4.2 Evolutie en uitsterven van soorten

 

Evolutie is een voortdurend natuurlijk proces. Door genetische veranderingen ontstaan nieuwe soorten en dit leidt tot een toename in biodiversiteit.

Een van de doelen van Werelderfgoedbehoud is de bescherming van natuurgebieden waarvan de evolutie van soorten gedocumenteerd wordt. Een criterium voor natuurlijk erfgoed (vii), een van de vier criteria die worden gebruikt voor de selectie van natuurlijke Werelderfgoederen, verwijst naar ‘bijzondere voorbeelden van belangrijke fases van de geschiedenis van de aarde, zoals fossielen, belangrijke lopende geologische processen in de ontwikkeling van aardvormen of belangrijke geomorfe of fysiografische kenmerken.’

 

De fossielenvindplaats Groeve Messel in Duitsland is een voorbeeld van een Werelderfgoed dat op de lijst staat op basis van natuurlijke erfgoedcriteria (vii). De Groeve Messel is bijzonder rijk aan fossielen van het Eoceen, het tijdperk tussen 57 miljoen en 46 miljoen jaar voor Christus. Het gebied geeft ons unieke informatie over de eerste fases van de evolutie van zoogdieren.

In de Australische plaatsen met zoogdierfossielen Riversleigh en Naracoore zijn de verschillende fases van de unieke fauna van Australië (zoals buideldieren en vederstaartbuidelmuizen en vele andere unieke en nu uitgestorven Australische soorten zoals de buidelleeuw) buitengewoon goed bewaard gebleven. Deze plaatsen zijn opgenomen op de Werelderfgoedlijst op basis van de criteria voor natuurlijk erfgoed (vii) en ook criterium (viii).

 

Het tropisch regenwoud van Queensland
Het tropisch regenwoud van Queensland is in 1988 als natuurlijk erfgoed opgenomen op de Werelderfgoedlijst. Het gebied beslaat 0,25% van de Australische landmassa, maar heeft de hoogste gecombineerde diversiteit van planten en dieren in Australië. Het is het oudste overlevende tropische regenwoud ter wereld. Het regenwoud is een levend museum, waar te zien is hoe landplanten zich sinds het uiteenvallen van Gondwana, 45 miljoen jaar geleden, hebben ontwikkeld. Het regenwoud is ook een levend document van de evolutionaire geschiedenis van dieren. Er leven vele zeldzame en bedreigde diersoorten die nergens anders op aarde te vinden zijn.

 

Ontdekking van een nieuwe soort: de Wollemia nobilis, een overblijfsel uit het tijdperk van de dinosaurussen
In december 1994 werd er in de buurt van Sydney, Australië een nieuwe boomsoort ontdekt. De Wollemia nobilis wordt zo’n 35 meter lang en de boomstam heeft een diameter van maximaal 1 meter. De ontdekking van een nieuwe boom, vooral eentje die zo’n indrukwekkende hoogte kan bereiken, is extreem ongebruikelijk.
Het leefgebied van de Wollemia nobilis – een beschermd ravijngebied ten noordwesten van Sydney, dat dient als toevluchtsoord voor branden die regelmatig woeden op het aangrenzende plateau – heeft bijgedragen aan de overleving van de soort. De ontdekking van deze nieuwe boomsoort laat op indrukwekkende wijze zien dat er nog steeds onderdelen van ons biologische erfgoed zijn die we niet kennen.
State of the Environment, Australië, 1996
Samenvatting, Commonwealth of Australia

 

Als bepaalde plant- of diersoorten zich niet goed aanpassen aan nieuwe omgevingsfactoren (zoals regenval of temperatuurverandering), zijn ze minder geneigd zich voort te planten en te overleven. Dit gaat ten koste van de biodiversiteit. De soort kan uitgestorven raken. Uit de paleontologie, de wetenschap die fossielen bestudeert, blijkt dat de meeste plant- en diersoorten uiteindelijk uitsterven. Tegenwoordig lijkt dit echter sneller te gaan dan het ontstaan van nieuwe soorten. Dit symboliseert een volledig onomkeerbare verandering van de aarde.

• In de afgelopen 500 jaar heeft menselijke activiteit gezorgd voor het uitsterven van 869 soorten (of voor het uitsterven in het wild).
• Een op de vier zoogdieren en een op de acht vogels loopt gevaar om in de nabije toekomst uit te sterven.
• Een op de drie amfibieën en bijna de helft van alle schildpadden en zoetwaterschildpadden worden met uitsterven bedreigd.
• Het totale aantal bedreigde diersoorten is sinds 1996 toegenomen van 5205 tot 8462.
Bron: International Union for Conservation of Nature (IUCN)

Veel erfgoederen zijn opgenomen op de Werelderfgoedlijst om bedreigde planten en dieren te beschermen en te voorkomen dat ze uitsterven.

 

Natuurreservaat Vallée de Mai, Seychellen
Het natuurreservaat Vallée de Mai ligt in het hart van het kleine eiland Praslin in de Seychellen. Het werd in 1983 op de Werelderfgoedlijst opgenomen. In de vallei ligt een palmbos, dat nog bijna in zijn oorspronkelijke staat verkeert. In dit bos groeien de grootste kokosnoten ter wereld, die soms wel twintig kilo wegen.

Vroeger was het eiland bezaaid met meerdere soorten kokosnoot, maar overexploitatie heeft de palmbossen, die vroeger rijk aan biodiversiteit waren, gereduceerd tot de kleine vallei. De vallei en het kostbare palmboombos worden bedreigd door exotische soorten die van andere locaties mee worden gebracht, door het voortdurend oogsten van de kokosnoten en door vuur.

Plaatsen met zoogdierfossielen (Riversleigh en Naracoorte), Australië (flickr/avlxyz)

Het tropisch regenwoud van Queensland (flickr/tanetahi)

De wollemia Nobilis (flickr/peganum)

Natuurreservaat Vallée de Mai (flickr/bob the lomond)