Kijk naar een fragment uit de Schooltv-film “De Praagse Lente - Koude Oorlog”.
Bekijk van 1:12 tot 2:14 min.
De opstand die in het filmfragment wordt beschreven, kwam niet uit de lucht vallen.
Integendeel. Praat hierover met een klasgenoot.
De aanloop naar de opstand begon al in 1953 toen Jozef Stalin overleed en Chroestsjov hem als leider van de Sovjet-Unie opvolgde. Op 25 februari 1956 hield hij een toespraak tijdens het partijcongres van de communistische partij van de Sovjet-Unie. Hierin uitte hij felle kritiek op het beleid dat Stalin had gevoerd. Tot dan toe was Stalin altijd als een halfgod vereerd in de Sovjet-Unie en was het ongehoord en gevaarlijk om kritiek op hem te uiten.
Door Chroestsjov’s woorden kregen de burgers in de satellietlanden van de Sovjet-Unie de hoop en verwachting dat er hervormingen mogelijk waren, hoop op meer vrijheden.
In juni 1956 gingen in de Poolse stad Poznan arbeiders in staking en later ook de straat op, demonstrerend voor betere omstandigheden. De opstand werd bloedig onderdrukt. Een grote legermacht kreeg de opdracht de demonstraties neer te slaan. Het aantal doden werd geschat op ruim 50, mogelijk tegen de 100. Honderden mensen raakten gewond. De hoop van de burgers werd de bodem ingeslagen, maar in oktober van hetzelfde jaar trad er wel een nieuwe regering aan. De nieuwe ministersploeg stond onder leiding van Władysłav Gomułka, die minder aan de riem van de Sovjet-Unie liep en meer hervormingen toestond.
Hoewel de demonstraties in Poznan hard werden neergeslagen, hadden ze in Hongarije grote gevolgen. Duizenden studenten gingen in Boedapest de straat op om hun steun te betuigen aan de demonstranten in Polen. Het groeide uit tot een massaal protest tegen de Russen en de regering. De opstand breidde zich over het hele land uit en ook de soldaten van het Hongaarse leger onder leiding van generaal Pál Maléter sloten zich aan. De demonstranten wilden Imre Nagy terug, de hervormingsgezinde premier die in 1955 werd afgezet met Chroestsjov’s toestemming.
Het leek een succes te worden. János Kádár werd de nieuwe secretaris van de Hongaarse communistische partij en Imre Nagy werd opnieuw benoemd als regeringsleider. Hij stelde verregaande hervormingen in het vooruitzicht. Hij wilde zelfs vrije verkiezingen en het vertrek van alle Sovjettroepen uit Hongarije. Dat ging de leiding van de Sovjetunie in Moskou veel te ver. Ook de andere Warschaupactlanden werden bang voor een kettingreactie. Een succes van de Hongaarse hervormingen zou de eigen bevolking mogelijk aanmoedigen zich tegen de overheersing van de communistische partij te keren.
Bekijk nu de onderstaande video over de Hongaarse opstand. Lees voor het kijken de vragen onder de video.
Een delegatie van de opstandelingen onder leiding van Maléter ging in onderhandeling met Sovjetmilitairen, gelegerd in Hongarije. Tijdens de onderhandelingen werden Maléter en de zijnen gearresteerd.
Toen Nagy bekend maakte dat Hongarije uit het Warschaupact zou stappen (het militaire bondgenootschap van Europese Oostbloklanden onder leiding van de Sovjet-Unie), greep Chroestsjov hard in en maakten Sovjetmilitairen een einde aan de opstand.János Kádár koos de kant van de Sovjets en nam de teugels in handen. Hij liet Nagy en Maléter terechtstellen. Aanvankelijk voerde Kádár een streng en autoritair bewind maar vanaf 1968 gaf hij de Hongaarse burgers steeds meer vrijheid. Zo kwam er beperkte persvrijheid en mochten Hongaren onder bepaalde voorwaarden naar het buitenland reizen.