Leerlingen denken dat bij geplasmolyseerde cellen van de rode ui het vacuolemembraan de celmembraan is.
Bij de cellen van de rokken van de rode ui bevindt zich een rode kleurstof in het vacuolevocht. Buiten de vacuolemembraan, maar binnen het celmembraan, bevindt zich een kleurloos cytoplasma met daarin vele – met een schoolmicroscoop niet zichtbare – celorganellen. Een celmembraan is bij de vergroting mogelijkheden van een microscoop zoals ze op de scholen aanwezig zijn, meestal niet zichtbaar. Bij plasmolyse gaat er water uit de inhouden van de membranen naar de omgeving. Allereerst uit het cytoplasma naar de externe omgeving van de cel, maar even daarna ook uit de vacuole naar het cytoplasma. De celorganellen verliezen ook water. De vacuole krijgt daardoor een kleinere omvang en inhoud. De rode kleurstof blijft echter binnen de vacuole en is in minder water opgelost. Het beeld wordt dieper rood. Het cytoplasma wordt ook geconcentreerd, maar dit is van zichzelf vrijwel kleurloos.
De meeste leerlingen hebben te weinig ervaring met microscopie om de verschillen tussen vacuolemembraan en celmembraan te zien. Bovendien hebben de leerlingen in de les geleerd dat de celmembraan van de celwand heeft losgelaten. Hiervan staat een mooie tekening in hun lesboek. Zo’n tekening maken ze dus ook van hun preparaat. De membraan dat ze zien rond de donker gekleurde vacuole noemen ze de celmembraan in plaats van het vacuolemembraan, de echte celmembraan valt hen niet op.
Gebruik behalve cellen van de rode ui ook eens cellen van waterpest in verschillende concentraties oplossing. In de geplasmolyseerde cellen van waterpest is het celmembraan niet zichtbaar, maar toch kunnen leerlingen het celmembraan aangeven in hun tekening, omdat de grens van het cytoplasma duidelijk zichtbaar is door de chloroplasten die er tegenaan liggen. Ook de vacuolemembraan kan worden aangegeven, omdat duidelijk te zien is dat alle chloroplasten rond een onzichtbare ruimte (de vacuole) liggen. Dit is goed te zien in deze video.
Geef bij een afbeelding van geplasmolyseerde cellen klassikaal uitleg wat er aan de hand is en hoe leerlingen de verschillende membranen kunnen herkennen. Laat leerlingen vervolgens de cellen tekenen, onderdelen benoemen en controleer of ze het goed begrepen hebben.
Uit deze handleiding is practicum 40 geschikt: Turgor en plasmolyse met ballon in net.