Boek 8: Tirza -Arnon Grunberg

Titel:

Triza

 

Schrijver/schrijfster:

Arnon Grunberg

 

Datum van uitgave:

20 september 2006

 

Titelverklaring:

“Tirza”is de naam van de dochter van de hoofdfiguur. Om Hofmeesters liefde voor haar draait in feite de gehele roman. Tirza is trouwens een bijbelse naam die in het boek Hooglied voorkomt. Gunberg laat deze jonge vrouw een relatie aangaan met een Marokkaan die in ieder geval de koran bestudeerd heeft en het boek ook nog bij zich in zijn bagage heeft.

 

Thema’s:

 

Personages:

Jörgen Hofmeester
Dit is de hoofdpersoon van het verhaal, door zijn ogen beleef je het verhaal en alleen van hem is bekend wat hij denkt en wat hij voelt.
Jörgen is onhandig en verkrampt, hij probeert altijd het goede te doen maar dat lukt hem meestal niet. Dit zijn ook de redenen waarom hij Tirza zo ophemelt, wat hij bij Ibi, zijn echtgenote, bij zichzelf en bij zijn werk fout heeft gedaan wil hij namelijk bij Tirza goedmaken. Hij is hierin zo ver gegaan dat de zin van zijn leven afhangt van Tirza, hij kan haar niet loslaten want een leven zonder haar is ondraaglijk voor hem.
De ontmaskering (bevrijding) van het ‘beest’ binnen de beschaafde Jörgen Hofmeester gaat langzaam, in stappen. Hijzelf heeft geen idee dat hij deze fasen doorloopt, en als lezer heb je dat ook niet direct door. Je ziet alleen die tegenvallers, de meest cruciale tegenvallers hebben met Tirza te maken (haar eetstoornis, dat ze ‘gewoner’ is dan hij gedacht had, en ten slotte dat ze het niet meer nodig vindt om opgevoed te worden). Langzaam aan wordt Hofmeester door zijn jongste dochter, de zonnekoningin, afgewezen, en dat kan hij niet verdragen.
Hij laat zich echter, met name op haar examenfeest, niet kennen en speelt zoals altijd de modelvader. Het gaat echter mis met hem als Tirza niet op komt dagen en zijn echtgenote zich voor gek zet als goedkope slet, ook hij laat zich meeslepen door het beest in hem en hij vergrijpt zich aan de minderjarige Ester in de schuur.
Hofmeester heeft altijd vastgehouden aan acceptatie, dat zou hem wel gelukkig houden, maar in de loop van het verhaal blijkt dit een illusie te zijn.

Tirza Hofmeester
De jongste dochter van de ‘echtgenote’ en Jörgen Hofmeester. Ze wordt door haar vader liefkozend ‘zonnekoningin’ genoemd, ze is mooi, ze is slim, maar ze gaat nu ze ouder is ook haar eigen weg. Zo gaat ze nadat ze geslaagd is voor het gymnasium, op wereldreis naar Afrika met haar Marokkaanse vriendje Choukri, dat was in ieder geval het plan maar ze wordt door haar eigen vader vermoord vlak voordat ze zou vertrekken.
Vroeger werd ze van celloles naar zwemles gesleept door haar vader, hij las haar voor uit Tolstoj en Sartre. Er werd druk op haar gelegd, en toen ze ouder werd kon ze al die verwachtingen niet meer aan daardoor ontwikkelde ze een eetstoornis. Daarna begint ze echt ouder te worden en daarmee een eigen leven te leiden, ze wijst dan de opvoedende rol van haar vader af. Uiteindelijk wordt de verlatingsangst van haar vader haar fataal.

Ibi Hofmeester
De oudste dochter van Jörgen en de echtgenote, zij zorgde voor de eerste schokkende gebeurtenis voor Jörgen Hofmeester: hij betrapte haar in een vrijpartij met de architect die de bovenverdieping huurt. Ze kwam met hem in contact doordat zij altijd de huur ging innen.
Ze verliet het ouderlijk huis om met haar vriend in Frankrijk een Bed & Breakfast te runnen.

De ‘echtgenote’
De (ex)vrouw van Jörgen Hofmeester en moeder van Ibi en Tirza. Ze krijgt geen naam omdat Hofmeester haar niet meer als deel van zijn leven en deel van het gezin beschouwt.
Zij was degene die Jörgen forceerde om kinderen te krijgen, maar ze hield niet zoveel van haar dochters als Jörgen. Ze had haar man in het verleden al vaker verlaten, maar ze kwam altijd weer terug, de laatste keer duurde het jaren. Hofmeester ging daarom verder met zijn leven, en het was nogal een schok voor Tirza en Jörgen dat ze vlak voor het examenfeestje ineens op de stoep staat.
Wat ze wil is niet direct duidelijk, ze doet niets anders dan Jörgen afkraken en benadrukken dat ze er alleen is omdat ze nergens anders heen kan. Het lijkt alsof ze alleen maar duidelijk wil maken dat Hofmeester ‘kapot’ is, maar ook dat haar eigen leven ‘kapot’ is. Ze benadrukt steeds dat ze alleen elkaar nog hebben en dat ze er dus maar het beste van moeten maken, ook al walgen ze van elkaar.

Choukri
De Marokkaanse vriend van Tirza, volgens Hofmeester lijkt hij sprekend op de zelfmoordterrorist Mohammed Atta. Deze terrorist was de piloot van het vliegtuig dat de eerste toren van het WTC invloog. Choukri wordt gehaat door Hofmeester, zowel om het eerstgenoemde, als om het feit dat Hofmeester Mohammed Atta als (één van) de schuldige(n) aanwijst voor het verliezen van zijn kapitaal.
Ook hij moet het met de dood bekopen omdat Hofmeester zijn dochter niet los kan laten, hij wordt met de zaagmachine (voor de fruitbomen) in stukjes gezaagd.

Perspectief:

 

Samenvatting:

Deel 1: De Huur
Tirza is geslaagd voor het gymnasium, en haar vader, Jörgen Hofmeester, is bezig met het maken van hapjes voor het feest dat Tirza zal geven. Tirza zal niet lang na haar eindexamenfeestje met haar nieuwe vriendje Choukri vertrekken op wereldreis naar Afrika, dit vind haar vader absoluut niet leuk. Hofmeester heeft er veel moeite mee dat zijn rol als vader er bijna op zit.
Terwijl hij met de voorbereidingen voor het feest bezig is denkt hij aan zijn vrouw, ze had hem verlaten maar stond zes dagen geleden opeens weer voor de deur. Hofmeester en Tirza beschouwen ‘de echtgenote’ als een indringster, ze hoort niet meer bij het gezin en verstoort nu de band tussen Jörgen en Tirza. De echtgenote maakt Jörgen Hofmeester gek, ze maakt de twijfels die hij over zichzelf heeft alleen nog maar erger door hem af te kraken.
Het grootste gedeelte van dit deel van het boek bestaat uit terugblikken naar het verleden, je krijgt een beeld van Hofmeester, zijn echtgenote, en van Ibi (de oudste dochter) en Tirza (de jongste, en voor Hofmeester ook de speciaalste). Het deel gaat vooral over het verleden van de familie Hofmeester.
Een belangrijke terugblik (verklaart ook de titel van deel 1) is wanneer Hofmeester terugdenkt aan de koop van dit huis in de van Eeghenstraat, om het te kunnen financieren moest hij de bovenste verdieping verhuren. Hij zag er zelf steeds meer tegenop om de huur te innen, dus stuurde hij Ibi naar boven en betaalde haar vijf gulden zakgeld. Dat ging jaren door, Ibi groeide en werd mooi. Op haar vijftiende blijft ze een keer erg lang weg, Hofmeester gaat dan naar boven en vindt daar zijn dochter die ‘geneukt wordt als een beest’ (blz. 97) door de huurder. Hofmeester wordt dan ontzettend boos op deze huurder, maar hij verklaart tot zijn afschuw dat dit echt niet Ibi haar eerste keer was en dat hij haar niets meer hoefde te leren. Ook vertelt hij dat hij Ibi helpt met het sparen voor een borstvergroting, dit wil Hofmeester natuurlijk al helemaal niet horen.

Deel 2: Het Offer
Nog steeds is het de dag van het feest, Hofmeester wil wat kir drinken met Tirza maar zij is niet thuis. Ze is haar vriend gaan ophalen voor het feest. De echtgenote is zich boven aan het verkleden en opmaken, ze vraagt Hofmeester of hij met haar vrijen wil. Ze heeft zich ordinair aangekleed om hem te verleiden, hij gaf laatst namelijk toe dat hij ordinaire vrouwen sexy vindt. De echtgenote begint weer over het feit dat ze alleen elkaar nog hebben, en dat niemand anders hen nog wil. Dus kunnen ze net zo goed met elkaar ‘neuken’, dat overtuigt Hofmeester grotendeels maar de vrijpartij wordt niet afgemaakt omdat de eerste gast voor de deur staat. Het is een lerares van Tirza, hiermee is het feest officieel begonnen. De gasten druppelen binnen en het feest begint op gang te komen, Tirza is er echter nog steeds niet.


Hofmeester schaamt zich voor de echtgenote die zich sletterig gedraagt, hij praat met Tirza’s economieleraar over ‘hedge funds’. Hij heeft daar ooit voor Tirza in geïnvesteerd en is zijn geld kwijtgeraakt toen de economie in elkaar zakte na de aanslagen op het WTC in 2001. Het bedrag was bijna één miljoen gulden.
Tirza is inmiddels thuisgekomen met Choukri, wanneer Hofmeester in Choukri een kloon van de terrorist Mohammed Atta ziet schrikt hij zich lam, en is de haat meteen gewekt.
Later praat Hofmeester weer met Ester, een klasgenote van Tirza. Hij stond eerder die avond al met haar te praten, ze is nu in de schuur in de tuin. Ze wil alleen zijn, maar Hofmeester zal haar tomatensap brengen. Ze praten eerst onschuldig, maar onder andere door de drank raakt hij in een roes en begint hij met Ester te vrijen. Totdat Tirza de tuin in komt en hem betrapt.
Hier is het perfecte wereldje waarin Hofmeester zich waande uiteen gevallen, het vriendje van zijn dochter is een terrorist, zijn echtgenote gedraagt zich als een slet, en hijzelf vrijt met een minderjarige klasgenote van zijn dochter.
Het feest gaat echter gewoon door, na afloop probeert Tirza met Hofmeester over de genante gebeurtenis te praten. Hij wordt echter sentimenteel en vraagt of ze voor hem op de cello wil spelen. Hij betaalt haar ervoor, ze wil het geld niet aannemen maar hij staat erop. Tirza gaat dan naar boven, en Hofmeester valt op de vloer in slaap. Later wordt hij omhoog geholpen door Tirza, hij noemt haar dan weer ‘zonnekoningin’, zo noemde hij haar altijd. Hier is duidelijk te zien dat hij Tirza niet los kan laten.

Deel 3: De Woestijn
Hofmeester blijft aan Ester denken, maar hij verwacht meer van haar dan zij van hem. Hij heeft nog een ontmoeting met haar, het excuus hiervoor is dat hij het geld voor de taxi van haar terug wil hebben. In werkelijkheid wil hij haar gewoon nog een keer zien.
De reis van Tirza naar Afrika komt steeds dichterbij, Hofmeester realiseert zich dat hij ‘aan de epiloog van zijn leven zal beginnen’, dit zegt hij ook enkele malen in het boek.
Hij zal Tirza en Choukri, of Mohammed Atta zoals Choukri constant genoemd wordt, naar Frankfurt brengen, maar voordat ze daadwerkelijk weggaan zullen ze het weekend op de Betuwe doorbrengen in het huis van de ouders van Hofmeester. Het contact tussen de drie verloopt een beetje stroef, Hofmeester is overdag vooral in de tuin bezig en de avonden kookt hij voor zijn dochter en Atta en daarna spelen ze monopoly. Atta vertelt Hofmeester over de Koran, Hofmeester is stiekem wel nieuwsgierig naar dit boek.
Als Hofmeester op een bepaald moment het huis binnenloopt ziet hij hoe Tirza door Mohammed Atta ´geneukt´ wordt op de keukentafel, hij is daarna uit zijn humeur en gaat naar het dorp om een rijsttafel voor drie personen te bestellen. Hij eet vervolgens alles alleen op omdat zijn dochter en haar vriend slapen. De volgende dag rijden ze naar Frankfurt, en Hofmeester zwaait Tirza en Atta uit.
Eenmaal thuis vertelt Hofmeester details van zijn seksuele relatie met de werkster uit Ghana aan zijn echtgenote, zo komen ze terug op hun vroegere seksuele spelletjes. Ook hebben ze het over Tirza, ze laat niets van zich horen. De ouders zijn ongerust, daarom besluit Hormeester op een gegeven moment dat hij naar Namibië gaat. Daar begint zijn zoektocht naar Tirza in Zuid-Afrika, hij laat iedereen haar foto zien maar niemand heeft haar gezien.
Hij heeft zijn aktetas meegenomen, daarin zit ook Tirza’s iPod en haar notitieboekje met smsjes die ze ontvangen heeft. Hij leest er regelmatig in.
Later ontmoet hij de negenjarige Kaisa, ze vraagt maar één ding aan Hofmeester: ‘Do you want company sir?’ Hij neemt haar overal mee naartoe omdat zij geen afscheid van hem wil nemen, ze worden natuurlijk vreemd aangekeken dus noemt hij Kaisa zijn nichtje.
Hij behandelt haar alsof ze zijn eigen Tirza is, hij geeft haar Tirza haar jurk en ze slaapt naast hem in bed. Hij praat tegen haar over van alles, over zijn werk, zijn wereldbeeld, zijn familie, en over Tirza. Het is niet duidelijk of hij Kaisa gebruikt voor seks.
Als Hofmeester het wachtwoord van Tirza haar emailbox ontdekt stuurt hij een mailtje namens haar naar zichzelf. Vervolgens belt hij de echtgenote om het ‘goede nieuws’ te vertellen.
Hofmeester wil naar de woestijn om daar te ‘verdwijnen’ (sterven), het lijkt er steeds meer op dat hij de realiteit kwijt is. In één van de vakantiehuisjes in de woestijn vertelt hij Kaisa wat er werkelijk met Tirza en Choukri gebeurt is: nadat hij de vrijpartij gezien had was hij zo razend geworden dat hij Tirza met de pook van de open haard op haar hoofd slaat en Choukri met de kettingzaag ‘snoeit’. De beide lijken heeft hij dezelfde nacht in de tuin begraven
Hij vertelt Kaisa dat hij Tirza zoekt terwijl hij weet dat ze hier niet zal zijn, maar hij twijfelt ook of het allemaal wel waar is. De volgende dag gaat hij met de jeep de woestijn in, hij neemt zich voor om te ‘verdwijnen’ in het zand maar Kaisa wil hem niet loslaten. Ze trekt hem weer mee terug naar het hotel, daar aangekomen krijgt Hofmeester een bericht van zijn vrouw. Ze zegt dat hij zo snel mogelijk thuis moet komen omdat Tirza gevonden is.
Hij gaat drie dagen later inderdaad terug naar Amsterdam, als hij in de straat aankomt ziet hij de echtgenote op hem af komen en hij ziet de pers voor zijn huis. Hij belt Tirza haar mobiel om te zeggen dat ze gevonden is, maar hij krijgt haar voicemail (gebeurde vaker gedurende het verhaal): ‘Hoi, dit is Tirza. Ik ben er even niet. Maar laat maar een leuk berichtje achter.’ (blz. 430, de laatste zin van het verhaal)

 

Beoordeling:

Tirza is vlot geschreven, het bevat veel dialogen en het blijft daarom levendig ookal heeft het heel veel flashbacks. Het verhaal op zich moest ik even op me laten inwerken, ik vond het best wel een vreemd verhaal. Toen ik het aan het lezen was snapte ik het ook nog niet helemaal.