Coeliakie

Wat is Coeliakie

 

Coeliakie is een intolerantie, lees onverdraagzaamheid, voor gluten, de in alcohol oplosbare eiwitfractie van tarwe, haver, rogge, gerst, spelt en kamut.

Bij mensen met coeliakie veroorzaakt voedsel dat gluten bevat, beschadiging van het slijmvlies van de dunne darm. Daardoor kan de darm zijn werk niet goed meer doen. Een gezonde dunne darm heeft aan de binnenkant een groot aantal darmvlokken, die samen een enorm oppervlak voor voedselopname vormen. De darmvlokken van een coeliakie-patiënt kunnen geen gluten verdragen. Ze worden erdoor kapot gemaakt (vlokatrofie), waardoor een slechte opname van de bouwstoffen uit het voedsel kan ontstaan. Het lichaam heeft deze bouwstoffen nodig om normaal te kunnen functioneren en bij kinderen tevens om te groeien.

Niet opgenomen bouwstoffen verlaten met de ontlasting weer het lichaam. Als gevolg hiervan kunnen klachten ontstaan als diarree, verstopping, groeistoornissen, humeurigheid en vermoeidheid. Ook kunnen tekorten ontstaan aan onder meer vitamines en ijzer. De enige manier om deze klachten te voorkomen of te bestrijden is het volgen van een dieet waarin gluten niet voorkomt. Dankzij het glutenvrije dieet kan het dunne darmslijmvlies zich herstellen. Heeft men eenmaal een overgevoeligheid voor gluten, dan blijft die het hele leven bestaan. Telkens wanneer de darmwand met gluten in aanraking komt, ontstaat er een beschadiging. Het dieet moet men dan ook het hele leven blijven volgen. Bij niet behandelde coeliakie bestaat een verhoogde kans op complicaties, zoals onder andere verminderde fertiliteit, miskramen, botontkalking, neurologische en psychische problemen.

Dermatitis herpetiformis is een aan coeliakie verwante aandoening. Het wordt ook wel 'coeliakie' van de huid genoemd. Ook deze ziekte ontstaat door een overgevoeligheid voor gluten. De behandeling van dermatitis herpetiformis bestaat, naast gerichte medicatie, uit het volgen van een glutenvrij dieet.

 

Het glutenvrij dieet

 

Het glutenvrije dieet moet door de coeliakiepatiënt levenslang gevolgd worden, anders komen de klachten terug. Door het volgen van het glutenvrije dieet zullen de klachten grotendeels verdwijnen. Het dunne darmslijmvlies kan zich herstellen.

Na enkele maanden of jaren zal de dunne darm weer alle voedingsstoffen die ons lichaam nodig heeft uit de voeding opnemen.

Gluten komt voor in :
· tarwe
· rogge
· haver*
· gerst
· spelt
· kamut

En in alle producten waarin deze graansoorten verwerkt zijn.
* Haver is in Nederland meestal besmet met tarwe.

Glutenvrij zijn:
· maïs
· kiwicha
· rijst
· sorghum
· gierst
· quinoa
· boekweit
· amaranth
· teff
· tapioca

Ook sojameel, kikkererwtenmeel en kastanjemeel zijn glutenvrij.

Bij een glutenvrij dieet kan 'gewoon' brood, koek en gebak dus niet meer gegeten worden. U kunt dit oplossen door glutenvrij brood, koekjes en gebak te kopen of zelf te maken met glutenvrije ingrediënten. Enkele tips voor het bakken van glutenvrije brood treft u elders op deze site aan.

 

Productinformatie

Bij het volgen van het glutenvrije dieet kunt u gebruik maken van glutenvrije dieetproducten en alle producten die normaal glutenvrij zijn. Glutenvrije dieetproducten worden speciaal geproduceerd voor mensen die een glutenvrij dieet moeten volgen. Op een glutenvrij dieetproduct vindt u altijd het glutenvrije symbool of de tekst 'glutenvrij'.

Lijst van glutenvrije merkartikelen
Het Voedingscentrum geeft jaarlijks een boekje uit waarin veel van deze glutenvrije producten zijn opgenomen. Tevens staan op de internetsite www.livaad.nl veel supermarkten die aangeven welke glutenvrije producten ze in hun assortiment hebben.

Meel
Naast de van nature glutenvrije granen bestaat er ook tarwe(zet)meel dat glutenvrij gemaakt is. Dit mag officieel glutenvrij genoemd worden, maar is niet 100 procent vrij van gluten. Het gehalte aan gluten moet voldoen aan de norm van de Codex Alimentarius. Voor van nature glutenvrije producten is dit 20 aparts per million (ppm). Van nature glutenvrije producten kunnen tijdens de verwerking besmet zijn geraakt met gluten. Voor glutenvrij gemaakt meel is dit 200 ppm. Voor sommige coeliakiepatiënten is dit echter nog te veel: zij krijgen klachten na het eten van het glutenvrij gemaakt meel. Deze mensen kunnen beter kiezen voor het gebruik van producten die van nature glutenvrij zijn.

'Verborgen gluten'
Het vermijden van tarwe, haver, rogge, gerst, spelt en kamut lijkt relatief eenvoudig. Toch zijn er veel 'verborgen' bronnen van gluten. Er kan gluten voorkomen in cornflakes, bepaalde vleeswaren, dropjes, bouillonblokjes, soja, ketchup, ketjap, mayonaise, slasauzen, ijssoorten en kant-en-klaargerechten. Cosmetische producten bevatten hoogstzelden gluten. Lijm en knutselmateriaal daarentegen wel.

Door onbedoelde vermenging (contaminatie) met glutenbevattende granen tijdens opslag, productie, verpakking en distributie kan een product toch gluten bevatten, terwijl dat niet uit de ingrediëntendeclaratie blijkt. Dit kan vooral gebeuren als verschillende producten over dezelfde productielijnen gaan.

Dranken
Niet-heldere likeuren en whisky worden als niet glutenvrij beschouwd. Alcoholhoudende dranken zoals wijn, port, sherry en gedistilleerde dranken zijn glutenvrij.

Mout
Bij de bereiding van bier, whisky, chocolade, cornflakes, brood en koekjes wordt soms mout gebruikt. Mout ontstaat door gerste- of tarwekorrels te laten kiemen en daarna te drogen. Een deel van het eiwit en dus ook gluten, uit de korrels, wordt tijdens dit proces afgebroken. Deze afbraak is echter onvolledig, waardoor mout, moutaroma of -extract dat afkomstig is van gerst of tarwe, altijd nog sporen gluten kan bevatten. Daarom raadt de NCV het drinken van bier af. Dit ondanks het feit dat sommige patiënten geen klachten van bier krijgen.

Voor zowel het gebruik van bier, cornflakes met moutextract als ketjap bepaalt de individuele gevoeligheid of en hoeveel iemand met coeliakie hiervan kan consumeren. Mensen met coeliakie die heftig op geringe hoeveelheden gluten reageren, wordt afgeraden hiermee door te gaan.
U kunt in alle situaties altijd het beste overleggen met een liefst in coeliakie gespecialiseerde diëtist.

Bindmiddelen
In voedingsmiddelen worden vaak bindmiddelen gebruikt. Enkele veel gebruikte, van nature glutenvrije bindmiddelen zijn:
· maïzena
· aardappelzetmeel
· guarpitmeel (E412)
· tapioca (cassave)
· arrowroot (pijlwortel)
· agar-agar
· johannesbroodpitmeel/carobe (E410)
· gelatine
· sago
· kuzu
· pectine
· xanthaangom (E415)

Waar te koop?
Producten die in de glutenvrije merkartikelenlijst staan, zijn te koop in supermarkten. De speciale glutenvrije granen, bindmiddelen en dieetproducten kunt u kopen in natuurvoedingswinkels, reformwinkels en bij leveranciers die adverteren in het kwartaalblad "Glutenvrij" van de Nederlandse Coeliakie Vereniging.

Er bestaat inmiddels veel informatiemateriaal over coeliakie en de daarbij horende glutenvrije voeding. Zowel bij de NCV als het Voedingscentrum zijn uitgaven te bestellen die belangrijk zijn voor mensen die een glutenvrij dieet volgen.

Zo kunt u bij de NCV een lijst met glutenvrije meelsoorten bestellen. Deze lijst, van de in Nederland verkrijgbare meelsoorten, geeft aan of het betreffende meel tarwezetmeel-, lactose- en/of suikervrij is.