Lesschetsen

Nederland in crisistijd 1929-1939, lessenserie

Lesplan 1

Werkloos

Omschrijving

De crisisjaren in de jaren dertig. In deze les wordt gekeken naar de enorme werkloosheid die ontstond. Aan de hand van een instructie en leertekst worden de leerlingen een aantal vragen voorgelegd, waarbij ze tevens een beroep moeten doen op hun inzicht.

Lesduur

50 minuten

Leerdoel

De leerlingen kunnen:

  • uitleggen waarom er door de ontstane crisis in de jaren dertig van de vorige eeuw de werkloosheid zo sterk toenam door het geven van tenminste twee voorbeelden.
  • uitleggen waarom de werkloosheid in die jaren tot gevolg had dat honderdduizenden gezinnen in armoedige omstandigheden moesten leven.
  • verklaren waarom de regels voor de steun destijds zo streng waren en een vergelijking maken met de hedendaagse situatie.

Tijd

Inhoud in steekwoorden

Wat doen de leerlingen?

Wat doe ik?

Leermiddelen

5’

Instap – afbeelding prijslijst kapper werklozen (A’dam 1932) Afkomstig van nationaal archief. www.gahetna.nl

Collectie: afbeeldingen

Zoekterm: kapper crisis

Kijken naar foto op scherm. Reageren op vragen. Korte discussie.

Afbeelding tonen. Vragen wat het is dat de leerlingen zien? Wat valt op? Begrip: werkloos, geld, spelling?

Wanneer is de foto gemaakt? Relatie naar het heden.

Beamer/computer

3’

Doelbeschrijving geven

(mondeling) Instructie bij de opdracht. Het lezen van een leertekst + opdrachten.

Ook alvast verwijzen naar het huiswerk ‘project’.

Luisteren naar de instructie.

Uitleg.

Geen

10’

Leertekst ‘crisisjaren’, overgenomen van : www.entoen.nu/crisisjaren

Lezen van tekst. Beantwoorden van eerste vraag naar aanleiding van leertekst. Uitwisselen van gedachten in tweetallen.

Onbekende begrippen noteren.

Uitdelen, ook door leerling.

Observeren, evt. hulp bij ‘zwakkere’ lezer.

Werkblad

Schrift

tablet

 

5’

Eerste evaluatiemoment

Verheldering tekstbegrip

Geven uitleg of aanvulling op de begrippen.

Aansturen. Vragen. uitleggen

Whiteboard

20’

Bij vraag 2 – indien lastig, dan b.v. wijzen op cbs site.

Bij vraag 4 – brongebruik ‘stempelkaart’

Beantwoorden van overige vragen. In tweetallen of groepen van vier.

Langslopen, helpen indien nodig.

Werkblad

Iphone of tablet

7’

Tweede evaluatiemoment.

Opvallend aan de tweede vraag: de omvang van het project. De laatste opdracht zal ook vragen oproepen.

Afsluiten.

Plenair bespreken van gegeven antwoorden.

Luisteren naar elkaar en docent.

Plenair bespreken van gegeven antwoorden.

Aanvullen, niet uitwijden.

Refereren aan doelen.

Huiswerkopdracht toelichten

Geen

 

 

 

 

 

 

Werkgroepopdracht:

Film: ‘Minister van Economische zaken T.J. Verschuur spreekt over de ellende voor diverse bevol-kingsgroepen die veroorzaakt wordt door de crisis’.

Voor de eigen krant:

Schrijf naar aanleiding van de toespraak van de minister een artikel van maximaal 250 woorden.

Filmpje is te vinden op http://www.entoen.nu

Venster crisisjaren. Filmpje crisisjaren (1)

 

Bron: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid

Thuiswerkopdracht op de elo plaatsen

 

Idem website muurkrant:

www.nieuwstool.nl/

 

 

Lesplan 2

Armoede, schaamte en protest

Omschrijving

De crisisjaren in de jaren dertig. In deze les aandacht naar de gevolgen van de werkloosheid. Wat betekende dit voor een gezin? Door het onderzoeken van bronnen krijgen de leerlingen een beeld van de omstandigheden en denken zij na over wat armoede in die jaren inhield.

Lesduur

50 minuten

Leerdoel

De leerlingen kunnen:

  • aan de hand van bronnenmateriaal ten minste twee voorbeelden geven van ‘armoede’ ten tijde van de crisisjaren.
  • uitleggen waarom er destijds negatief en met wantrouwen werd geoordeeld over de werklozen aan de hand van verschillende bronnen.
  • een verantwoorde toelichting geven op de gelezen of bekeken bron aan anderen.

Tijd

Inhoud in steekwoorden

Wat doen de leerlingen?

Wat doe ik?

Leermiddelen

5’

Instap– Twee rijwielbelasting-

Plaatjes tonen. Eén van de plaatjes heeft een rond gat in het midden Gedurende de crisisjaren werden plaatjes met een gat kosteloos aan werklozen verstrekt.

Kijken. Plaatjes worden doorgegeven. Reageren.

Fietsplaatjes laten zien. Uitleg over het doel van de belasting, wat het kostte en waarom er ook plaatjes waren met een gat in het midden. Ingaan op reacties.

Twee messing belastingplaatjes voor de fiets.

3’

Doelbeschrijving geven

(mondeling) Instructie bij de opdracht. Het gebruik van bronnen. Coöperatieve werk-

vorm.

Luisteren naar de instructie. Groepen vormen. (bijv. 6 x 4)

Uitleg opdracht.

Zes groepen formeren van vier leerlingen. Per groep worden vier opdrachten neergelegd.

Werkblad 2 met de vier opdrachten

 

25’

Brontekst:

Uit ‘Het pauperparadijs’  van Suzanne Jansen. Het betreft twee teksten uit een steundossier.

Filmfragment:

http://www.npo.nl/

verleden-van-utrecht-crisis-in-zeist-jaren-30/14-09-2013/REG_REGU_RTV1037670

Krantenartikel:

Werkverschaffing en Jordaanoproer

Persoonlijke bron

Een brief en twee fragmenten uit een interview

Lezen en bekijken van bronnen in expert-groepen van zes leerlingen. Bijbehorende opdracht uitvoeren.

 

Start bij 2:00 tot 7:00 minuten

 

Org. Groepen verdelen

ver bijvoorbeeld werkplein, computerlokaal, klaslokaal

Uitdelen, ook door leerling.

Observeren, begeleiden. evt. helpen.

Werkbladen

Schrift

Tablet of pc

15’

De experts geven een toelichting op  de door hen gemaakte opdracht aan elkaar in oorspronkelijke groepen.

Korte instructie over de aanpak.  Twee minuten uitleg, twee minuten reageren.

Aansturen en toezicht. Bij de groepen langslopen. Vragen ter verduidelijking.

Geen

2’

Plenaire afsluiting. Kort samenvatten.

Luisteren  

Refereren aan doelen.

Huiswerkopdracht toelichten

 

 

 

 

 

 

 

Werkgroepopdracht:

Het schrijven van een fictief verhaal naar aanleiding van een historische bron.

Voor de eigen krant:

Schrijf een zelf bedacht artikel over één van de door jou in de les gebruikte historische bronnen.

De leerlingen nemen hun eigen opdrachtenwerkblad mee.

 

 

Thuiswerkopdracht op de elo plaatsen

 

Idem website muurkrant:

www.nieuwstool.nl/

 

 

Lesplan 3

Verdeeld onder één kroon

Omschrijving

Nederland was een verzuild land en zowel aan de linker- als rechterzijde van het politieke spectrum onstonden groepen die zich afzetten tegen de gevestigde orde. Die politieke instabiliteit had onder meer een relatie met de voordurende crisissituatie. Ook de gebeurtenissen in de ons omringende landen bleven niet onopgemerkt. Die verdeelheid verdween ogenschijnlijk op een aantal bepalende momenten van het koningshuis. De koningin was daarin als bindende factor van een cruciale betekenis.

Lesduur

50 minuten

Leerdoel

De leerlingen kunnen:

  • het begrip ‘verzuiling’ gebruiken om uit te leggen hoe de vooroorlogse samenleving van ons land was ingericht. Dit doen aan de hand van concrete voorbeelden.
  • aantonen dat de verzuiling een grote invloed had op het dagelijks leven.
  • verklaren waarom deze maatschappelijke situatie ook een mate van veiligheid en zekerheid bood.

Tijd

Inhoud in steekwoorden

Wat doen de leerlingen?

Wat doe ik?

Leermiddelen

5’

Na de inleiding een korte instructie, daarna opdracht die zelfstandig wordt uitgevoerd. Verzuiling staat centraal

Bekijken muntstukken,

Reageren, vragen.

Muntstukken tonen.Vragen.

Hoe oud? Wie?

Tekst ‘God zij met ons’

 

Aantal munten uit de vooroorlogse periode met daarop het profiel van koningin Wilhelmina.

Evt. afbeelding beamer.

3’

Instructie en beschrijving doel.

 

Luisteren naar de instructie.

Uitleg opdracht.

De opdracht wordt uitgedeeld.

Werkblad 3 - leerstof-gerichte tekst en een opdracht die met behulp van de Ipad  of pc wordt uitgewerkt.

30’

Leerlingen werk zelfstandig aan taak.

Zelfstandig lezen van tekst. In klaslokaal. Evt.

computerruimte. Overleg mogelijk.

Observeren, begeleiden. evt. helpen. Houden van toezicht.

Werkbladen

Schrift

Tablet of pc

10’

Evalueren en klassenleer-gesprek.

In de klas. Met uitdraai van ingevuld schema of Ipad. Interactie.

Bespreken resultaten. Aanvullende uitleg bij vragen aangaande bepaalde begrippen.

Verduidelijken hoe sterk de groepen begrensd/afgebakend waren. Rol van Colijn.

Opkomst facisme/NSB

Ingevuld schema.

Ipad

2’

Afsluiten en uitleg huiswerkopdracht.

Luisteren

Instructie

Geen

 

 

 

 

 

 

Werkgroepopdracht:

Kies één van de vier toegestuurde afbeeldingen die een relatie hebben met de bronteksten en geef een uitleg/verklaring.

 

Voor de eigen muurkrant:

Neem de afbeelding en jouw geschreven tekst op in de muurkrant. Eis: tenminste 200 woorden.

Afbeelding:

’s Land Stuurman

KRO-affiche

Artikel ‘koninklijk huwelijk’

De Ned. samenleving

 

 

 

Thuiswerkopdracht op de elo plaatsen

 

Idem website muurkrant:

www.nieuwstool.nl/

 

 

Lesplan 4

Vernieuwing

Omschrijving

De aanhoudende economische recessie remde enerzijds het maatschappelijke leven, maar de technologische ontwikkeling schreed voort. En niet alles was kommer en kwel.

Naast de troosteloosheid was er toch onder velen ook een gevoel van hoop. Hoop op betere tijden en licht aan het einde van de tunnel. Nederland mocht een flinke stap terug hebben gedaan, op sommige terreinen zorgden innovatieve krachten voor verandering en vernieuwing. In deze les gaan de leerlingen onderzoeken hoe sommige gebeurtenissen en mensen dit in gang wisten te brengen.

Lesduur

50 minuten

Leerdoel

De leerlingen kunnen:

  • uitleggen wat bedoeld wordt met de begrippen technologische ontwikkeling en innovatie en deze in de context van de dertiger jaren  plaatsen door hier verschillende voorbeelden van te geven.
  • Een eenvoudig onderzoek uitvoeren naar een drietal voorbeelden van specifieke ontwikkelingen die zich in dit decennium voordeden en hiervan schriftelijk verslag doen.

Tijd

Inhoud in steekwoorden

Wat doen de leerlingen?

Wat doe ik?

Leermiddelen

5’

Na de inleiding een korte instructie, daarna opdracht die zelfstandig wordt uitgevoerd. Kernbegrippen:

Innovatie, vooruitgang.

Aangeven dat de jaren dertig ook een tijd van verandering waren.

Bekijken filmpje, reageren op getoonde beelden.

Tonen filmpje/fotobeelden

‘Afsluitdijk’

www.youtube.com/watch?v=RnjdGwY_Vg4

(duur 1:50)

Ingaan op reacties.

Computer, beamer

2’

Instructie en beschrijving doel.

 

Luisteren naar de instructie.

Uitleg opdracht.

De opdracht wordt uitgedeeld.

Werkblad 4 –

25 bekende en minder bekende namen en begrippen die staan voor innovatie en verandering.

35’

Leerlingen werk in tweetallen aan de taak.

Voorkeur computerruimte.

Opdracht doornemen. Bepalen van eerste keuze en volgende keuzes uit de lijst.

 

Begeleiden, ondersteuning bieden bij opdracht. Adviseren en helpen. Houden van toezicht.

Werkblad

Voorkeur pc

3’

Korte evaluatie. Aantal leerlingen vragen over de resultaten.

In het computerlokaal.

Evaluatie en instructie volgende les.

Geen

5’

Volgende les vindt bij voorkeur plaats in dezelfde computerruimte. De werkgroepen  maken een complete krant met hun kijk op de jaren dertig. Toewerken naar gezamenlijk resultaat.

Luisteren.

Instructie

Geen

 

 

 

 

 

 

Werkgroepopdracht:

Met het afmaken van de laatste opdracht is jouw krant voor een deel gevuld. Zorg ervoor dat je de opdrachten voor de volgende les klaar hebt.

 

Afronden opdrachten.

 

 

 

Thuiswerkopdracht op de elo plaatsen

 

Idem website muurkrant:

www.nieuwstool.nl/

 

 

Lesplan 5

De krant ‘Crisis in Nederland’

Omschrijving

In deze laatste les worden de gemaakte opdrachten door de leerlingen verzameld. In de werkgroepen wordt de opmaak van hun eigen krant over de crisisjaren afgerond. Als extra tijd nodig is, gebeurt dat in overleg.

Lesduur

50 minuten

Leerdoel

De leerlingen kunnen:

  • door overleg een eigen krantenontwerp maken over gebeurtenissen en verschijnselen die zich voordeden in de dertiger jaren en die in de voorgaande lessen aan de orde zijn gekomen.
  • zelf een keuze maken uit de door hen gemaakte opdrachten door te letten op de kwaliteit ervan.
  • zelf een keuze maken uit de door hen gemaakte opdrachten door te letten op een evenredige inbreng van de individuele leerling.

Tijd

Inhoud in steekwoorden

Wat doen de leerlingen?

Wat doe ik?

Leermiddelen

3’

Na een inleidende instructie krijgen de leerlingen de kans om de gemaakte thuiswerkopdrachten te plaatsen in de digitale krant.

Als afgesproken groepen van drie.

Instructie over de werkwijze.

Computers

40’

Opmaken van de krant.

Bij voorkeur in computerlokaal.

Luisteren naar de instructie. In de werkgroep met elkaar overleggen welke van de gemaakte opdrachten worden opgenomen in de krant. Een voorwaarde is dat er sprake moet zijn van een evenredige inbreng,

Begeleiden, ondersteuning bieden bij opdracht rn ht overleg.

Adviseren en helpen. Houden van toezicht.

Werkblad 5 –

www.nieuwstool.nl/

 

7’

Eerste presentatie evaluatie. Aantal leerlingen vragen over de resultaten en hun krant tonen op het active-board

Presentatie van werk.

Gesprek. Interactie. Geen beoordeling.

Computer/beamer

 

 

 

 

 

 

Werkgroepopdracht:

Eventeel afronden opmaak krant (bijv. banduur)

 

Afspraken met de werkgroepje maken over de beoordeling. In een volgende les kunnen de verschillende producten in klas worden getoond en besproken.

Thuiswerkopdracht op de elo plaatsen

 

Als alle resultaten bekend zijn, worden de kranten aan elkaar gedeeld.