In het geval van het ultimatumspel is het erg moeilijk om te zeggen wat de achterliggende redenen zijn van het geobserveerde gedrag. Voor de geldgevers onderscheiden we twee redenen:
1. Altruïsme
Altruïsme, het tegenovergestelde van zelfzuchtigheid, is een controversieel concept omdat het moeilijk te bewijzen is. Het is een levenshouding waarbij men anderen helpt zonder enig eigenbelang. Dit wil niet zeggen dat vrijwilligerswerk per definitie altruïstisch zou zijn. De motivatie hiervoor zou immers kunnen zijn dat het de vrijwilliger een goed gevoel geeft. Het zou echter een verklaring kunnen geven voor het feit dat mensen meer geven dan voor henzelf optimaal is.
2. Reciprociteit
Een andere mogelijkheid is dat men de angst voor afwijzing probeert te compenseren door meer te geven. Dit komt neer op een "voor wat hoort wat" principe: reciprociteit. Het geven van meer dan het minimale vergroot daarmee de kans dat speler 2 het bod accepteert.
Voor de ontvangers, speler 2, onderscheiden we ook een aantal mogelijke achterliggende redenen:
1. Sociale normen
Het bestaan van sociale gedragsnormen ("wat vind de groep normaal?") kan ook een reden zijn dat de geldgevers vaak meer gaven dan het minimale. Het kan echter ook een belangrijke motivatie voor ontvangers zijn om biedingen te weigeren. Wanneer men immers minder geeft dan wat binnen de groep als normaal wordt gezien, kan dit een reden zijn om de bieding niet te accepteren. Zo is het in sommige culturen erg normaal om veel voor jezelf te houden, terwijl het in andere culturen weer normaal is om alles altijd eerlijk te delen. In het onderzoek van Henrich et al. (2001) zagen de onderzoekers in sommige culturelen zelfs dat men biedingen van meer dan 50% zelfs vaak nog weigerde. Schijnbaar was het in deze culturelen het groepsgevoel erg sterk.
2. Emotie
Ook emoties kunnen een mogelijke verklaring zijn voor weigering. Wanneer men in het moment negatieve emoties ervaart door een bieding die onder de verwachting ligt kan dit tot gedrag leiden dat afwijkt van wat rationeel verwacht mag worden.
3. Oneerlijkheid aversie ('inequity aversion')
Een laatste mogelijke verklaring is het bestaan van aversie tegen oneerlijkheid of 'inequity aversion'. Volgens Fehr en Schmidt (1999) hebben mensen een natuurlijke afkeer tegen oneerlijkheid. Als er genoeg van dit soort mensen in de bevolking zijn zullen mensen in spellen zoals het ultimatumspel de biedingen die zij als oneerlijk zien weigeren. Deze afkeer tegen oneerlijkheid heeft namelijk onder andere invloed op de sociale normen in de maatschappij.
Dat aversie tegen oneerlijkheid natuurlijk aanwezig is bij de mens wordt bekrachtigd door onderzoek van Brosnan en De Waal (2003). Dit bespreken we op de volgende pagina.