Opdracht

FAIR by design

Doel

Docenten ontwikkelen gezamenlijk ontwerpprincipes waarmee ze hun leermateriaal vanaf het begin FAIR (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable) kunnen maken.
Je leert bewust ontwerpkeuzes formuleren die bijdragen aan openheid, vindbaarheid, toegankelijkheid, herbruikbaarheid en duurzaamheid van leermateriaal.

Context

Je bent onderdeel van een onderwijsteam dat nieuw digitaal of blended leermateriaal ontwikkelt.
De organisatie wil werken volgens “FAIR by Design”: leermateriaal moet vanaf de ontwerpfase voldoen aan de FAIR-principes voor leermateriaal, zodat het later eenvoudig gedeeld, aangepast en onderhouden kan worden.

Stap 1 – FAIRkennen

In kleine groepen:

Wat betekent Findable, Accessible, Interoperable en Reusable in de ontwerp- en ontwikkelfase van de levenscyclus?

• Welke keuzes maken we nu al die bijdragen aan FAIR?
• Waar liggen verbeterkansen?

Gebruik bijvoorbeeld post-its of een digitaal bord met de vier FAIR-categorieën.

Stap 2 – Ontwerpprincipes formuleren

Vertaal de inzichten uit stap 1 naar ontwerpprincipes.
Een ontwerpprincipe is een concrete en richtinggevende uitspraak, zoals:

Ontwerp modulair, zodat onderdelen gemakkelijk hergebruikt kunnen worden.
Gebruik altijd open formaten en voeg metadata toe tijdens het ontwerpen, niet pas bij publicatie.
Maak materiaal toegankelijk door beeld, tekst en interactie te ontwerpen volgens WCAG.

Formuleer per FAIR-letter één of twee concrete ontwerpprincipes die passen bij jouw / jullie onderwijscontext.

Stap 3 – Toepassen op eigen praktijk

Kies een plan voor nieuw / aan te passen leermateriaal en bespreek:

• Hoe kun je deze ontwerpprincipes daarop toepassen?
• Wat betekent dat concreet voor je werkwijze (tools, formats, bestandskeuze, licentie, beschrijving, toegankelijkheid)?
• Welke ondersteuning of afspraken zijn nodig binnen het team of de organisatie om FAIR by Design te werken?

Stap 4 – FAIR Design Charter

Ontwikkel samen een FAIR Design Charter: een korte, visuele samenvatting (één pagina) van jullie ontwerpprincipes en voorbeelden van hoe die in de praktijk kunnen worden toegepast.
Bijvoorbeeld in de vorm van:

• een poster met 4 FAIR-zones (F, A, I, R) en ontwerpprincipes erin;
• een digitale leidraad of checklist voor ontwikkelteams;
• of een manifest met korte statements (“Wij ontwerpen vindbaar, toegankelijk en herbruikbaar”).

Stap 5 – Reflectie

Sluit af met een gesprek of korte notitie:

Hoe verandert het werken met FAIR-ontwerpprincipes jouw manier van ontwikkelen?
Wat heb je nodig om FAIR by Design structureel onderdeel te maken van jullie ontwerpproces?

Optioneel vervolg

• Combineer de ontwerpprincipes van alle groepen tot een instellingsbrede FAIR Design Toolkit.
• Gebruik de principes als basis voor een checklist of kwaliteitskaart bij nieuwe leermaterialen.