3.1 Inleiding

In het verleden was er een sterke verbinding tussen een agrarisch bedrijf en de omwonenden. Veel burgers werkten op een boerenbedrijf of in de verwerkende industrie. Zeker op het platteland was dat het geval. Lokale markten zorgden voor korte afstanden tussen producent en consument. Zonder het te beseffen, maakte men vooral gebruik van streekproducten. Daar was geen uitgebreide marketing voor nodig.

Door stedelijke ontwikkeling en modernisering raakten producent en consument steeds verder van elkaar verwijderd. De producent beperkte zich tot de hoofdtaak van het produceren van kwalitatief goed voedsel, de consument maakte het zich gemakkelijk door alles in de supermarkt te kopen. Van een directe afhankelijk was geen sprake meer. Door tussenkomst van ketenpartijen weten consumenten nauwelijks nog waar hun voedsel vandaan komt.

De omgeving stelt steeds meer eisen en wensen aan de activiteiten van het agrarisch bedrijf. De samenleving vraagt om maatschappelijke betrokkenheid en waarderen de rust en ruimte van het landelijk gebied. Daarbij groeit de vraag naar duurzame energie, regionaal voedsel en plattelandsbeleving. Dat zijn ontwikkelingen waar de agrarisch ondernemer zijn voordeel mee kan doen, door vraaggestuurd te produceren of diensten te verlenen.

In toenemende mate verschijnen andere commerciële activiteiten op het agrarisch bedrijf zoals zorg, educatie, recreatie, kinderopvang, een boerderijwinkel, et cetera. De boerderij wordt daarmee een multifunctionele omgeving waar burgers meer toegang krijgen en waar de verschillende activiteiten elkaar goed aanvullen. De agrarische ondernemer heeft ook de mogelijkheid om zorg te dragen voor het landschap en de natuur in de nabijheid van zijn bedrijf. Omgevingsbewust ondernemen uit zich in velerlei vormen. Inspirerende voorbeelden van omgevingsgericht ondernemen zijn te downloaden bij Wageningen UR en LTO noord.

Het is voor agrarische ondernemers een uitdaging om in dit speelveld de gewenste bedrijfsontwikkeling te realiseren. Een gezonde economische basis voor het bedrijf, ingepast in de omgeving en gewaardeerd door de burger, is de grote uitdaging voor nu en in de toekomst. Samenwerkingsverbanden van ondernemer en burger kunnen hierbij de helpende hand bieden. Organiseren van markten voor streekproducten en het organiseren van korte ketens zijn voorbeelden hiervan.

Samenwerking tussen verschillende ketenpartijen en consumenten is een vereiste om nieuwe voedselstructuren een kans van slagen te geven. Een nieuw initiatief is pas geslaagd als de consument het voedsel uit de eigen regio beter zal gaan waarderen. Bij nieuwe bedrijfsontwikkelplannen is – naast het realiseren van de droom van de ondernemer – omgevingsbewustzijn een belangrijk element. Nieuwe plannen beginnen met een visie met daarnaast de ruimte en kansen die de omgeving hem biedt. Wat kan de ondernemer en wat heeft hij nodig aan kennis en vaardigheden om zijn bedrijf voortvarend te ontwikkelen.

Uit ervaringen van andere ondernemers zijn een aantal factoren geïdentificeerd die bepalend blijken te zijn of een bedrijfsontwikkeling succes zal hebben. Voor de ondernemer zijn vaardigheden als organiseren, innoveren en samenwerken van groot belang om zijn plannen tot een succes te maken. Omgevingsgericht ondernemen schept nieuwe mogelijkheden voor de ondernemer en zijn omgeving.