Beloning
5 munten
Uitleg
Lees de onderstaande tekst goed door en doe de opdrachten.
Opdracht
In het stripverhaal maak je een aantal begrippen duidelijk
- grondwater
- grondwaterspiegel
- artesische bron
- (on)doorlatende lagen
Water ondergronds
Hoe komt water onder de grond terecht?
Onder de oppervlakte van het land bevindt zich een verborgen oceaan van water.
A) Een deel daarvan is water opgesloten werd toen poreus gesteente naar
beneden zakte,
B) een ander deel drong als smeltwater van gletsjers uit de ijstijd de grond binnen.
C) Maar het meeste ondergrondse water komt toch van recent gevallen regen en
gesmolten sneeuw.
Het vocht sijpelt door poriën en scheuren in de bodem en zelfs door hard gesteente en komt pas tot rust als het een ondoorlatende laag bereikt. Daarna begint het de open (poriën)ruimtes in die laag op te vullen, waardoor deze met water verzadigd raakt.
Een doorlatende formatie die water vasthoudt wordt een watervoerende laag of aquifer genoemd, een Latijnse naam die `waterdrager' betekent. Sommige van deze watervoerende lagen bestaan uit zand of grind. Het meeste gesteente is in staat een hoeveelheid water vast te houden maar de kalk- en zandsteen kunnen van al het gesteente het meeste water vasthouden.
Het water in zo'n onderaards reservoir wordt grondwater genoemd, terwijl het water in meren en rivieren als oppervlaktewater wordt aangeduid. Het tappen van grondwater uit bronnen en putten is in sommige streken de enige manier om aan zuiver drinkwater te komen.
Wat is de grondwaterspiegel?
Het komt weinig voor dat aquiferen tot aan het aardoppervlak verzadigd zijn. De bovenste grens van de verzadigde zone wordt de grondwaterspiegel genoemd.
Hoe diep de grondwaterspiegel onder de oppervlakte ligt, hangt of van de jaarlijkse hoeveelheid regen en van andere factoren, zoals de hoeveelheid water die door de mens wordt afgetapt. Men kan de grondwaterspiegel zien door in een ondiepe waterput te kijken: zie je in de diepte het water glinsteren dan is dat het niveau van de grondwaterspiegel.
Waar komt bronwater vandaan?
Het is geen toeval dat zoveel plaatsen naar bronnen zijn genoemd. Bronnen immers behoren tot de oudste waterleveranciers van de mens. Het Engelse woord voor bron is spring en zo zijn er bijvoorbeeld Springs in Zuid-Afrika, Alice Springs in Australia en meer dan zeventien plaatsen in de Verenigde Staten die Springfield heten.
Deze natuurlijke opwellingen van ondergronds water komen op veel plekken voor. Sommige bronnen zijn maar heel klein terwijl bij andere het water naar buiten stroomt. Uit sommige bronnen stromen miljoenen liters per minuut.
Soms ontsnapt het water door scheuren in een laag ondoorlatend gesteente waaronder zich een aquifer bevindt. Maar de meeste bronnen komen voor op plaatsen waar een aquifer in contact komt met een glooiend landoppervlak en het water door zachte steenlagen of scheuren naar buiten kan.
Hoe functioneren artesische putten?
Al in de 12de eeuw merkten monniken in het Franse Artois op, dat de putten daar heel anders waren dan elders. Wanneer men een put sloeg kwam het water onder druk naar de oppervlakte en soms spoot het zelfs omhoog. Zulke putten, worden artesische putten genoemd..
Artesische putten komen alleen onder bepaalde omstandigheden voor.
Om te beginnen moet de watervoerende laag zich in een hellend vlak bevinden en over een aanzienlijke afstand aflopen. Bovendien moeten twee ondoorlatende lagen de aquifer insluiten. Oppervlaktewater dringt het bovenste deel van de aquifer
binnen en beweegt zich langzaam naar beneden. Het water in het diepste gedeelte van de aquifer, dat tussen de ondoorlaatbare lagen gevangen zit, staat door het watergewicht onder hoge druk. Wanneer door de bovenste laag een put wordt geboord, vindt de druk een uitweg. Als de druk hoog genoeg is, spuit het water als een fontein
Zijn alle oasen hetzelfde?
Voor een vermoeide woestijnreiziger is er niets fijner dan een oase, een eiland van vegetatie in een verder onvruchtbaar gebied. In de Sahara bijvoorbeeld worden veel oasen al eeuwenlang bewoond door mensen die hun watervoorraad gebruiken om dadelpalmen en andere gewassen te bevloeien.
Oasen komen voor omdat zich zelfs onder de droogste woestijnen grondwater bevindt. Op plaatsen waar de grondwaterspiegel dicht genoeg aan de oppervlakte ligt, worden vaak putten gegraven om oasen te laten ontstaan. Door wind uitgestoven holtes zijn vaak diep genoeg om de grondwaterspiegel bloot te leggen.