Verslavingen
Verslavingen, je hebt er ongetwijfeld ooit wat over gehoord. Maar wat weet jij nou echt over verslavingen? In deze lessenserie van vijf lessen gaan wij hier uitgebreid aandacht aan besteden. In dit inleidende hoofdstuk kijken wij naar de oorzaken en gevolgen van een verslaving. Aan het einde van de les gaan jullie als klas zelf een (ex)-verslaafde uitnodigen voor een gastcollege. In de lessen hierna bekijken wij drie verslavingen; roken, alcohol en drugs.
Maar hé! Je hebt nog geen antwoord gegeven op mijn eerste vraag. Wat weet jij nou echt over verslavingen?
Opdracht 1: Verslavingen
Maak een mindmap bij het onderwerp 'verslavingen'
Je hebt voor jezelf nu wat duidelijker wat er bij verslavingen past, maar bevatte jouw mindmap ook iets over de oorzaken en gevolgen van een verslaving? Als je dat hebt, dan ben je mooi op weg al om een expert te worden over verslavingen. Heb je dit niet opgenomen in je mindmap en/of weet je niet wat de oorzaken of gevolgen zijn van een verslaving? Niet getreurd. Het zal je snel duidelijker worden!
Wat is een verslaving?
Eigenlijk is een verslaving een breed begrip, want er zijn verschillende meningen over. Soms wordt een verslaving zien als een gewoonte, als een ziekte of als een maatschappelijk probleem. In deze lessenserie wordt de term verslaving gebruikt voor gewoontes waar mensen geen weerstand aan kunnen bieden. Je kunt bijvoorbeeld denken aan iemand die niet zonder zijn sigaretje kan. Maar wanneer wordt een gewoonte verslavend?
Je spreekt van een verslaving als er sprake is van een onweerstaanbare behoefte om middelen te gebruiken, onafhankelijk van de lichamelijke behoefte. Ook heb je steeds meer nodig van een bepaald middel om hetzelfde effect te kunnen bereiken. Daarnaast krijg je ontwenningsverschijnselen als het middel niet meer gebruikt. Zweten, trillen, stress, lichamelijke onrust zijn voorbeelden van ontwenningsverschijnselen. Om je weer goed te voelen moet je weer het middel nemen waar je aan verslaafd bent.
Zijn alleen middelen verslavend? Nee. Je hebt twee soorten verslavingen. Dit zijn de middelenverslaving en de gedragsverslaving. Bij een middelenverslaving ben je verslaafd aan een bepaald middel. Je kunt denken aan alcohol, sigaretten of drugs. Bij een gedragsverslaving ben je niet verslaafd aan een middel maar aan een levens- of handelingswijze. Je kunt denken aan een gokverslaving of een werkverslaving. Dit zijn geen middelen, maar handelingen.
Oorzaken
Een verslaving is enorm lastig en ongewenst. Toch komt zowel de middelen- als de gedragsverslaving ergens vandaan. Hieronder zie je een aantal oorzaken.
Persoonlijke kenmerken
De één is bevatterlijker dan de ander voor een verslaving. Dit kan genetisch bepaald zijn. Dit wil zeggen dat je deze eigenschap geërfd hebt van één van jouw ouders of misschien wel van beide. Deze gevoeligheid voor verslaving hoeft niet geëerfd te zijn, maar kan ook schuilen in psychologische factoren. Voorbeelden van andere psychologische factoren zijn een kleinere strafgevoeligheid, verhoogde impulsiviteit of een gebrekkige langetermijn visie.
Omgeving
Ook de sociale omgeving speelt een rol bij verslavingen. Als jij rokende vrienden hebt, is de kans groter dat jij ook aan roken begint. De sociale omgeving kan ook een positieve invloed hebben op jouw gedrag. Voorbeelden van de sociale omgevingen zijn familie, school, ouders en je vrienden.
Structurele factoren
Ook structurele factoren zoals de woonomgeving, sociaaleconomische status en de beschikbaarheid van de middelen kunnen leiden tot een verslaving. Iemand die in de buurt van het casino woont zal eerder verslaafd raken aan gokken dan iemand die ver weg woont van het casino. De woonomgeving en de beschikbaarheid van de middelen speelt hier dus een rol. De sociaaleconomische status gaat over de plek op de maatschappelijke ladder. Je inkomen speelt hierin een grote rol. Mensen met een lagere sociaaleconomische status hebben een grotere kans om verslaafd te worden. Met andere woorden: hoe lager het inkomen, hoe groter de kans op verslaving.
Culturele factoren
Ook speelt cultuur een rol bij verslavingen. Tegenover een rookverslaving is men toleranter dan tegenover een seksverslaving. Ook de media speelt een rol bij deze culturele factoren. Op televisie wordt reclame gemaakt voor alcohol, wat alcoholgebruik normaler doet lijken.
Opdracht 3: My Strange Addiction
Bekijk de filmpjes hieronder. Noteer bij elk filmpje wat de oorzaak is van hun (vreemde) verslaving.
My Strange Addiction https://www.youtube.com/watch?v=1C7h-GqFR1o
My Strange Addiction https://www.youtube.com/watch?v=5KNWWUX38W0
My Strange Addiction https://www.youtube.com/watch?v=lh93pguL00A
My Strange Addiction https://www.youtube.com/watch?v=JJKLNlKpNAE
Gevolgen van een verslavingen
De gevolgen van een verslaving zijn vaak ernstig. Er ontstaan vaak problemen op de gebieden: gezondheid, werk en opleiding, sociale relaties, woonsituatie en financieel. Er zijn op deze gebieden lange en kortetermijn effecten. Bij roken zijn er grote gevolgen voor de gezondheid op lange termijn, maar bij drugs en alcohol zijn de gevolgen op korte termijn groter.
Opdracht 5: Brief aan een verslaafde
Je hebt zojuist vier filmpjes bekeken van mensen met een vreemde verslaving. Schrijf een brief naar één van deze verslaafden. In je brief ga je in op de oorzaken en gevolgen van zijn/haar verslaving.
Opdracht 6: Uitnodigen gastspreker
Na deze les krijg jij nog drie lessen over drank, drugs en roken. De les daarna zal er een collegetour plaatsvinden met een expert op het gebied van verslavingen. Deze expert gaan jullie als klas zelf uitnodigen. De eerste stap is om te kiezen wat voor soort expert jullie willen hebben. Is dit bijvoorbeeld een (ex-)verslaafde of therapeut? De tweede stap is om uitnoding(en) de deur uit te doen.