Tekstdoelen en tekstsoorten
Bij informatieve teksten gaat het om het overdragen van informatie, om uitleg, bijvoorbeeld in schoolboekteksten.
Bij persuasieve teksten gaat het erom, dat de lezer wordt overtuigd van een bepaalde mening. Ook kan de auteur de lezer aansporen tot nadenken over bepaalde kwesties.
Een nog sterkere vorm is het activeren van de lezer, waarbij de lezer overgaat tot actie nadat hij wordt aangespoord door de tekst.
Zakelijke teksten |
Tekstdoel |
Tekstsoort |
Informatieve teksten deze teksten geven informatie |
Informeren Uiteenzetten |
Informerende teksten Uiteenzettende teksten |
Persuasieve teksten deze teksten proberen de lezer te overtuigen, te laten nadenken of aan te sporen |
Overtuigen Beschouwen Activeren |
Betogende teksten Beschouwende teksten Activerende teksten |
Tekstdoelen
Hier zie je verschillende tekstdoelen nogmaals op een rijtje:
Informeren: iets nieuws vertellen.
Mening vertellen: vertellen wat je van iets vindt.
Gevoelens tot uitdrukking brengen: zeggen wat je voelt.
Overtuigen: duidelijk maken waarom je mening juist is.
Aasporen: de lezer overahalen iets te gaan doen; de lezer activeren.
Amuseren: de lezer vermaken door iets grappigs, bijzonders of boeiends te vertellen. Dit doel komt vooral voor bij fictie, maar soms zijn zakelijke teksten zo geschreven, dat ze de lezer ook willen amuseren, bijvoorbeeld bij columns.
Daarnaast tref je in teksten regelmatig de volgende twee doelen aan:
Adiviseren: goede raad geven.
Waarschuwen: op een gevaar of risico wijzen.
In een tekst kunnen verschillende doelen zitten, maar meestal heeft een schrijver maar één doel met zijn tekst.
Zo kan een schrijver in een tekst over tabaksreclame de lezer eerst informeren, daarna zijn mening geven en ten slotte de lezer er van overtuigen dat reclame voor tabak verboden zou moeten worden.
Het hoofddoel van de schrijver in dit voorbeeld is overtuigen. De andere doelen zijn ondergeschikt.
Je ziet verschillende doelen vaak ook bij reclameteksten. Eerst krijgt je informatie daarna probeert de tekst je te overtuigen dat het product goed is en ten slotte spoort de tekst je aan het product te gaan kopen. Het belangrijkste en uiteindelijke doel van de reclame tekst is: de lezer aansporen het artikel te gaan kopen.
Als je het doel van een tekst moet noemen, vraag je dan altijd af:
Wat wil de schrijver vooral met deze tekst?
Tekstsoorten en tekstvormen
Omdat de doelen van een schrijver met een tekst kunnen verschillen, zijn er ook verschillende soorten teksten. Bij een bepaalde tekstdoel hoort een bepaalde tekstsoort.
Een tekstsoort kan verschillende vormen hebben, bijvoorbeeld nieuwsbericht, reclametekst of gedicht. Hoe de tekst eruitziet, noemen we de tekstvorm.
Tekstdoel |
Tekstsoort |
Tekstvorm |
De schrijver geeft de lezer vooral informatie. |
Informatieve teksten |
Voorbeelden: schoolboekteksten, teksten in studieboeken, nieuwsberichten, artikelen in kranten en tijdschriften, gebruiksaanwijzingen, recepten, handleidingen. |
De schrijver brengt vooral een mening naar voren en probeert de lezer ervan te overtuigen dat zijn mening juist is. Hierbij gebruikt hij argumenten. |
Betogende teksten |
Voorbeelden: boek- of filmbesprekingen, ingezonden brieven, betogen. |
De schrijver spoort de lezer vooral aan iets te gaan doen. |
Aansporende of activerende teksten |
Voorbeeld: reclame teksten |
De schrijver wil de lezer vooral vermaken door iets boeiends, ontroerends of bijzonders te vertellen.
|
Amuserende teksten |
Voorbeelden: jongerenromans, gedichten. |