Na de grondwetswijziging van 1848 is de koning veel van zijn macht kwijtgeraakt. De burgers kiezen vertegenwoordigers die namens hen het land regeren.
De 100 leden van de Tweede Kamer worden vanaf 1848 rechtstreeks gekozen. Er kwam geen algemeen kiesrecht, maar censuskiesrecht: alleen mannen boven de 25 jaar die een bepaald bedrag aan belasting betaalden mochten kiezen.
De 50 leden van de Eerste Kamer worden door de Provinciale Staten gekozen. Niet de koning, maar de ministers bepalen hoe het land wordt geregeerd. Zij leggen verantwoording af aan het parlement (Eerste en Tweede Kamer samen).
Parlement komt van het Franse woord ‘parler’ (= praten). In het parlement praten de volksvertegenwoordigers over de wetsvoorstellen die de ministers maken. Als een meerderheid het met zo’n voorstel eens is, wordt het een wet. De mening van de koning doet er niet meer toe.
Trias Politica
Willem I en Willem II regeerden via Koninklijke Besluiten die dezelfde betekenis hadden als een wet. De ministers kregen de opdracht om die besluiten uit te voeren. Met de nieuwe grondwet werden de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht gescheiden. Deze scheiding van deze drie machten heet officieel de ‘Trias Politica’ (tri = drie).
Bekijk de drie verschillende machten:
De wetgevende macht: regering en Staten-Generaal (Eerste en Tweede Kamer)
Zowel de regering als leden van het parlement kunnen een wetsvoorstel indienen bij het parlement. Eerst moet zo’n voorstel door een meerderheid van de Tweede Kamer worden aangenomen en vervolgens door een meerderheid in de Eerste Kamer. Als de wet dan door de koning en de minister(s) is ondertekend en is gepubliceerd in de Staatscourant, dan is het pas een wet waaraan de burgers zich moeten houden.
De uitvoerende macht: regering
Een minister en zijn ministerie is verantwoordelijk voor de uitvoering van de wet. Als een wet is aangenomen moet die vervolgens worden uitgevoerd. Een voorbeeld van uitvoerende macht is de verdediging van ons land. De minister van Defensie is verantwoordelijk voor een belangrijk deel van de Nederlandse veiligheid. Hij (of zij) is de hoogste baas van het leger en benoemt de generaals.
De uitvoerende macht zit niet alleen bij de ministeries en ambtenaren in Den Haag. Provincies en gemeenten hebben hun eigen bestuurders en ambtenaren. Ook voor de provincies en gemeenten worden verkiezingen gehouden.
De rechterlijke macht: rechters
Als je de wet overtreedt, kun je daarvoor worden gestraft. Straffen worden opgelegd door onafhankelijke rechters. Een rechter kijkt of je inderdaad tegen de wet hebt gehandeld en onder welke omstandigheden dat is gebeurd. Hij bepaalt daarop de straf. Een rechter hoeft daarvoor aan niemand verantwoording af te leggen. Ook niet aan regering of parlement. In Nederland worden rechters voor het leven benoemd, zodat ze niet bang hoeven te zijn voor ontslag als een vonnis niet wordt gewaardeerd.
Kijk nu naar de video van SchoolTV.
Beantwoord daarna de vragen onder de video.