Hoofdstuk 1

Leerdoelen:

Je kunt uitleggen hoe de collectieve vraag en het collectieve aanbod van een product tot stand komen.
Je kunt een vraag- en aanbodgrafiek tekenen en interpreteren.
Je kunt het verschil uitleggen tussen een verschuiving langs en een verschuiving van de vraag- en aanbodlijn.
Je kunt de marktprijs en de evenwichtshoeveelheid in een marktmodel afleiden en berekenen.

Samenvatting:

De kern van de markt wordt gevormd door de interactie tussen vraag en aanbod. De vraaglijn laat zien hoeveel consumenten willen kopen bij verschillende prijzen en heeft een dalend verloop: hoe lager de prijs, hoe hoger de gevraagde hoeveelheid. De aanbodlijn toont hoeveel producenten willen verkopen en heeft een stijgend verloop: een hogere prijs moedigt meer productie aan. Waar deze twee lijnen elkaar kruisen, vinden we het marktevenwicht: de marktprijs waarbij de gevraagde hoeveelheid precies gelijk is aan de aangeboden hoeveelheid. Veranderingen in bijvoorbeeld het inkomen, de voorkeuren van consumenten of de productiekosten kunnen de hele vraag- of aanbodlijn laten verschuiven, wat leidt tot een nieuw evenwicht.

Lesmateriaal: 1.1 Vraag en Aanbod - De Basis van de Markt

Uitleg: Een spannend avontuur op de markt van AI-gadgets

Stel je voor dat je in een bruisende stad bent, waar de markt gonst van opwinding. Dit is geen gewone markt met appels en brood, maar eentje vol coole tech zoals AI-gadgets. Laten we het verhaal vertellen door de ogen van twee vrienden: Tim, een slimme koper, en Sara, een handige maker.

Tim vertegenwoordigt de vraag . Dat is hoeveel mensen iets willen kopen. De collectieve vraag komt tot stand door alle kopers bij elkaar: hoe lager de prijs, hoe meer ze kopen. Want bij een lage prijs denkt Tim: "Wauw, die AI-assistent is betaalbaar, ik neem er twee!" De vraaglijn in een grafiek daalt dus naar rechts.

Sara staat voor het aanbod. Dat is hoeveel makers willen verkopen. Het collectieve aanbod groeit als de prijs stijgt, omdat Sara dan meer winst maakt en harder werkt. Haar aanbodlijn stijgt naar rechts in de grafiek.

Waar hun lijnen elkaar kruisen? Dat is het marktevenwicht : de perfecte marktprijs waar precies genoeg AI-gadgets worden gekocht en verkocht. De evenwichtshoeveelheid is dan ideaal – geen tekort of overschot.

Maar wat als er iets verandert? Een verschuiving langs de lijn gebeurt bij een prijsverandering: als de prijs daalt, kopen meer mensen zonder dat de lijn beweegt. Een verschuiving van de lijn? Dat is groter! Stel, het inkomen van kopers stijgt – de hele vraaglijn schuift naar rechts, meer vraag bij elke prijs. Of productiekosten dalen door goedkopere chips – aanbodlijn naar rechts.

Neem een actueel voorbeeld uit het nieuws van deze week (via nu.nl, 2023): de vraag naar AI-chips explodeert door tools als ChatGPT. Bedrijven zoals Nvidia zien hun aanbod niet bijbenen, dus prijzen stijgen. Dit verschuift de vraaglijn naar rechts, leidt tot een nieuw evenwicht met hogere prijzen. Stel je voor, als tiener wil jij zo'n chip voor je gaming-pc – ineens betaal je meer door al die hype!

Door dit alles begrijp je hoe markten werken: dynamisch, net als een game waar je levels unlocked. (248 woorden)

Oefeningen

Opdracht 1: Begripscheck (meerkeuzevragen)
Beantwoord de volgende vijf meerkeuzevragen om te testen of je de basisbegrippen begrijpt. Kies telkens het beste antwoord.

Wat is de collectieve vraag?
a) Hoeveel één persoon wil kopen.
b) De totale hoeveelheid die alle kopers willen bij verschillende prijzen.
c) Alleen de prijs van een product.
d) Hoeveel producenten maken.
Hoe ziet de aanbodlijn er in een grafiek uit?
a) Dalend van links naar rechts.
b) Stijgend van links naar rechts.
c) Een rechte horizontale lijn.
d) Een cirkel.
Wat is het verschil tussen een verschuiving langs de lijn en van de lijn?
a) Langs is door prijsverandering; van is door externe factoren zoals inkomen.
b) Langs is altijd stijgend; van is dalend.
c) Er is geen verschil.
d) Langs geldt alleen voor aanbod.
Wat gebeurt er bij marktevenwicht?
a) Vraag is groter dan aanbod.
b) Gevraagde hoeveelheid equals aangeboden hoeveelheid.
c) Prijzen dalen tot nul.
d) Alleen producenten winnen.
Als productiekosten dalen, wat verschuift er?
a) De vraaglijn naar links.
b) De aanbodlijn naar rechts.
c) Niets, alleen prijs daalt.
d) Beide lijnen naar boven.

Opdracht 2: Toepasopdracht op basis van een actueel voorbeeld
Lees dit actuele nieuwsbericht (gebaseerd op nos.nl, deze week 2023): Door de stijgende populariteit van crypto zoals Bitcoin, explodeert de vraag naar grafische kaarten (GPU's) voor mining. Producenten kampen met hogere kosten door chiptekorten, wat het aanbod beperkt. Prijzen stijgen.

a) Herken je hierin een verschuiving van de aanbodlijn? (Ja/Nee) Leg uit waarom. (Max. 2 zinnen.)
b) Leg uit wat de evenwichtshoeveelheid in dit voorbeeld betekent. (Max. 2 zinnen.)
c) Bedenk zelf een nieuw voorbeeld uit de techwereld (bijv. met AI of apps) waar de vraaglijn verschuift. Leg uit hoe dit een nieuw evenwicht creëert. (Max. 3 zinnen.)

Je mag internet of AI gebruiken om het nieuws te checken, maar schrijf je antwoorden zelf op basis van je begrip.

Rekenopdrachten

Omdat rekenen belangrijk is, hier tien specifieke rekenopdrachten over vraag en aanbod. Gebruik eenvoudige berekeningen en grafieken (teken ze als nodig).

Stel vraagfunctie: Qv = 100 - 2P. Wat is Qv bij P=20?
Aanbodfunctie: Qa = 20 + 3P. Wat is Qa bij P=10?
Bij evenwicht: Qv = Qa. Bereken P als Qv=100-2P en Qa=20+3P.
Bereken evenwichtshoeveelheid uit opdracht 3.
Als vraag verschuift: nieuwe Qv=120-2P. Bereken nieuw evenwicht met Qa=20+3P.
Stel oorspronkelijke evenwicht P=15, Q=50. Als prijs stijgt naar 20, hoeveel daalt Qv als elasticiteit -1 is?
Bereken overschot als bij P=25, Qv=40 en Qa=60.
Tekort: bij P=10, Qv=80, Qa=50. Hoeveel tekort?
Als kosten dalen, aanbod +10 bij elke P. Nieuw evenwicht met Qv=100-2P.
Bereken percentage prijsstijging als vraag +20% en aanbod vast. (Gebruik simpele getallen: oude P=10, nieuwe P=12.)

Spelling- en grammaticaopdracht
Schrijf een korte paragraaf (5-7 zinnen) over "hoe vraag en aanbod werken in de markt van smartphones". Let op juiste spelling (bijv. 'aanbod' niet als 'anbod') en grammatica (juiste zinsbouw, geen spelfouten zoals 'evenwicht' i.p.v. 'evenwigt'). Onderstreep drie kernbegrippen uit de les.

Creatieve opdracht (optioneel, in duo's)
Werk in duo's aan een stripverhaal of video (max. 2 minuten) over een markt voor een techproduct zoals crypto-wallets. Toon hoe vraag en aanbod veranderen door een nieuwsgebeurtenis (bijv. een nieuwe AI-app). Maak het grappig en laat zien hoe een nieuw evenwicht ontstaat. Deel het met de klas als je wilt.

Bijlage: Antwoorden en toelichtingen

Opdracht 1: Begripscheck

b) De totale hoeveelheid die alle kopers willen bij verschillende prijzen. (Toelichting: Collectief betekent alle kopers samen, niet individueel.)
b) Stijgend van links naar rechts. (Toelichting: Hogere prijs motiveert meer aanbod.)
a) Langs is door prijsverandering; van is door externe factoren zoals inkomen. (Toelichting: Langs is beweging op de lijn; van is shift van de hele lijn.)
b) Gevraagde hoeveelheid equals aangeboden hoeveelheid. (Toelichting: Dat is het kruispunt, geen tekort/overschot.)
b) De aanbodlijn naar rechts. (Toelichting: Lagere kosten maken meer aanbod mogelijk bij elke prijs.)

Opdracht 2: Toepasopdracht
a) Ja. De hogere kosten door chiptekorten verschuiven de aanbodlijn naar links, minder aanbod bij elke prijs.
b) De evenwichtshoeveelheid is de hoeveelheid GPU's waar vraag en aanbod gelijk zijn bij de nieuwe hogere prijs, dus minder kaarten worden verkocht.
c) Voorbeeld: Vraag naar AI-apps stijgt door schoolgebruik; vraaglijn verschuift rechts, leidt tot hogere prijzen en meer apps in evenwicht. (Toelichting: Dit test herkenning, uitleg en toepassing; antwoorden moeten gesloten zijn maar begrip tonen.)

Rekenopdrachten

Qv=100-40=60.
Qa=20+30=50.
100-2P=20+3P → 80=5P → P=16.
Q=100-32=68 (of 20+48=68).
120-2P=20+3P → 100=5P → P=20; Q=80.
Daalt met 5 eenheden (elasticiteit: 5/50 * (5/15)= -1 benadert).
Overschot=20.
Tekort=30.
Nieuwe Qa=30+3P; evenwicht P=14, Q=72.
Stijging 20%.

Spelling- en grammaticaopdracht
(Geen vast antwoord, maar controleer op juiste spelling zoals 'vraag', 'aanbod', 'evenwicht' en grammatica zoals volledige zinnen. Onderstreepte begrippen bijv. vraaglijn, aanbodlijn, marktevenwicht.)

Hoofdstuk 1

Leerdoelen:

Lesmateriaal: 1.1 Vraag en Aanbod - De Basis van de Markt

Uitleg: Een spannend avontuur op de markt van AI-gadgets

Stel je voor dat je in een bruisende stad bent, waar de markt gonst van opwinding. Dit is geen gewone markt met appels en brood, maar eentje vol coole tech zoals AI-gadgets. Laten we het verhaal vertellen door de ogen van twee vrienden: Tim, een slimme koper, en Sara, een handige maker.

Sara staat voor het aanbod. Dat is hoeveel makers willen verkopen. Het collectieve aanbod groeit als de prijs stijgt, omdat Sara dan meer winst maakt en harder werkt. Haar aanbodlijn stijgt naar rechts in de grafiek.

Waar hun lijnen elkaar kruisen? Dat is het marktevenwicht : de perfecte marktprijs waar precies genoeg AI-gadgets worden gekocht en verkocht. De evenwichtshoeveelheid is dan ideaal – geen tekort of overschot.

Door dit alles begrijp je hoe markten werken: dynamisch, net als een game waar je levels unlocked. (248 woorden)

Oefeningen

Opdracht 1: Begripscheck (meerkeuzevragen) Beantwoord de volgende vijf meerkeuzevragen om te testen of je de basisbegrippen begrijpt. Kies telkens het beste antwoord.

Wat is de collectieve vraag? a) Hoeveel één persoon wil kopen. b) De totale hoeveelheid die alle kopers willen bij verschillende prijzen. c) Alleen de prijs van een product. d) Hoeveel producenten maken.

Hoe ziet de aanbodlijn er in een grafiek uit? a) Dalend van links naar rechts. b) Stijgend van links naar rechts. c) Een rechte horizontale lijn. d) Een cirkel.

Wat is het verschil tussen een verschuiving langs de lijn en van de lijn? a) Langs is door prijsverandering; van is door externe factoren zoals inkomen. b) Langs is altijd stijgend; van is dalend. c) Er is geen verschil. d) Langs geldt alleen voor aanbod.

Wat gebeurt er bij marktevenwicht? a) Vraag is groter dan aanbod. b) Gevraagde hoeveelheid equals aangeboden hoeveelheid. c) Prijzen dalen tot nul. d) Alleen producenten winnen.

Als productiekosten dalen, wat verschuift er? a) De vraaglijn naar links. b) De aanbodlijn naar rechts. c) Niets, alleen prijs daalt. d) Beide lijnen naar boven.

Je mag internet of AI gebruiken om het nieuws te checken, maar schrijf je antwoorden zelf op basis van je begrip.

Rekenopdrachten

Omdat rekenen belangrijk is, hier tien specifieke rekenopdrachten over vraag en aanbod. Gebruik eenvoudige berekeningen en grafieken (teken ze als nodig).

Stel vraagfunctie: Qv = 100 - 2P. Wat is Qv bij P=20?

Aanbodfunctie: Qa = 20 + 3P. Wat is Qa bij P=10?

Bij evenwicht: Qv = Qa. Bereken P als Qv=100-2P en Qa=20+3P.

Bereken evenwichtshoeveelheid uit opdracht 3.

Als vraag verschuift: nieuwe Qv=120-2P. Bereken nieuw evenwicht met Qa=20+3P.

Stel oorspronkelijke evenwicht P=15, Q=50. Als prijs stijgt naar 20, hoeveel daalt Qv als elasticiteit -1 is?

Bereken overschot als bij P=25, Qv=40 en Qa=60.

Tekort: bij P=10, Qv=80, Qa=50. Hoeveel tekort?

Als kosten dalen, aanbod +10 bij elke P. Nieuw evenwicht met Qv=100-2P.

Bereken percentage prijsstijging als vraag +20% en aanbod vast. (Gebruik simpele getallen: oude P=10, nieuwe P=12.)

Bijlage: Antwoorden en toelichtingen

Opdracht 1: Begripscheck

b) De totale hoeveelheid die alle kopers willen bij verschillende prijzen. (Toelichting: Collectief betekent alle kopers samen, niet individueel.)

b) Stijgend van links naar rechts. (Toelichting: Hogere prijs motiveert meer aanbod.)

a) Langs is door prijsverandering; van is door externe factoren zoals inkomen. (Toelichting: Langs is beweging op de lijn; van is shift van de hele lijn.)

b) Gevraagde hoeveelheid equals aangeboden hoeveelheid. (Toelichting: Dat is het kruispunt, geen tekort/overschot.)

b) De aanbodlijn naar rechts. (Toelichting: Lagere kosten maken meer aanbod mogelijk bij elke prijs.)

Rekenopdrachten

Qv=100-40=60.

Qa=20+30=50.

100-2P=20+3P → 80=5P → P=16.

Q=100-32=68 (of 20+48=68).

120-2P=20+3P → 100=5P → P=20; Q=80.

Daalt met 5 eenheden (elasticiteit: 5/50 * (5/15)= -1 benadert).

Overschot=20.

Tekort=30.

Nieuwe Qa=30+3P; evenwicht P=14, Q=72.

Stijging 20%.

Spelling- en grammaticaopdracht (Geen vast antwoord, maar controleer op juiste spelling zoals 'vraag', 'aanbod', 'evenwicht' en grammatica zoals volledige zinnen. Onderstreepte begrippen bijv. vraaglijn, aanbodlijn, marktevenwicht.)

Opdracht 1: Begripscheck (meerkeuzevragen)
Beantwoord de volgende vijf meerkeuzevragen om te testen of je de basisbegrippen begrijpt. Kies telkens het beste antwoord.

Wat is de collectieve vraag?
a) Hoeveel één persoon wil kopen.
b) De totale hoeveelheid die alle kopers willen bij verschillende prijzen.
c) Alleen de prijs van een product.
d) Hoeveel producenten maken.

Hoe ziet de aanbodlijn er in een grafiek uit?
a) Dalend van links naar rechts.
b) Stijgend van links naar rechts.
c) Een rechte horizontale lijn.
d) Een cirkel.

Wat is het verschil tussen een verschuiving langs de lijn en van de lijn?
a) Langs is door prijsverandering; van is door externe factoren zoals inkomen.
b) Langs is altijd stijgend; van is dalend.
c) Er is geen verschil.
d) Langs geldt alleen voor aanbod.

Wat gebeurt er bij marktevenwicht?
a) Vraag is groter dan aanbod.
b) Gevraagde hoeveelheid equals aangeboden hoeveelheid.
c) Prijzen dalen tot nul.
d) Alleen producenten winnen.

Als productiekosten dalen, wat verschuift er?
a) De vraaglijn naar links.
b) De aanbodlijn naar rechts.
c) Niets, alleen prijs daalt.
d) Beide lijnen naar boven.

Spelling- en grammaticaopdracht
(Geen vast antwoord, maar controleer op juiste spelling zoals 'vraag', 'aanbod', 'evenwicht' en grammatica zoals volledige zinnen. Onderstreepte begrippen bijv. vraaglijn, aanbodlijn, marktevenwicht.)