Stap 3 - Stasi

Het meeste beruchte onderdeel van de SED was de Stasi. De Stasi was voluit het Ministerium für Staatssicherheit (Ministerie voor Staatsveiligheid), een afdeling van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De Stasi was een geheime dienst met twee taken: het bespioneren van de eigen bevolking en spionage in het buitenland. De Stasi werd gezien als één van de meest effectieve geheime diensten van de wereld.

De Stasi infiltreerde meermalen met succes in West-Duitsland. Zo was Günther Guillaume jarenlang de rechterhand van de West-Duitse bondskanselier Willy Brandt. Hij speelde veel belangrijke informatie door aan de Stasi. Toen in 1974 zijn spionage aan het licht kwam, trad de bondskanselier af.

De infiltratie in eigen land was nog veel groter. De Stasi had 91.000 medewerkers en 174.200 ‘inoffiziele Mitarbeiter‘ (IM-ers, ‘onofficiële’ medewerkers). Dat hield in dat 1 op de 50 mensen in de DDR met de Stasi samenwerkte. Iedereen kon een informant zijn: een buurman, een vriendin of je oom. Het kwam zelfs voor dat echtgenoten elkaar in de gaten hielden en rapporten doorgaven aan de Stasi-medewerkers.

Ook kinderen waren een goede informatiebron. Zo gingen veel leraren in kringgesprekken na of er bij kinderen thuis stiekem naar de West-Duitse televisie werd gekeken. Zo vroegen bijvoorbeeld of ze naar het journaal hadden gekeken. Zo ja: ‘Welke vorm had de klok waarmee het journaal opende?’ Als een kind zei dat ze een ronde klok had gezien, was dat voor de Stasi een sein om de ouders aan te pakken; de Oost-Duitse televisie had namelijk een vierkante klok.

Naast informatie via IM-ers verzamelde de Stasi informatie door op grote schaal telefoons af te luisteren en mensen in hun doen en laten te filmen. Maar ook poststukken werden geopend en brieven werden gelezen.

‘Das Leben der Anderen’ (‘Het leven van de anderen’) is een Oscarwinnende film uit 2006 over een Stasimedewerker die de opdracht heeft om een toneelschrijver en zijn vriendin, een actrice, af te luisteren. Langzaamaan beseft hij dat hij aan de verkeerde kant staat en dat hij werkt voor een boosaardig regime.

De film is een goede illustratie van hoe de Stasi te werk ging. Kijk de trailer.

Wie in de ogen van de Stasi wat verkeerds had gedaan, kon worden gearresteerd, gemarteld en zelfs gedood (officieel kende de DDR geen doodstraf, maar verschillende gevangenen zijn in het geheim geëxecuteerd). Tussen 1960 en 1989 had de DDR in totaal 280.000 politieke gevangenen. Een groot deel van hen was opgepakt bij een mislukte poging te vluchten naar West-Duitsland (de zogenaamde Republikflucht, een vlucht uit de Republiek). De meeste gevangenen werden ingezet voor dwangarbeid.Bij het uiteenvallen van de DDR probeerden Stasi-medewerkers alle dossiers te vernietigen. Veel dossiers zijn door de papierversnipperaar gegaan, maar het merendeel is bewaard gebleven doordat veel burgers archieven bezet hielden.

KRO Brandpunt maakte in 1990 een reportage over de Stasi. Het is een lange reportage. Overleg met jullie docent of jullie deze oude reportage mogen kijken.