Résumé

Kan je in je eigen woorden onderstaande boodschap van Verstraten en Sanders kort samenvatten?

 

Nuttige stereotypen?

Stereotypes zijn dus diepgeworteld in onze natuur. We hebben ze nodig. Het is functioneel om mensen in groepen in te delen, omdat we zo de wereld om ons heen proberen te duiden. Maar juist omdat stereotypes onbewuste aannames zijn, is het lastig om ze te corrigeren en kunnen ze leiden tot discriminatie. We moeten ons er bewust van zijn dat ze een rol kunnen spelen bij het ontstaan van bepaalde verhoudingen in de maatschappij. Dat betekent niet dat we nooit meer een leuke mop mogen vertellen, maar wel dat we ons bewust moeten zijn van de rol die stereotypes kunnen spelen in onze aannames. Laten we proberen verder te kijken dan dat.

Hoogleraar psychologische functieleer Frans Verstraten en hoogleraar taalbeheersing Ted Sanders laten in hun lezing zien dat onze waarneming niet objectief is. Voorkennis en verwachtingen sturen wat we zien. Hoe werkt dit? Op basis van wat we in het verleden hebben meegemaakt creëren we een kader vanuit waar we de wereld bekijken. Iedereen heeft dezelfde sensatie, maar hoe je dit interpreteert hangt af van je referentiekader. Waarneming gebeurt niet altijd bewust, als we door een deur gaan denken we daar niet over na. Toch hebben we de deurpost wel gezien, anders waren we er tegenaan gelopen.  Wat leert dit ons nou over stereotypen? Ook stereotypen zijn gebaseerd op voorkennis en verwachtingen, en we gebruiken ze vaak zonder er bij na te denken. Op basis van incomplete kennis trek je overhaaste conclusies, je generaliseert. Evolutionair gezien is dit misschien niet zo’n gek idee. Het helpt je snel te kunnen anticiperen op gebeurtenissen. Zo hoef je niet elke keer als je een tijger ziet je opnieuw af te vragen of hij gevaarlijk is, maar kan je deze direct in het hokje ‘tijger’ plaatsen, en wegrennen. Wetenschapsfilosoof prof. dr. mr. Herman Philipse stelt in zijn lezing dat dit mechanisme er voor zorgt dat we snel geneigd zijn verbanden te zien, die er misschien helemaal niet zijn, dat kan leiden tot het denken in stereotypen. Die kunnen soms best een kern van waarheid bevatten, maar gaan natuurlijk nooit op voor de hele groep. Het gevaar van stereotypen is dat we ze ongemerkt gebruiken om bepaalde onterechte assumpties te maken. Dat kan leiden tot discriminatie.

http://www.sg.uu.nl/nieuwsblog/2013/06/07/stereotypen-en-vooroordelen-waarom-kunnen-we-er-niet-omheen