![]() |
![]() Passie Poetih tijdens de eerste Politionele Actie.
|
Nederlands-Indië: oorlog of niet?
Tussen 1942 en 1945 was Nederlands-Indië bezet door Japan. Op 15 augustus 1945 capituleerde Japan. Nederland verwachtte haar kolonie zonder problemen weer te kunnen besturen, maar twee dagen later al riep een aantal Indiërs de Republiek Indonesië uit. De Nederlandse regering erkende de Republiek niet als een onafhankelijke staat, maar beschouwde haar als een opstandige beweging binnen de kolonie. Nederland zond 120.000 grondtroepen naar Nederlands-Indië om de orde te herstellen.
De Nederlanders stonden niet als één man achter hun soldaten. In juli 1946 vond een onderzoek plaats van de publieke opinie over de vraag: 'Bent u het ermee eens dat onze soldaten naar Indië worden gezonden?'. Van de mannen antwoordde 50% met 'ja' en 41% met 'neen'. Bij de vrouwen was dit 36% en 44%.
Tot twee keer toe probeerde Nederland heel Nederlands-Indië weer in bezit te krijgen. In Nederland werden deze twee pogingen Politionele Acties genoemd. Het woord ‘oorlog’ werd vermeden.
De Eerste Politionele Actie (juni 1947-januari 1948) had als doel om gebieden op Java en Sumatra, die door de Republiek werden beheerst, weer in handen te krijgen.
In de dagorder die de militairen op 21 juli 1947 ontvangen, schreef bevelhebber generaal Simon Spoor aan zijn manschappen: ‘Gij rukt niet op om aan dit land den oorlog te brengen, maar om het vrede te hergeven. Gij komt niet als veroveraar, maar als bevrijder.’
Militair gezien was de Eerste Politionele Actie een succes, maar de publieke wereldopinie keerde zich tegen Nederland.
Met de Tweede Politionele Actie (19 december 1948-5 januari 1949) probeerde Nederland een eind te maken ‘aan de Republiek als zodanig, waardoor zij tevens verdwijnt als partij in het conflict.’ De Republikeinse leiders werden gearresteerd, maar de legertop wist te ontsnappen en begon een zeer effectieve guerrillaoorlog. In het buitenland was men furieus en sprak men schande over de tweede Nederlandse actie die buiten Nederland wel degelijk een koloniale oorlog of een bevrijdingsoorlog werd genoemd. Sommige geschiedkundigen geven de periode van 1945-1949 de naam "Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog".
In Nederland publiceerde een ‘Comité voor Vrede in Indonesië’ op 21 december 1948 een veroordeling van de politionele actie als "strijdig met de beginselen van het internationale recht, gevaarlijk voor de wereldvrede en noodlottig voor het welzijn der volkeren van Indonesië."