De Schijf van Vijf
De Schijf van Vijf is een hulpmiddel dat in een oogopslag laat zien hoe je gezond kunt eten. Je hebt met de Schijf van Vijf oneindig veel mogelijkheden om te variëren met eten en drinken. Binnen de vijf vakken en de vijf adviezen van de Schijf van Vijf heb je de vrijheid om zelf te bepalen wat je eet.
5 vakken en 5 regels
De 5 vakken laten zien met wat voor soort producten je je lichaam gezond kunt houden. De aanbevolen hoeveelheden geven je een beeld van hoeveel je ongeveer per dag uit de vakken zou moeten eten. De 5 regels helpen je extra op te letten bij kiezen van je eten.
Elke dag uit elk vak
Het eten en drinken van gezonde producten levert de voedingsstoffen die nodig zijn om het lichaam gezond te houden. Elk product bevat verschillende voedingsstoffen in wisselende hoeveelheden. Door gevarieerd te eten, is de kans het grootst dat je voldoende van alle voedingsstoffen binnenkrijgt. Eten uit alle vakken van de Schijf van Vijf, is hierbij een goed uitgangspunt.
Basis voor een gezond lichaam
Gezond eten vormt samen met voldoende bewegen de basis voor een gezond gewicht en lichaam. Dat zorgt weer voor een kleinere kans op chronische ziekten, zoals hart- en vaatziekten, diabetes en een aantal vormen van kanker. Eet je dagelijks volgens de Schijf van Vijf en ben je zuinig met zout, dan heb je een gezond eetpatroon
1. Jouw leefstijl
Levensbehoefte
Tijdens je leven maak je veel keuzes over hoe je leeft. Je kiest wat je eet, welke kleding je draagt, hoe je je geld uitgeeft en wat je in je vrije tijd doet. Je leefstijl is het resultaat van al die keuzes. Je moet een leefstijl vinden, waarbij jij je gelukkig voelt. Een levensbehoefte is iets waarvan je vindt dat je het nodig hebt. Er wordt vaak onderscheid gemaakt tussen primaire en secundaire levensbehoeften.
Primaire levensbehoeften zijn zake n die je nodig hebt om te blijven leven. Eten en drinken, kleding om je tegen de kou te beschermen en een dak boven je hoofd zijn primaire levensbehoeften. Secundaire levensbehoeften zijn zaken die jij belangrijk vindt om te bezitten, zoals een telefoon, een lekker bed of hippe sneakers. Daarnaast kunnen bepaalde levensomstandigheden, zoals het hebben van een leuke baan, goede vrienden of veel vrije tijd, tot de secundaire levensbehoeften worden gerekend.
Welvaart is de mate waarin je in je levensbehoeften kunt voorzien. Welvaart hangt vaak samen met geluk. Genoeg geld hebben om in je levens behoeften te kunnen voorzien en daarnaast de mogelijkheid hebben om leuke dingen te kunnen doen en kopen, kan ervoor zorgen dat je gelukkig bent. Maar geluk en wel vaart gaan niet altijd samen. Je kunt heel rijk zijn en veel spullen hebben, maar toch ongelukkig zijn.
Om in je levensbehoeften te kunnen voorzien, moet je keuzes maken. Omdat je over het algemeen niet alles kunt kopen wat je wilt, moet je kiezen waaraan jij je geld wilt uitgeven. Alles wat je doet kost bovendien tijd. Je moet daarom ook keuzes maken over de manier waarop jij je tijd indeelt.
Evenwicht
Veel mensen voelen zich prettig als hun leven in balans is. je kunt een balans vinden door je keuzemogelijkheden zorgvuldig tegen elkaar af te wegen. je baseert je keuzes op de consequenties van je keuzemogelijkheden. Het is belangrijk om een goede balans te vinden tussen werk, school en vrije tijd. Dit betekent bijvoorbeeld dat je naast je werk voldoende tijd neemt om te ontspannen. Maar te veel vrije tijd maakt de meeste mensen ook niet gelukkig.
Om een balans te vinden, moet je nadenken over de toekomst. Als je altijd kiest voor zaken die jou direct gelukkig maken, maar op de lange termijn niets opleveren, kun je daar in de toekomst problemen van ondervinden. Iemand die bijvoorbeeld veel naar de kroeg gaat of veel games speelt, kan daar op dat moment gelukkig van worden. Maar als die persoon nooit naar school gaat en niet werkt, kan hij daar later spijt van krijgen.
De keuzes die je maakt, kunnen ook gevolgen hebben voor je omgeving, bijvoorbeeld voor de mensen om je heen . Je moet daarom rekening houden met anderen bij het maken van keuzes.
Gezondheid
De leefstijl die je kiest, kan gevolgen hebben voor je gezondheid. Je kunt keuzes maken die nadelig zijn voor je gezondheid. Je kunt die gevolgen direct merken, maar je kunt ook jaren later met de gevolgen van je keuzes geconfronteerd worden. Je moet je daarom bewust zijn van de gezondheidsrisico's van de keuzes die je maakt.
Om gezond te blijven, is het belangrijk om goed te eten, genoeg te slapen, voldoende te bewegen en op te passen met drugs en alcohol. Het is goed om je bewust te zijn van de risico's die kleven aan de producten die je gebruikt en de activiteiten die je onderneemt. Van sommige activiteiten is het duidelijk dat ze bepaalde risico's met zich meebrengen, zoals bungeejumpen of rotsklimmen.
Van andere activiteiten zijn de gezondheidsrisico 's minder duidelijk, maar ook die activiteiten kunnen je gezondheid schaden. Als je bijvoorbeeld vaak naar dancefeesten gaat en geen oordopjes gebruikt , kun je gehoorbeschadiging oplopen.
Contact hebben met anderen is voor veel mensen onderdeel van een gezonde leefstijl. De meeste mensen zouden zich ongelukkig voelen, als ze altijd alleen zouden zijn. Ze zouden zich dan eenzaam voelen.
Het is dus belangrijk om met je gezondheid bezig te zijn. Het is echter niet prettig om je voortdurend zorgen te maken over je gezondheid. Als je je altijd zorgen maakt, is het lastig om te genieten van het leven. Het is daarom belangrijk om een balans te vinden tussen gezond leven en genieten.
Uitwerking begrippen
Leefstijl Het resultaat van al je keuzes over hoe je leeft.
Levensbehoefte Iets wat je nodig hebt of waarvan je vindt dat je het nodig hebt.
Welvaart De mate waarin je in je levensbehoeften kunt voorzien.
2. Gezonde voeding en bewegen
Fris en fruitig
Om gezond te zijn en te blijven, is het belangrijk om een goede lichamelijke conditie te hebben. Je conditie geeft aan hoe fit je bent. Als je een goede conditie hebt, kun je inspannende activiteiten aan en kun je deze langere tijd vol houden. Mensen met een goede conditie hebben bijvoorbeeld minder moeite met het tillen van zware boodschappentassen, het oplopen van steile trappen of het trekken van een sprintje om een trein te halen, dan mensen met een slechte conditie.
Mensen met een goede conditie hebben vaak ook meer energie. Als je een goede conditie hebt, word je minder snel moe van een dag werken en heb je meer energie om iets te ondernemen in je vrije tijd.
Een andere vorm van sporten is krachttraining. Een voorbeeld van krachttraining is gewichtheffen. Bij gewichtheffen worden je spieren steeds in een korte tijd heftig belast. Hierdoor kun je meer kracht uitoefenen en word je sterker. Veel teamsporten bestaan uit een combinatie van duursport en krachttraining, zoals voetbal, basketbal of rugby. Teamsporten hebben ook een sociale functie. Samen met je teamgenoten werk je aan het behalen van overwinningen en deel je het verdriet als jullie verloren hebben.
Er zijn naast sporten ook andere manieren om voldoende te bewegen. Verhuizers en postbodes bewegen bijvoorbeeld veel op hun werk. Als je tijdens je werk veel beweegt, hoef je in je vrije tijd minder te bewegen om fit te blijven. Maar je moet er wel voor zorgen dat je afwisselend beweegt. Afwisselend bewegen houdt in dat je steeds verschillende spieren gebruikt. Er zijn ook veel mensen die hobby's hebben waarbij ze veel bewegen. Je noemt deze activiteiten vaak geen sport, maar ze helpen wel bij het krijgen van een goede conditie. Voorbeelden hiervan zijn dansen in een discotheek of wandelen met de hond.
De beweegnorm De Nederlandse overheid heeft de beweegnorm opgesteld. De beweegnorm is een advies waar in staat hoeveel je moet bewegen om in conditie te blijven. |
Gezonde voeding
Net als regelmatig sporten hoort gezond eten bij een goede leefstijl. Gezond eten houdt in dat j e elke dag voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt. Je hebt voedingsstoffen nodig om goed te kunnen functioneren. Voedingsstoffen zijn koolhydraten, vetten, eiwitten, mineralen, vita mines en water. Door gevarieerd te eten, kun je alle voedingsstoffen binnenkrijgen die je nodig hebt.
Gevarieerd eten betekent dat je verschillende soorten voedsel binnenkrijgt. Je moet bijvoorbeeld regelmatig groenten en fruit eten om vitamines binnen te krijgen en brood, rijst of pasta eten om koolhydraten binnen te krijgen. Daarnaast is het belangrijk om voldoende te eten. Niet te veel, maar ook niet te weinig. De hoeveelheid eten die iemand nodig heeft om gezond te blijven verschilt per persoon.
Er bestaan veel vooroordelen over mensen met overgewicht. Zo wordt over mensen met overgewicht wel eens gezegd dat ze lui zouden zijn en geen zelfbeheersing hebben. Hierdoor kunnenmensen met overgewicht zich heel ongelukkig voelen en moeite hebben om mee te doen in de samenleving.
Het is ook ongezond om te weinig te eten. Je kunt dan ondergewicht krijgen. Je krijgt te weinig voedingsstoffen binnen en je conditie gaat achteruit. Je kunt je moe voelen of neerslachtig worden. Ondergewicht kan ernstige gevolgen hebben voor je gezondheid. Je kunt bijvoorbeeld last krijgen van haaruitval en je nieren, lever en andere organen kunnen worden aangetast. Langdurig ondergewicht kan bij vrouwen leiden tot onvruchtbaarheid.
Sommige mensen krijgen makkelijker ondergewicht dan anderen. Ze zijn tenger gebouwd, verbranden snel energie of hebben van nature weinig eetlust. Ondergewicht kan ook samenhangen met bepaalde psychische of lichamelijke ziektes, zoals eetstoornissen. Een eetstoornis kan je gezondheid ernstig beschadigen. Een voorbeeld van een eetstoornis is de ziekte anorexia nervosa. Mensen met deze ziekte krijgen ernstig ondergewicht door extreem streng te lijnen. Mensen met anorexia nervosa zijn heel bang om aan te komen, ook als ze al heel mager zijn. Ze denken dat ze te zwaar zijn, terwijl ze juist ondergewicht hebben.
Een aantal religies heeft ook voorschriften over wat mensen wel en niet mogen eten. Zo mogen joden en moslims vanwege hun geloof geen varkensvlees eten. De dieren die joden en moslims wel mogen eten, moeten daarnaast op een speciale manier zijn geslacht.
Vegetariërs eten geen vlees, omdat ze het houden en slachten van vee dieronvriendelijk of slecht voor het milieu vinden. Veganisten eten helemaal niets dat van dieren afkomstig is, dus ook melkproducten of eieren. Ook maken veganisten geen gebruik van producten met dierlijke materialen, zoals een leer, dons en wol.
Uitwerking begrippen
Conditie De mate van fitheid.
Dieet Een verzameling van regels over wat je wel en niet mag of wilt eten en drinken.
Voedingsstoffen Stoffen die je nodig hebt om goed te kunnen functioneren