2.1 Sterrenkunde in het oude Griekenland

Samenvatting
Het geocentrisch wereldbeeld gaat uit van een stelsel met de aarde als middelpunt voor de beschrijving van hemelverschijnselen. Het heliocentrisch wereldbeeld gaat uit van een zonnestelsel met de zon in het middelpunt.

 

Hoe keken de Grieken uit de Oudheid tegen de hemel aan?

Aarde en maan (bron: wikipedia)Rond 400 tot 200 jaar voor christus kwamen in Griekenland de wetenschappen tot ontwikkeling. De meeste sterrenkundigen hielden zich toen bezig met het precies waarnemen van de positie van hemellichamen. Men vermoedde toen al dat de aarde een bol was.

 

 

 

 

 Bekijk de onderstaande animatie waarin de griekse geleerde Erathostenes de omtrek van de aarde meet met behulp van schaduw. Klik met je rechtermuisknop op de afbeelding en kies voor de optie play of klik op de pijlen bovenin de afbeelding.

 

In die tijd was de gangbare gedachte, dat de zon om de aarde draaide. Met andere woorden, de aarde staat in het midden en de andere planeten en de zon draaien om de aarde heen. Dit noemen we het geocentrische model. Toch was er zelfs in die tijd al iemand die het bij het juiste eind had. Aristarchos van Samos had als zienswijze dat de wereld bestaat uit een stelsel waarbij de aarde rond de zon draait. Dit wordt het heliocentrische model genoemd. Helios is grieks voor zon.

Webopgave 63

Welke van de onderstaande plaatjes staat voor een heliocentrisch model en welk plaatje hoort bij een geocentrisch model? (bron: wikipedia)

Hoewel het heliocentrische model het juiste  is hadden de oude grieken toch een aantal (schijnbare) aanwijzingen voor het geocentrische model.

Webopgave 64

Welke waren dat? Sterparallax

 

Deze schijnbare beweging van de sterren wordt de sterparallax genoemd.

 

 

 

 

 

 

 

 

De volgende applet maakt het duidelijker: klik op onderstaande afbeelding om de applet te openen en kies voor 'run' om het ontstaan van de parallax te zien.

 

Als we met een telescoop naar een ster kijken en dat een half jaar later weer doen, dan lijkt de ster een heel klein beetje verschoven, dit verschijnsel wordt parallax genoemd.

Webopgave 65

Afstand berekenen met parallax

Zie onderstaande schets. De hoek p bij de ster, Thijstar, is 0,12 graad.

1 Au is een astronomische eenheid ofwel de afstand van de aarde tot de zon. Zie BINAS.

  1. Hoe groot is het grondvlak van deze driehoek (1 AU=) in km?
  2. Bereken hiermee de afstand tot de ster Thijstar.

2.1 Ptolemaeus

Lees eerst de lesstof. Maak daarna de vragen op deze pagina.

Ptolemaeus.docx

Een sterke voorstander van het geocentrische wereldbeeld is de astronoom Ptolemaeus. Deze astronoom ging uit van de perfecte beweging volgens de filosoof Plato; de cirkelbeweging.

Om deze lusbeweging en de varierende afstand van de hemellichamen te verklaren bedacht Ptolemaeus de epicykels. Dat zijn cirkels op cirkels, de planeten zouden naast hun cirkelbeweging om de aarde ook nog een tweede cirkelbeweging uitvoeren.

In het bovenstaande plaatje zie je epicykels bewegen. Het blauwe bolletje is de aarde en het rode bolletje is Mars. Snap je dat Mars een lusbeweging aan de hemel maakt?

Het stelsel van Ptolemaeus kon de hemelverschijnselen redelijk goed verklaren, beschrijven en voorspellen. Toch kwamen er in de loop van de tijd meer en meer problemen met dit stelsel. Toch hield men aan dit stelsel vast vanwege bijbelse gronden. Kritiek op het geocentrische wereldbeeld stond gelijk aan kritiek op de bijbel.

Verklaring van de lusbeweging van Mars

In de onderstaande animatie zie je hoe de lusbeweging van Mars verklaart wordt in het heliocentrische model.

Webopgave 66 Lusbeweging Mars