1.2 - Theorie bij reactiesnelheid

Het startschot is een prikkel waar de sporter op reageert en in beweging komt. Het zenuwstelsel vangt prikkels uit de omgeving op, zet die om in een impuls die naar de hersenen gestuurd wordt, waarop een reactie plaatsvindt in spieren. Voor sporters is een hoge reactiesnelheid van belang, hoe sneller je reageert, hoe groter de kans dat je wint

Van prikkel naar reactie

• Wanneer een zintuigcel geprikkeld wordt, je ziet of hoort iets, zet de zintuigcel dit om in een impuls. Een impuls is een klein elektrisch stroompje.
• Dit stroompje wordt doorgegeven aan de zenuwcellen.
• Deze cellen geven de impuls door aan een zenuw.
• Deze zenuw geeft deze impuls door aan zenuwen in het ruggenmerg, en vanuit daar aan de hersenen.
• De hersenen reageren daarop met een tweede impuls, die naar naar een of meer spieren gaat.
• Die impuls wordt vervolgens via een bewegingszenuw doorgegeven aan je spieren of klieren.
• Je lichaam reageert daarop: een spier trekt samen of je klieren produceren bijvoorbeeld speeksel.

Bij het reageren op prikkels uit de omgeving is er een onderscheid tussen reflexen en bewuste handelingen.

Bij een reflex reageert je lichaam op een prikkel zonder dat je daar over na hoeft te denken. Een voorbeeld is de kniepeesreflex: je been beweegt als er met een hamertje onder je knieschijf getikt wordt. Ook prikkels van binnenuit zorgen voor reflexen. Je lichaamstemperatuur en bloeddruk bijvoorbeeld worden geregistreerd en doormiddel van een inwendige reflex gereguleerd. Reflexen  helpen je lichaam te reageren op veranderingen zonder de hersencapaciteit te overbelasten.   

Bewuste handelingen zijn handelingen waar je hersenen eerst over nadenken voordat je ze uitvoert. Die reacties zijn bij sporten  belangrijk. Je moet bewust besluiten om tegen een bal te trappen of een tennisracket te bewegen.

Wanneer je een nieuwe handeling uitvoert in respons op een prikkel wordt er een nieuwe zenuwverbinding aangelegd in je hersenen. Wanneer je vaker een bepaalde reactie uitvoert, wordt deze zenuwverbinding verstevigd. Dan gaat de prikkelverwerking sneller, en dan heb je een hogere reactiesnelheid.

Je kunt je reactiesnelheid dus verhogen door trainen. De signaaloverdracht gaat steeds sneller. Je hoeft dan minder “na te denken”. Sporters leren daardoor te reageren op bewegingen die een tegenstander maakt.

Een voorbeeld: bij een penalty kijkt de keeper hoe de strafschopnemer zijn hoofd, romp en standbeen beweegt. Hij duikt vervolgens naar de goede hoek. Zijn ervaring heeft hem geleerd dat bepaalde kenmerkende, minimale bewegingen voorafgaan aan het schieten van de bal.

Een toptennisser ziet al veel eerder hoe de tegenstander de bal gaat slaat. Hij leest veel informatie uit romp- en schouderbewegingen. Hij ziet kan daar al op reageren nog voordat zijn tegenstander de bal geraakt heeft.

Door veel ervaring neemt de reactiesnelheid dus toe. Zo snel dat het soms bijna lijkt alsof een topsporter vanuit een reflex handelt in plaats vanuit een bewuste handeling.

Bekijk het volgende filmpje voor meer uitleg: Het zenuwstelsel - deel 1