De herkauwers onder de herbivoren:
Een koe is een planteneter, ofwel een herbivoor. De koe is ook een herkauwer met 8 snijtanden en 2 x 6 kiezen in de onderkaak en alleen 2 x 6 kiezen in de bovenkaak. Deze kiezen zijn plooikiezen, de plooien zijn een soort groeven in de kies die ervoor zorgen dat tijdens het herkauwen de stengels van de planten extra goed beschadigd raken. Dit moet om het speeksel van de koe alvast bij alle cellen in de plantenstengels te laten komen. Op deze manier begint de vertering van de lastig te verteren plantencellen alvast en kan de koe het voedsel wat ze eet beter benutten (er meer van gebruiken).
Herkauwers en hun magen
Een herkauwer zoals de koe heeft 4 magen
4. Lebmaag = Echte maag
Bij een kalf is de pens nog niet ontwikkeld en gaat melk en water via de slokdarm en de slokdarmsleuf direct naar de boekmaag en lebmaag. Deze aparte route werkt alleen bij voedingsmiddelen met een temperatuur van rond de 38 graden (lichaamstemperatuur). Na een aantal weken verdwijnt de slokdarmsleuf en de reflex (automatische reactie van deze sleuf) en gaan de andere magen meedoen in het verteringsproces. Maar deze magen moeten dit wel ‘leren’. Hiervoor is de juiste voeding noodzakelijk.
Maag 1: de pens
Het door koeien opgenomen voedsel gaat samen met speeksel via de slokdarm naar de pens (250 liter inhoud). In de pens zijn er 3 lagen:
- gas
- vezellaag
- voedselbrij
Functie: opslagplaats voor voer, afbraak van voer door pensbacteriën en opname van zeer kleine hoeveelheden voedingsstoffen in het bloed. Een goed werkende pens is altijd in beweging. Deze pensbewegingen kun je aan de buitenkant van de koe voelen door in de hongergroeve met een vuist te duwen. Je vuist wordt dan naar buiten geduwd. Hoe krachtiger dit gebeurd hoe voller en beter de pens werkt. Normaal is dat de pens 2 tot 3 keer per twee minuten beweegt. Dit kun je dus eenvoudig controleren. Ook kun je luisteren naar de geluiden in de pens, een soort borrelende knisperende geluiden.
Maag 2: de Netmaag
Na de pens komt de netmaag.
Functie: zorgt voor aansturing en samentrekken van de pens en maakt ‘hapklare’ herkauwbrokken.
Een koe braakt die herkauwbrokken (bolus genoemd) op naar zijn mond, je kunt dit zien gebeuren door de slokdarm (keel) aan de buitenkant van de koe. Het herkauwen verloopt goed als per bolus (brok) ongeveer 60 herkauwslagen plaatsvinden (60 kauwbewegingen). In rust in een stal moet ongeveer 70% van de koeien herkauwen.
Maag 3: de Boekmaag
Zodra de celstof (celwanden van plantaardig materiaal zijn dik en moeilijk verteerbaar) in de voedselbrij onder in de pens goed verteerd is m.b.v. pensbewegingen wordt het doorgevoerd naar de boekmaag. Samen met pensbacteriën en wimperdiertjes, deze leveren eiwit door dood te gaan.
Functie: dikt het voer in voor het in de lebmaag komt.
Ondertussen komen er weer goed herkauwde brokken gras met speeksel ( 50 tot 180 liter per dag) in de pens.
Maag 4: de Lebmaag
Nadat er in de boekmaag vocht uit de voedselbrij is gehaald gaat het voer door naar de lebmaag.
Functie: de eigenlijke maag, hier vindt vertering door enzymen plaats.
Een enzym is een eiwit dat scheikundige reacties in levende wezens tot stand brengt. Enzymen zijn specifiek voor een bepaald soort reactie;
Afbraakenzymen / Opbouwenzymen
Darmgedeelte 1: de dunne darm
Na de lebmaag komt het in de dunne darm.
Functie: vertering door enzymen en opname bruikbare voedingsstoffen in het bloed.
Darmgedeelte 2: de dikke darm
Als laatste komt het in de dikke darm.
Functie: Indikken van voerresten (onttrekken van water) en opname van mineralen.
Mest
Als alle bruikbare delen uit het voer gehaald zijn, en als laatste ook het water en de mineralen opgenomen zijn door het lichaam verlaten de voerresten het lichaam als mest. Aan deze mest is veel te zien. Bijvoorbeeld of het verteringsstelsel van het dier goed werkt en welke voedingsmiddelen het dier gegeten heeft. Dikke of dunne mest geeft ook een idee van de gezondheid van het dier.