6.1 Introductie en principes in wet- en regelgeving
Veel agrarische bedrijven doen meer dan vee houden of gewassen telen. Denk aan: verkoop aan huis, zorg voor pleegkinderen, stadse kampeerders, huisvesten seizoensarbeiders, hout kappen, riet snijden, oogstfeesten. Eeuwenlang was dat ook heel gewoon. Na de oorlog standaardiseerde en specialiseerde de landbouw zich. Dat heeft de Nederlandse land- en tuinbouw groot gemaakt.
Maar tegenwoordig is het platteland weer meer dan een plek voor mondiale voedselvoorziening. Het gaat om leefbaarheid, regionale economie, milieuzorg van bodem, lucht, water, om biodiversiteit, recreatie en landschapskwaliteit. Kortom: het gaat om regionaal voedsel in een leefbare omgeving. Het is daarom weer steeds logischer dat een landbouwbedrijf er activiteiten bij doet. Soms zijn die andere activiteiten een normale gastvrijheid van open dagen, een excursie van collega’s en een regelmatig bezoek van schoolklassen. Soms zijn die andere activiteiten structureel en een belangrijke inkomstenbron. In alle gevallen gelden wetten en regels voor het telen, verwerken, verkopen en laten meebeleven van regionaal voedsel. Ondernemers zullen die regels moeten volgen, als ze regionaal voedsel professioneel willen aanpakken. In dit hoofdstuk geven we een overzicht van deze wet- en regelgeving.
Eerst even wat basisprincipes over wet- en regelgeving:
Wetten veranderen. Wetten lijken in steen gehouwen. Maar wetgeving is geen statisch iets: het zijn onze onderlinge afspraken, die ook in de tijd veranderen. Bijvoorbeeld: onlangs is de Drank- en Horecawet aangescherpt en de leeftijdsgrens verhoogd. Nieuwe ontwikkelingen, zoals bij regionaal voedsel, lopen vaak achter de bestaande wetgeving aan, terwijl de ontwikkeling beleidsmatig al gewenst wordt. Bijvoorbeeld: boerderijcampings zijn al opgenomen in de gemeentelijke structuurvisie, maar nog niet in het bestemmingsplan. Dit kan zeer lastig zijn voor ondernemers. Het is dan zaak zoveel mogelijk aan te sluiten bij het gewenste beleid.
Elke wet hanteert zijn eigen definitie. Wetsteksten gebruiken dezelfde woorden, maar bedoelen er iets heel anders mee. In het dagelijkse spraakgebruik hebben wij het over ‘horeca’, maar dat woord kan in de ene wet alleen over alcohol gaan (Drank- en Horecawet), en in de andere wet ook over het schenken van een kopje thee in je theetuin (bestemmingsplan). Elke wet hanteert een eigen definitie van begrippen: zoek die definitie precies op voor heldere communicatie met ambtenaren en vergunningverleners.
Wetten zijn grootschalig en voor één sector. Wetten zijn vaak ingericht op een grote schaal en voor specifieke sector. Als studenten en docenten in een agrarisch vak weten we dat de landbouwsector veel regels heeft. Leg je oma maar eens uit wat toeslagrechten zijn, hoe elk dier een oormerk krijgt of wat derogatie is! Je kunt dus verwachten dat andere branches ook veel regels hebben, maar die zijn voor ons nog onbekend of minder vanzelfsprekend. De regels voor andere activiteiten zijn meestal bepaald door de grootschaligheid ervan, net als in de landbouw. Veel problemen met wet- en regelgeving ontstaan rondom regionaal voedsel omdat de ondernemers het kleinschalig doen en de regels dan heel overdreven lijken. Of omdat ondernemers hun activiteiten verweven met de landbouw en andere branches, en dan aan alle regels van allerlei sectoren tegelijk moeten voldoen.
Aanvullende brancheregels. De overheid treedt terug. Vakorganisaties stellen dan zelf aanvullende brancheregels of aanvullende eisen over aanmelding, kwaliteitscontrole, scholingsvereisten en gedrag (zoals Koninklijke Horeca Nederland, Recron, Bedrijfsschap Horeca, Bed and Breakfast Nederland, MO-groep voor Kinderopvang). Ook worden zij door de overheid aangewezen om een wet via bijvoorbeeld een hygiënecode werkbaar te maken voor hun aangesloten leden. Soms zijn deze regels – zoals verschillende CAO’s – algemeen verbindend en dus ook verplicht verklaard. Je vindt deze brancheregels niet bij de overheid, maar bij de brancheclub.
Wij wensen je veel plezier bij het werken met ondernemers in regionaal voedsel !
Disclaimer
Dit overzicht van wet- en regelgeving is niet volledig en uitputtend. Het geeft leerlingen en docenten in het regionaal voedsel een handreiking hoe om te gaan met de wet- en regelgeving. De informatie is met zorg samengesteld. Aan de informatie kunnen geen rechten worden ontleend. De opstellers Maria van Boxtel en Helmer Wieringa, Land & Co, Wietske van Dijk, CAH Vilentum en Hendrik Boekhoud, WUR aanvaarden geen aansprakelijkheid voor eventuele onjuistheden of onjuist gebruik van de informatie. Heb je zelf een vraag over regionaal voedsel en wet- en regelgeving? Stel ons je vraag op www.landregels.nl