Stap 2: Klassieke grondrechten

Vakbondsdemonstratie

De term ‘grondrechten’ is voor het eerst gebruikt in Duitsland. Later werd die term overal in Europa overgenomen. Wat we daar precies mee bedoelen wordt heel verschillend uitgelegd. We geven enkele definities:

Hoofdstuk 1 van de Nederlandse Grondwet telt 23 artikelen. De eerste 18 artikelen worden de klassieke grondrechten genoemd. Het kenmerk van klassieke grondrechten is dat zij de burger beschermen tegen bemoeienis of inmenging van de overheid. De klassieke grondrechten worden ook wel vrijheidsrechten genoemd.

Deze grondrechten zijn voor juristen opgeschreven en niet makkelijk te begrijpen. Zo staat in artikel 7 van de grondwet bijvoorbeeld: ‘Voor het openbaren van gedachten of gevoelens heeft niemand verlof nodig wegens de inhoud daarvan’. Dat betekent in gewoon Nederlands: ‘Iedereen heeft het recht om te zeggen wat hij of zij wil’.

Grondrechten

Hieronder is geprobeerd die moeilijke grondrechten wat simpeler op te schrijven:

  1. Alle mensen zijn gelijk. Discriminatie is verboden.
  2. Iedereen mag naar het buitenland gaan als hij of zij dat wil. Vreemdelingen kunnen niet zomaar het land worden uitgewezen.
  3. Iedere Nederlander heeft het recht om ambtenaar te mogen worden.
  4. Iedere Nederlander heeft kiesrecht.
  5. Iedereen heeft het recht om schriftelijke verzoeken bij de overheid in te dienen.
  6. Alle mensen hebben het recht op vrijheid van godsdienst.
  7. Alle mensen hebben het recht om te zeggen en schrijven wat ze willen.
  8. Alle mensen hebben het recht om lid te zijn van een vereniging.
  9. Alle mensen hebben het recht om te vergaderen.
  10. Iedereen in Nederland heeft recht op privacy.
  11. Niemand mag zomaar aan je komen.
  12. Niemand mag zomaar in andermans huis binnenkomen.
  13. Niemand mag zomaar een brief aan jou openmaken of je telefoon afluisteren.
  14. Niemand mag zomaar een huis of stuk grond dat je bezit van je afpakken.
  15. Iedereen heeft recht op vrijheid.
  16. Je mag alleen gestraft worden (met een taak, boete of gevangenisstraf) als je een wet hebt overtreden.
  17. Je hebt het recht om tegen een straf in beroep te gaan.
  18. Je hebt bij een rechtszaak recht op hulp van een advocaat.

 

De eerste 18 grondrechten zorgen er onder meer voor dat de regering je zoveel mogelijk met rust laat. Hierbij ligt de nadruk op terreinen waar de overheid zich niet mee mag bemoeien. Een voorbeeld: als jij een demonstratie wilt organiseren, mag de overheid dat niet (zomaar) verbieden.

Verschillende klassieke grondrechten hadden we al in de grondwet van 1848:

Artikel 8: Niemand heeft voorafgaand verlof nodig, om door de drukpers gedachten of gevoelens te openbaren, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet.
Artikel 10: Het recht der ingezetenen tot vereniging en vergadering wordt erkend.

Het verschil is dat de klassieke grondrechten tot 1983 niet apart bij elkaar zijn gezet.