Overheidsbemoeienis

Logo belastingdienst

 

Overheidsregulering gebeurt van oudsher vooral door het inzetten van zogeheten stimulansen. Op economisch gebied probeert de overheid op deze manier gewenste marktresultaten te behalen, door bijvoorbeeld marktfalen te minimaliseren. Tegelijkertijd probeert de overheid op deze wijze gewenst gedrag te stimuleren, en ongewenst gedrag te beperken. Met welke achterliggende redenen de overheid dit doet hebben we in module 3 van Praktische Economie besproken. We concentreren ons hier op de manieren waarop de overheid kan ingrijpen.

De door de overheid ingezette stimulansen kunnen financieel zijn, waarbij te denken valt aan prijsverhogende belastingen op ongewenste goederen (alcohol, tabak en benzine) en prijsverlagende subsidies op gewenste goederen of diensten (musea, bibliotheken, etc.). Zoals je hebt geleerd probeert de overheid door bepaalde producten duurder te maken het gebruik ervan te beperken, waardoor onder andere negatieve externe effecten worden beperkt. Door aan de andere hand de prijs van gewenste producten te verlagen kunnen positieve externe effecten vergroot worden. Ook boetes zijn een vorm van financiële stimulans, en werken als beperking voor ongewenst gedrag.

Naast financiële stimulansen kunnen de stimulansen ook de vorm hebben van een verbod (bijvoorbeeld op kinderarbeid, of kartelvorming) of een verplichting. In dat laatste geval kun je denken aan de leerplicht, of het feit dat iedereen in Nederland verplicht wordt een zorgverzekering af te sluiten (Sonnemans, 2014). In deze gevallen gaat het om dwang; dergelijke overheidsregulering wordt alleen ingezet in gevallen waar het voldoende belangrijk wordt geacht. Het betekent immers een beperking van de keuzevrijheid.
Zeker dat laatste is voor veel mensen een groot probleem: de overheid bepaalt in veel gevallen wat mag en wat niet, en daarmee dus ook wat wel en niet goed is voor haar inwoners. Deze vorm van beïnvloeding wordt ook wel paternalisme genoemd (Dworkin, 2016), en is vooral onder liberale partijen als de VVD ongeliefd.

 

Dworkin, G. (2016, Winter). Paternalism (E. N. Zalta, Ed.). Retrieved December 30, 2016, from https://plato.stanford.edu/cgi-bin/encyclopedia/archinfo.cgi?entry=paternalism

Sonnemans, J. (2014). Behavioural Economics: lecture notes [PDF document]. Retrieved from Blackboard, December 2014.