Boek 8: Maar buiten is het feest

Leesverslag 

Door: Chesney Teunissen

Klas: H5B

Het boek: Maar buiten is het feest

Schrijver: Arthur Japin

Niveau: 3

 

Biografie auteur
Arthur Japin (1956) bezocht het Gymnasium in Haarlem en studeerde enkele jaren Nederlandse taal- en letterkunde in Amsterdam om daar vervolgens de theaterschool te doorlopen, waar hij in 1982 afstudeerde. Hij speelde diverse rollen voor radio en televisie en op toneel bij onder andere Toneelgroep Centrum en de Theaterunie. Ook zong hij een kleine rol bij de Nederlandse Opera.
In 1987 ontdekte hij het historische, maar tot dan toe onbekende verhaal van twee Afrikaanse prinsjes die in het negentiende-eeuwse Nederland als Hollanders werden opgevoed. Hij stopte met acteren en begon te schrijven. Ondertussen schreef hij diverse korte verhalen, hoorspelen, toneelstukken en televisiefilms en debuteerde hij in 1996 met de verhalenbundel Magonische verhalen. Zijn debuut werd veelgeprezen in de literaire kritiek, maar hij brak pas bij een groot publiek door met zijn tweede boek, het verhaal van de twee prinsjes: de roman De zwarte met het witte hart, die wereldwijd vertaald werd en die hem internationale roem bezorgde. Japin publiceerde dit boek pas na tien jaar onderzoek in Afrika, Weimar en Indonesië.
September 2007 verscheen De overgave, het op historische feiten gebaseerde, aangrijpende verhaal van een pioniersvrouw die in het gevecht om haar kinderen en kleinkinderen uiteindelijk het machtigste wapen moet leren hanteren: vergeving. In acht maanden tijd werden er al 175.000 exemplaren verkocht van deze historische roman.
In het najaar van 2010 verscheen Vaslav, een roman over de legendarische balletdanser Vaslav Nijinski. Vaslav werd genomineerd voor de NS Publieksprijs en er werden al 150.000 exemplaren verkocht.

 

samenvatting

Het boek is verdeeld in 4 delen, met 2 verhaallijnen. De eerste verhaallijn is die van Weijntje, Zonnes eigenlijke naam. Dit is de jeugd van Zonne, in de periode waar zij met Sijmen en zijn misbruik te maken heeft. De tweede verhaallijn (het verhaalheden) is die van Zonne, zoals zij zich gaat noemen als ‘artiestennaam’, wanneer zij volwassen is. De naam is symbolisch voor het moment waar zij naar buiten treedt, zowel als zangeres, als tegen Sijmen. Voor het gemak noem ik haar in dit hele verslag Zonne.

De eerste verhaallijn begint met de scheiding van Zonne’s moeder en haar biologische vader. Haar moeder komt hierdoor in een enorme dip.

Dan ontmoet zij Sijmen, een sympathiek en charmant lijkende man. Ze valt voor hem en al snel trouwen ze. Zonnes moeder en nieuwe stiefvader wissen alle sporen van haar ex-man in huis en Zonne, Laura en Isa moeten Sijmen accepteren en met hem omgaan als met hun vader. Dan komt Zonne er achter dat er overal in het huis kleine kijkgaatjes zijn waardoor Sijmen haar en haar zussen bespioneert.

Al snel escaleert dit en begint hij hen ook fysiek te misbruiken, eerst alleen Laura en dan ook Zonne. Zij proberen beiden te voldoen aan wat hij van hen wil om hun jongere zusje tegen hetzelfde lot te beschermen.

Ondertussen zit Zonne bij een koor en haar zangjuf merkt haar geweldige stem op. Ze stimuleert Zonne om extra zanglessen te nemen en uiteindelijk mee te doen aan een zangcompetitie in de stad. Sijmen is het hier absoluut niet mee eens, maar uiteindelijk stemt hij toch toe. Het misbruik wordt dan heftiger, want hij wil niet dat ze met haar verhaal naar buiten komt. Bij haar moeder vindt Zonne geen steun, want die is bang dat haar tweede man ook bij haar weggaat.

Zonne wint de zangcompetitie niet maar voelt zich goed in de schijnwerpers. Op een dag is Zonne in de badkamer en zij begint zichzelf aan te raken. Door het orgasme dat ze zichzelf geeft weet ze dat ze nog steeds van zichzelf kan – en moet kunnen – genieten. Ze laat Sijmen daarna zijn gang gaan en zorgt dat haar moeder hem betrapt en bij hem weggaat.

De tweede verhaallijn begint met de dag dat Zonne een rechtszaak heeft over haar nichtje, het kind dat Sijmen vroeger bij haar zus Laura heeft verwekt. Laura is overleden in een brand. Sijmen en Zonne strijden voor de voogdij van het kind en Zonne wint de zaak uiteindelijk.

 

Titelverklaring
Het onderwerp van het boek is de herhaaldelijke aanranding en verkrachting van Zonne en haar zusjes door hun stiefvader, Sijmen. Zij voelen zich niet meer veilig in hun eigen huis, omdat de persoon die hen zou moeten beschermen als vaderfiguur hen juist pijn doet en bedreigt.
Zonne verschuilt zich vaak in de ‘donkere kamer’ (de doka), waar zij foto’s ontwikkelt - Sijmen verdient bij door op kermissen en jaarmarkten foto’s te maken – van de blije kermisgasten. Terwijl zij zich bang verschuilt in deze kamer omdat Sijmen er wegens het licht niet binnen kan komen vallen, ziet zij al deze vrolijke foto’s waar het feest is. Dit is mijn eerste letterlijke interpretatie.
Ook neemt Sijmen vaak een van zijn oudste stiefdochters mee als hij naar deze kermissen gaat, eerst Laura en later Zonne. Hij randt haar daar ook aan als ze gaan ‘slapen’, terwijl buiten het feest doorgaat: een tweede letterlijke opvatting van de titel.
Als laatste van mijn interpretaties denk ik dat de titel ook gewoon de hele situatie van je niet veilig voelen in je eigen huis terwijl niemand van iets weet kan weergeven, want binnenshuis gebeuren er vreselijke dingen met Zonne terwijl zij buitenshuis moet doen alsof alles goed is: buiten is het feest terwijl ze zich vanbinnen absoluut niet zo voelt.

 

Thematiek en motieven

Thematiek
De onderwerpen die duidelijk centraal staat in Maar buiten is het feest zijn natuurlijk verkrachting en intimidatie. Deze zijn duidelijk en naar mijn mening behoeven zij geen verdere uitleg van mijn kant.

Een ander thema dat ik in dit boek zie, dat in groot contrast staat met het vreselijke misbruik, is juist overwinning en plezier. Zonne is namelijk, ondanks alles wat zij meemaakt, een sterke persoonlijkheid. Ze weet eerst niet wat ze met de situatie aan moet en voelt zich heel slecht, maar dan vindt zij de kracht in zichzelf terug, en het plezier in haar eigen lichaam.

Belangrijk zijn de scène van de eerste verhaallijn waar ze zichzelf een orgasme geeft en weet dat zij Sijmen kan overwinnen, en de scène van de tweede verhaallijn waar ze naar zichzelf kijkt in de spiegel en denkt over hoe ze zichzelf eindelijk accepteert, en dat haar lichaam mooi is, ondanks alles dat het heeft meegemaakt.
'Het lichaam dat zij in de spiegel ziet is iets bijzonders. Lang was het een oorlogszone, nu is het een monument. Zonne laat haar blik erover glijden. Tegenwoordig kan zij dat. Het is haar lichaam. Zij heeft geleerd afstandelijk te kijken naar dingen die je in de spiegel ziet. "Het is mooi."' (blz. 15.)

Macht (chantage) vind ik een belangrijk motief, vooral in de zin van Sijmen die zijn macht uitoefent op iedereen waar het maar op kan. Hij misbruikt namelijk niet alleen de dochters van zijn vrouw, maar hij heeft ook seks met veel andere vrouwen (soms zelfs vriendinnen van zijn vrouw), die dat weliswaar vrijwillig doen, maar hij verzamelt van hen allemaal foto’s etc. die hij als chantagemateriaal gebruikt zodat deze vrouwen niemand iets vertellen.

Sijmen chanteert Laura, en later Zonne, op een andere manier. Tegen hen zegt hij, als ze onwillig zijn, dat hij dan wel naar hun jongere zusje zal gaan. Dit willen de meisjes uiteraard ook niet, waardoor ze hem maar laten doen wat hij wil.
'"Ik zie jou hetzelfde doen, nu, alleen om hem maar bij Isa weg te houden. Toegeven, meegeven, aandacht afleiden van je kleine zusje. Hem tevreden houden in de hoop dat hij haarm et rust laat. Jíj bent míjn kleine zusje," fluisterde Laura. "Begrijp je?"' (blz. 229)

Zelfs wanneer Zonne weer met Sijmen geconfronteerd wordt bij de rechtszaak heeft hij het nog over zijn macht, hij zegt tegen Zonne dat hij haar en haar moeder en zussen allemaal in zijn macht heeft gehad.
'"Of ik nou een dochter bij haar heb of bij jou, mij is hetzelfde, ik heb jullie allebei geneukt."'

Hieruit komt weer een ander thema voort, namelijk bescherming. De zusjes willen elkaar beschermen voor Sijmen. Later strijdt Zonne voor de voogdij van de dochter van haar overleden zus, Lotte, die ze ook uit alle macht wil beschermen tegen Sijmen. Ze zoekt ook bescherming bij haar moeder, maar die wijst haar af en houdt zich blind voor het leed dat Sijmen haar dochters aandoet.

Ik zie zelf familie ook als een thema. In het begin zijn er passages tussen de echte verhaallijnen door over de concepten van een gezin en een familie, en dat deze nergens op slaan.
'Ik benijd vogels. Die worden door hun ouders gevoed totdat ze kunnen vliegen, en dan vertrekken ze zonder nog eens om te kijken. Vanuit mijn kamer kon ik dat elk voorjaar zien gebeuren in het nestje tussen de takken voor mijn raam. Bij de eerste kans die ze krijgen, zijn ze weg. Zo is de natuur. Niks geen gezinsleven. Zodra de kleintjes kunnen vliegen, vertrekken ze. Zo hoort het te gaan. Zo heeft God het bedacht, maar toen had hij even buiten de kroon van zijn schepping gerekend. Dat je allemaal bij elkaar moet blijven, is weer typisch een van de dingen die door mensen bedacht zijn, zoals snelwegen en algebra en oorlog.’ (blz. 95)

Dit sprak mij zelf heel erg aan, want ik ben het meer dan eens met dit citaat. Ik zie zelf niet in wat precies het hele punt is van een familie, dat je van mensen moet houden simpelweg omdat zij je bloedverwanten zijn. Op dit punt in het boek begon ik het heel mooi te vinden.

Als laatste is een zeer belangrijk motief dat van jezelf laten zien en bekeken worden. Zonne wordt vanaf jonge leeftijd bedreigd door haar stiefvader en dit begon in de zin van kijkgaatjes die hij overal maakte om haar en haar zussen te begluren. Zij voelt zich hierdoor heel onveilig in haar huis en is altijd bang dat hij weer zal toeslaan. Later, als Zonne beroemd is als zangeres, is ze bang dat door de rechtszaak haar verleden naar boven zal komen. Maar ze heeft ook geleerd om te gaan met in de schijnwerpers staan: ze kan goed omgaan met de pers. Ze weet nu dat als ze zichzelf laat zien niemand meer bij haar binnen zal kunnen dringen.

‘Er zijn maar twee plekken waar je niets kan overkomen. Wij hebben dat al jong geleerd. Helemaal veilig ben je weggeborgen in het donker, zodat geen mens je zien kan, óf in het volle licht van de schijnwerpers, waar niemand je kan missen.’ (blz. 1)

 

Structuur en perspectief
Het boek is opgebouwd volgens het volgende stramien:
-        Vaders
Dit deel wordt onderverdeeld in 3 hoofdstukken Zonne en 2 hoofdstukken Weintje
-        Weijntjes opkomst (ik-vertelster)
-        Zonnes opkomst (zij-vertelster)
-        Moeders
Dit deel wordt onderverdeeld in 3 hoofdstukken Zonne en 2 hoofdstukken Weintje
Er zijn twee soorten vertellers die een afsplitsing zijn van hetzelfde personage: er is een ik-verteller en een personale verteller. In beide gevallen gaat het om Zonne, de artiestennaam van Weijntje.  In het eerste en het vierde deel worden de vertellers gespiegeld.
In deel I Vaders is Zonne de zij-vertelster en Weijntje de personale vertelster.
In deel II is Weijntje een  ik-vertelster.
In deel III is Zonne een personale vertelster.
in het vierde deel Moeders is Zonne de ik-vertelster en Weijntje de personale vertelster. In de structuur worden de vertellers dus gespiegeld.  Op zichzelf is dat een logische keuze, want het heeft te maken met de afstand die de vertelster tot de gebeurtenissen wil nemen.  Bovendien heef het begrip “spiegel” in deze roman een belangrijke betekenis. Hoe durft Zonne tenslotte in de spiegel te kijken. Slachtoffers van seksueel misbruik hebben daar vaak moeite mee, bovendien maakt Sijmen gebruik van spiegels om Zonne/Weijntje in de gaten te houden.

 

Analyse van de personages/karakters
Zonne  wordt in twee fase van haar leven neergezet. In haar jeugd wordt ze misbruikt door haar stiefvader. Ze durft dan nauwelijks voor zichzelf op te komen. Ze krijgt geen steun van haar vader of van de school. Maar op een bepaald moment (haar zangcarrière en de muzieklerares  spelen daarin een grote rol)  komt ze tegen haar stiefvader in opstand en zorgt ze ervoor dat het familiedrama uitlekt. Daarna begint de tweede fase in het leven van Zonne: ze wordt een bekend theaterpersoonlijkheid die alle feiten onder ogen durft te zien en er prat op gaat dat ze zelf het initiatief neemt om zich te laten bekijken (in het theater en in de roddelbladen) ze kiest er bovendien voor de publiciteit te zoeken en te gebruiken om haar nichtje Lotte (de  dochter van haar omgekomen zus Laura) voor verder onheil te behoeden. Ze kiest er dan zelfs voor om de aardige minnaar die ze intussen heeft (Sander) te laten schieten voor het geadopteerd moederschap.  Je zou dus kunnen stellen dat Zonne als  heel sterke persoonlijkheid  (ondanks haar verleden) is teruggekomen.

Sijmen is het prototype van de man die zijn kinderen /stiefkinderen misbruikt. Aardig en genereus aan de buitenkant , waarmee hij de vrouwen kan inpalmen. Vervolgens misbruikt hij hun vertrouwen, maakt foto’s van hen in chantabele omstandigheden en krijgt op die manier macht over hen die hij op een zeer gewelddadige wijze misbruikt. Hij is een niet te verbeteren psychisch gestoorde man, die bovendien het schuldgevoel bij zijn slachtoffers weet te leggen.

Moeder van Zonne. Zijis toch meer slachtoffer dan dader. Ze is erin getuind bij Sijmen, nadat ze haar man vanwege een buitenechtelijk uitstapje met het buurmeisje de deur had uitgezet. Sijmen pakte haar in haar kwetsbare positie maakte haar seksueel van hem afhankelijk. Maar als ze ouder wordt, verliest ze haar lichamelijke aantrekkingskracht en ze moet toezien hoe hij zich vergrijpt aan eerst Laura en daarna ook aan Zonne. Als die haar op een overweldigende manier laat zien dat hij ook met haar seks heeft, komt er een einde aan het huwelijk. Intussen is Laura dan al zwanger van Sijmen en het huis uitgegaan. Uit alles blijkt dat de moeder van Zonne zich heeft laten intimideren, chanteren  en manipuleren door Sijmen. Sijmen is de dader en de moeder van Zonne een slachtoffer.

 

Mijn mening

Ik vond het boek heel mooi en ik vond het boek ook heel erg leuk om te lezen, dit komt vooral omdat het thema misbruik mij erg aanspreekt. Op het begin had ik nog niet door dat Weijntje en Zonne het zelfde persoon was, dus ik kon die connectie niet echt goed leggen, maar later werd dat wel duidelijk. Dit komt omdat Zonne haar artieste naam is en dan lees je in het boek een stukje wanneer zij die naam voor het eerst gebruikt.

Soms kon ik me niet goed in het boek vinden, want dan snapte ik niet waarom Zonne niks zei over dat ze misbruikt werd, maar natuurlijk is het moeilijk als dit je overkomt. Ze werd ook bedreigd doordat de misbruiker dan zei dat ze uit elkaar werden gehaald.

Dit boek werd geschreven vanuit de schrijvers perspectief, normaal vind ik dit niet zo fijn, maar bij dit boek had ik er geen last van. Dit komt doordat de schrijver precies wist natuurlijk wat ze dacht en omdat Zonne heel vaak geciteerd werd.

Ik vind dit boek tot nu toe het leukste boek die ik gelezen heb van de acht boeken.

 

Bron: https://www.scholieren.com/boekverslag/84113