Een eerste interessant experiment is de zogeheten Ultimatum Game (UG), ofwel het ultimatum spel. Dit spel werd als eerste geintroduceerd door Güth, Schmittberger en Schwarze (1982) en wordt gespeeld door twee spelers: speler 1 en 2. Speler 1 krijgt €10 en mag dit verdelen tussen hem- of haarzelf en speler 2. Speler 2 mag na de verdeling vervolgens kiezen of hij of zij dit bod accepteert. Accepteert hij of zij het niet dan krijgen ze beiden niets.
De vraag is nu, hoeveel euro moet speler 1 aan speler 2 geven?
Economen verwachten hier een duidelijke uitkomst: het is immers een spel en volgens de speltheorie heeft ieder spel een verwachte uitkomst middels een of meerdere nash evenwichten. Dit is de rationeel uitkomst: hetgeen we zouden verwachten van de 'homo economicus'.
We kunnen dit spel het best oplossen door achteraan te beginnen. Welke biedingen van speler 1 zou speler 2 moeten accepteren? Het antwoord is natuurlijk alle. Als hij of zij het bod niet accepteert krijgen ze beiden niets, en €0,01 is dus al beter dan dat. Met dat in het achterhoofd houdt speler 1 natuurlijk zo veel mogelijk achter. Hij of zij zal dus €0,01 geven, en €9,99 houden. Speler 2 accepteert het bod (Thaler, 1988).
We hebben al vastgesteld dat mensen lang niet altijd rationeel handelen, dus of dit in werkelijkheid ook de uitkomst zal zijn is nog maar de vraag. Wat gebeurt er echt wanneer mensen dit spel spelen?
Güth, W., Schmittberger, R., & Schwarze, B. (1982). An experimental analysis of ultimatum bargaining. Journal of economic behavior & organization, 3(4), 367-388.