in het direct raadplegen van zijn burgers. Zwitserse burgers kunnen meepraten over wetten en verdragen en de regering moet de uitkomst van het referendum accepteren. In 2002 heeft 54,5% voorgestemd op de vraag ‘Zwitserland treedt toe tot de Verenigde Naties’. In 2008 heeft 58,6% tegengestemd op de vraag ‘Zwitserland voert een flexibele leeftijd voor pensionering in’.
Een referendum zoals in Zwitserland noemen we een bindend referendum: de uitslag wordt overgenomen. Bij een niet-bindend of adviserend referendum wordt de uitslag beschouwd als een advies aan de volksvertegenwoordiging en kan het overgenomen worden, of niet.
Nederland kent geen bindend referendum. Verschillende gemeenten en enkele provincies kennen wel een adviserend of raadgevend referendum. Sinds april 2014 kent Nederland ook een nationaal adviserend referendum. Dit betekent dat burgers een referendum kunnen aanvragen over wetten en verdragen nadat deze door het parlement zijn goedgekeurd. Voor een referendum moeten eerst 10.000 handtekeningen worden ingezameld in 4 weken, daarna 300.000 in 6 weken.
Een nationaal referendum moet niet verward worden met een burgerinitiatief. Voor een nationaal referendum moeten 300.000 handtekeningen worden ingezameld. Een nationaal referendum gaat over goedgekeurde wetten en verdragen. Met een nationaal referendum kunnen de burgers aangeven dat naar hun mening een wet of verdrag zou moeten worden aangepast. Voor een burgerinitiatief hoeven ‘maar’ 40.000 handtekeningen te worden ingezameld. Een burgerinitiatief is een uitgewerkt voorstel om bijvoorbeeld het milieu, onderwijs of openbaar vervoer te verbeteren. Met een burgerinitiatief verzoekt een groep burgers de Tweede Kamer om hun voorstel te bespreken en er een standpunt over in te nemen. Uiteindelijk nemen de leden van de Tweede Kamer een standpunt in: wel of niet instemmen met het voorstel.
In 2018 is de Wet Raadgevend Referendum ingetrokken.