In onze grondwet (van 1983) staat: “Het koningschap wordt erfelijk vervuld door de wettige opvolgers van Koning Willem I, Prins van Oranje-Nassau.”
Sommige Nederlanders vinden dat niet democratisch, omdat de koning niet gekozen wordt, maar zijn plek krijgt door erfopvolging. Zij willen liever een republiek met een gekozen president.
In 1996 is om die reden het Republikeins Genootschap opgericht. Dat genootschap heeft inmiddels meer dan 100 leden, waaronder bekende schrijvers (Ronald Giphart, Adri van der Heijden), cabaretiers (Raoul Heertje, Hans Teeuwen) en (oud-)politici (Femke Halsema, voormalig fractieleider van GroenLinks). Je kunt geen lid worden van het genootschap, daarvoor moet je worden gevraagd. Dat kan wel bij het Nieuw Republikeins Genootschap, een vereniging met hetzelfde doel. Het NRG trekt ook meer jongeren, al hebben beide organisaties niet veel aanhangers. Uit een onderzoek van april 2014 door TNS NIPO bleek dat 89% van de ondervraagden vindt dat Nederland een koninkrijk moet blijven.
Als je alleen kijkt naar de jongeren zie dat er wel een duidelijk verschil is tussen de jongeren en de mening van de ouderen. In de volgende tabel van de NOS kun je zien dat de steun voor het koningshuis onder jongeren duidelijk lager is dan de gemiddelde steun. Bovendien is het over de hele linie een dalende lijn.
Een simpele meerderheid voor de afschaffing van de monarchie is ook niet genoeg. In de grondwet staat dat twee derde van de Tweede Kamer en twee derde van de Eerste Kamer daar voor moeten stemmen. En niet één keer, maar nog een keer na nieuwe verkiezingen in beide Kamers.
Koning of president is geen punt van discussie. Discussie is er wel over de invulling van het koningschap. In stap 1 hebben we het al gehad over het verschil tussen een ceremonieel koningschap en een koningschap met politieke functies. De laatste keer dat werd voorgesteld het koningschap in Nederland in een ceremonieel koningschap te wijzigen, was in november 2010. Het voorstel werd toen door de Tweede Kamer verworpen.