Deze informatie heb je nodig om opdracht 3 te kunnen maken.
Mbo-studenten worden niet alleen opgeleid voor een beroep, maar ook tot burgers die hun rol in de maatschappij en politiek kunnen spelen. Dat klinkt misschien logisch, maar wat houdt die rol dan in? Burgerschap heeft onder andere te maken met het land waarin je woont. Daar horen rechten en plichten bij, maar ook vrijheid. Deze zijn vertaald in de universele verklaring van de rechten van de mens. Informatie is verdeeld over 4 onderwerpen:
1. Zelf mogen beslissen
2. Wetten en regels zijn nodig
3. Rechten maar ook plichten
4. Rechten van 'de mens'
1. Zelf mogen beslissen
Vrijheid
ledere inwoner van Nederland is een burger. Je hebt als burger in Nederland veel vrijheid. Vrijheid betekent dat je zelf kunt beslissen wat je wel en wat je niet doet. Je bent vrij om te kiezen wie je vrienden zijn, op welke politieke partij je stemt en welke opleiding je gaat doen.
Veel mensen vinden het heel belangrijk om in vrijheid te leven. Wat mensen bedoelen als ze zeggen dat ze vrijheid belangrijk vinden, kan sterk verschillen. Sommige mensen vinden dat vrijheid betekent dat je mag zeggen wat je wilt .Voor anderen betekent vrijheid dat je genoeg geld hebt om niet afhankelijk te hoeven zijn van andere mensen. Voor veel mensen betekent vrijheid ook dat je zelf je tijd kan indelen.
Leven in vrijheid biedt veel mogelijkheden, maar betekent ook dat je voortdurend keuzes moet maken. Hoe gedraag je je tegenover je vrienden? Welke kleding draag je? Hoeveel uur wil je werken per week? Vaak zijn er meerdere opties waaruit je kunt kiezen. Je moet zelf afwegen welke optie voor jou de beste is.
Vrijheid van meningsuiting
In een vrij land leven betekent dat je de vrijheid hebt om een eigen mening te hebben en deze te uiten. Jouw mening is je persoonlijke opvatting over iets of iemand. Je mag bijvoorbeeld je mening uitspreken, opschrijven of op je weblog zetten. De vrijheid om je mening te geven, noem je de vrijheid van meningsuiting.
In Nederland heeft iedereen vrijheid van meningsuiting. Het kan zijn dat mensen een andere mening over een bepaald onderwerp hebben dan jij. Het kan zelfs zo zijn dat jij je beledigd of ongelukkig voelt vanwege de mening die anderen uitdragen. Toch mogen ook zij hun mening geven.
Er zijn wel grenzen aan de vrijheid van meningsuiting. Je kunt niet zomaar alles zeggen. Als je een klasgenoot uitscheldt , kun je daarvoor een straf krijgen. Schelden en beledigen wordt meestal niet geaccepteerd. Je kunt ruzie krijgen als je zomaar mensen beledigt. Als je iemand bedreigt of andere mensen oproept om geweld te gebruiken, kun je zelfs worden vervolgd.
Feiten en meningen
Dankzij de vrijheid van meningsuiting kun je in discussie gaan met anderen. In een discussie geef je jouw mening over een onderwerp. Het is belangrijk om in een discussie meningen en feiten te kunnen onderscheiden. Een feit is iets waarvan je weet dat het waar is, omdat je het kunt waarnemen of aantonen. Feiten zijn controleerbaar. 'De aarde draait om de zon', is een voorbeeld van een feit. Van een mening kun je niet aantonen of die waar is of niet. 'Appels zijn lekker', is een voorbeeld van een mening.
Je kunt jouw mening onderbouwen met argumenten. Als jou w argumenten op feiten zijn gebaseerd, wordt je mening betrouwbaarder. Anderen zullen dan eerder geneigd zijn om jouw mening te accepteren of over te nemen. Je kunt ook een mening van iemand anders overnemen. Het is belangrijk om goed en kritisch naar de meningen en argumenten van anderen te luisteren. Door goed te luisteren en kritisch na te denken kun je tot een weloverwogen mening over een onderwerp komen.
Begrippen |
Betekenis |
Feit |
Iets waarvan je weet dat het waar is, omdat je het kunt waarnemen of aantonen. |
Mening |
Een persoonlijke opvatting over iets of iemand. |
Vrijheid |
De situatie waarin je zelf kunt beslissen wat je wel en wat je niet doet. |
Vrijheid van meningsuiting |
De vrijheid om je mening te geven. |
2. Wetten en regels zijn nodig
Regels
Ook al leef je in een vrij land, je kunt niet altijd doen waar je zin in hebt. Alles wat je doet en elke keuze die je maakt, heeft gevolgen. Bij het nemen van al je beslissingen , moet je rekening houden met jezelf en je omgeving. Als je thuis de muziek heel hard zet, kan je buurman daar last van heb ben. Als je je afval op straat gooit, is dat slecht voor het milieu. Als je elke dag rookt, kun je ernstig ziek worden. Om ervoor te zorgen dat mensen rekening houden met elkaar en hun omgeving, gel den in elk land regels. Die regels geven aan wat je wel en wat je niet mag. Regels zorgen ervoor dat het geen chaos wordt in een land.
De belangrijkste regels in Nederland worden door de overheid gemaakt. De overheid is het hoogste gezag van een land of gebied . Soms beperken overheidsregels je vrijheid. Je mag in Nederland zeg gen wat je vindt, maar je mag niemand bedreigen. Je mag zelf weten of je een opleiding gaat doen, maar je bent verplicht om naar school te gaan tot je een startkwalificatie hebt. Je mag zelf weten hoe je je geld uitgeeft, maar je moet wel belasting betalen als je iets koopt.
Een aantal belangrijke regels die in een land gelden , staan in wetten. Een wet i s een regel die door de overheid is opgesteld en in een wetboek staat. Wet ten gelden voo r alle burgers van een land. Als je je niet aan de wet houdt, kun je een straf krijgen. Naast wetten zijn er nog vele andere regels, zoals huisregels op het werk, op school of in de trein.
Het recht van de sterkste
De Nederlandse overheid maakt wetten en regels waar iedereen in Nederland zich aan moet hou den. Ook zorgt de overheid ervoor dat deze wetten en regels worden gehandhaafd. In landen waar wetten en regels niet zorgvuldig worden gehandhaafd, geldt het recht van de sterkste. De me sen met de meeste macht en het meeste geld kunnen dan de rest van de bevolking onderdrukken. Wet ten beschermen burgers tegen het recht van de sterkste. Wetten beperken soms jouw vrijheid, maar zorgen er ook voor dat jij in vrijheid kunt leven. Als er geen regels waren, zouden anderen jou w vrijheid kunnen afnemen.
Vrijheid en gelijkheid
De Nederlandse wetten zorgen ervoor dat iedereen in vrijheid kan leven. Maar de wetten moeten er ook voor zorgen dat iedereen gelijk wordt behandeld. Iedereen in Nederland is gelijk voor de wet. Dat betekent dat verschillende mensen in gelijke gevallen niet anders mogen worden behandeld.
Vrijheid en gelijkheid hebben veel met elkaar te maken. Gelijkheid is nodig om de vrijheid van alle burgers te garanderen. Als mensen worden achtergesteld, hebben zij minder vrijheid dan anderen.
3. Rechten maar ook plichten
Rechten en plichten
Rechten geven aan wat je mag doen en wat je mag hebben. In elke situatie heb je bepaalde rechten. Op school heb je het recht om lessen te volgen en op je werk heb je het recht op loon. Ook als burger van Nederland heb je rechten. Je hebt bijvoorbeeld recht op gezondheidszorg, op inspraak in het bestuur van het land en op voldoende geld om van te leven. De overheid moet rekening houden met de rechten van alle burgers. Een bepaalde groep burgers mag niet meer rechten hebben dan een andere groep.
Naast rechten heb je ook plichten. Plichten geven aan wat voor verplichtingen jij hebt: wat je moet doen of moet nakomen. Dat kunnen verplichtingen zijn tegenover de overheid, maar ook verplichtingen tegenover andere mensen. Je hebt bijvoorbeeld de plicht om je aan de verkeersregels te hou den. Ook heb je de plicht om belasting te betalen over het geld dat je verdient en heb je de plicht om voor je kinderen te zorgen tot ze volwassen zijn. Plichten moet je nakomen.
De Nederlandse Grondwet
De rechten die alle mensen in Nederland hebben, staan in de Nederlandse Grondwet. De Nederlandse Grondwet is de belangrijkste wet van Nederland. Wetten en regels mogen niet in strijd zijn met de Grondwet. Ook mag de overheid geen beslissing nemen die in strijd is met de Grondwet.
In de Nederlandse Grondwet staan de rechten beschreven die alle burgers in Nederland hebben. Het zijn rechten die ervoor zorgen dat iedereen zijn eigen leven kan inrichten. In de Grondwet-staat onder meer dat alle mensen recht hebben op gelijke behandeling. Ook het recht op de vrijheid van meningsuiting staat in de Grondwet.
De overheid mag de rechten van burgers niet afnemen. Alleen in bijzondere gevallen mogen rechten worden ingeperkt, bijvoorbeeld als iemand een bedreiging vormt voor anderen. In dat geval mag de overheid ingrijpen, maar dat moet dan wel volgens strenge regels gebeuren.
In de Nederlandse Grondwet staat ook wie de macht heeft in Nederland en hoe die macht mag worden gebruikt. De Grondwet regelt bijvoorbeeld hoe wetten moeten worden gemaakt, wat de taak is va n rechters en wat de rol is van de koningin. Bovendien staat in de Grondwet op welke manier Nederlandse burgers inspraak kunnen hebben in het bestuur van het land.
Begrippen |
Betekenis |
De Nederlandse Grondwet |
De belangrijkste wet van Nederland. |
Plicht |
iets wat aangeeft welke verplichtingen je hebt. |
Recht |
Iets wat aangeeft wat je mag doen of mag hebben. |
4. Rechten van de mens
Universele verklaring van de rechten van de mens.
De rechten die in de Nederlandse Grondwet staan, gelden alleen binnen de grenzen van Nederland. Er zijn ook rechten die voor iedereen in de wereld gelden. Deze rechten noem je mensen rechten. De mensenrechten staan beschreven in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM).
In de UVRM staat onder meer dat alle mensen vrij zijn en gelijk behandeld moeten worden. Ook mag volgens de UVRM niemand vermoord worden, gemarteld worden of zonder proces worden opgesloten. Veel landen die lid zijn van de VN, waaronder Nederland, hebben de UVRM ondertekend. Ze hebben daarmee verklaard dat ze de rechten die in de verklaring staan zullen waarborgen.
De UVRM heeft nieuwe oorlogen niet kunnen voorkomen. Er zijn verschillende landen die zich niet aan de verklaring houden, zelfs landen die de verklaring wel hebben ondertekend. In deze landen worden mensenrechten geschonden.
Het Europees verdrag voor de Rechten van de mens
Europese landen hebben ook met elkaar afspraken gemaakt om de rechten van alle mensen te beschermen. Deze afspraken staan in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Het EVRM is in 1950 opgesteld. Bijna alle Europese landen, waaronder Nederland, hebben het verdrag ondertekend. Eén van de belangrijkste zaken die in het EVRM geregeld is, is het verbod op de doodstraf. In alle landen die het verdrag hebben ondertekend, mag de doodstraf niet worden uitgevoerd.
In het EVRM zijn een aantal rechten vastgelegd die voor alle inwoners van de deelnemende landen gelden. Dit zijn onder andere het recht op leven, het recht op bescherming tegen marteling en onmenselijke behandeling en het recht op een eerlijk proces.
Het EVRM is bindend voor alle landen die lid zijn van de Raad van Europa. De naleving van het EVRM wordt gecontroleerd door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Alle burgers van landen die het EVRM hebben ondertekend, kunnen een klacht indienen bij het Hof. Een burger van Nederland kan bijvoorbeeld een klacht indienen bij het Europees Hof als hij vindt dat de Nederlandse overheid zijn mensenrechten heeft geschonden. Ook kunnen burgers een klacht indienen als zij vinden dat een land in Europa de mensenrechten van een persoon of van een groep mensen heeft geschonden.
Begrippen |
Betekenis |
Europees Verd rag voor de Rechten van de Mens (EVRM) |
Het verdrag waar in Europese landen hebben afgesproken om de rechten van alle mensen te bescherm en. |
Mensenrechten |
Rechten die voor iedereen in de wereld gelden. |
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) |
De verklaring waarin de mensenrechten staan beschreven. |