Deze les staat in het teken van ethische dilemma's.
Als eerst gaan we kijken naar wat moraal is en wat morele oordelen zijn. We beginnen met het bespreken van morele oordelen. Moreel oordelen is een benadering van de werkelijkheid die te onderscheiden is van kennen en ervaren. Een moreel oordeel is iets anders dan kennis of emotie. Kennis kan je met iemand delen, het uitwisselen van een feit. Beiden ben je in het bezit van dezelfde informatie. Emotie kan je juist niet delen met iemand anders. Je kunt iemand natuurlijk wel vertellen hoe je je voelt en de ander kan zich dat wel voorstellen, maar je zal nooit hetzelfde gevoel kunnen delen. Een moreel oordeel zit hier tussenin. Het is namelijk iets wat in jezelf zit zoals een emotie maar een moreel oordeel kan ook voor meerdere mensen gelijk zijn. Een moreel oordeel gaat over menselijk gedrag, overstijgt het individuele, is normatief, gericht op het goede en kan morele verontwaardiging veroorzaken. Nu we dit weten, komen we nu tot de definitie van een moreel oordeel: een waardering van menselijk gedrag aan de hand van morele uitgangspunten. Dit wil zeggen dat een moreel oordeel iets zegt over wat iemand vindt, denkt en voelt bij het gedrag van een ander.
Nu we hebben gekeken naar wat een moreel oordeel is, gaan we kijken naar wat moraal dan is. Iedereen heeft morele oordelen, en als je echt wilt weten wat jouw oordeel ergens over is, moet je erover gaan praten met anderen. Je spreekt dan je oordeel uit en moet het onderbouwen met argumenten. Door dat in een gesprek te doen, kan het zijn dat jij je oordeel herziet, nuanceert en mogelijk zelfs aanpast. Je bent bezig met het vormen van je eigen morele oordeel, die in het gesprek een oordeel van de groep wordt. En zo'n gedeeld moreel oordeel, van een groep, noemen we moraal. Dan komen we uit op de volgende definitie: het geheel van gedeelde morele oordelen van een groep dat ontstaat in een gesprek. Het is het geheel van morele regels waaraan wij onszelf en anderen in redelijkheid gehouden achten. Makkelijker gezegd: moraal is het geheel van normen en waarden. We kunnen stellen dat moraal gaat om een gezamenlijk moreel oordeel over een bepaald onderwerp. Als die moraal uiteindelijk tot stand is gekomen, streeft men ernaar binnen de groep om elkaar aan deze moraal te houden.
Nauw verwant aan moraal is ethiek. We geven je meteen de betekenis van ethiek: de wetenschap die moraal bestudeert en die tracht de moraal verder te helpen door nieuwe argumenten te ontwikkelen en te gebruiken in afwegingen. Als je aan ethiek doet, ben je dus moraal aan het bestuderen en kom je met nieuwe argumenten voor of tegen de moraal. Ethiek houdt dus het gesprek rond de moraal in stand, zodat er continu over gedacht en gesproken kan worden en iedereen zijn of haar morele oordeel kenbaar kan maken.
Ethiek gaat over het gedrag en handelen van mensen. Er zijn vele handelingen waar meningsverschillen over ontstaan, of die zelfs omstreden zijn. Je kan hierbij denken aan dierproeven, euthanasie en abortus. Veel mensen hebben op dit soort handelingen een moreel oordeel en gaan daarover in gesprek. Vaak lukt het niet om tot een moraal te komen, en is het niet helemaal duidelijk of zo'n handeling dan wel uitgevoerd moet worden of niet. Op zo'n moment spreek je van een ethisch dilemma. Je zal dan een keuze moeten maken voor een bepaalde manier van handelen. En dat is vaak erg moeilijk om te doen.
Je hebt nu gezien dat we morele oordelen hebben en wat dat zijn, wat moraal en ethiek is en hebben we gekeken naar een ethisch dilemma.
Kijk voordat je verder gaat eerst naar het onderstaande filmpje over een ethisch dilemma. Denk na over wat jij in deze situatie zou doen!
Ethisch dilemma: Wat zou jij doen?