Wat is open?

In deze animatie hebben we op een rij gezet waarom het kiezen voor open leermiddelen een goed idee is:

Wat is open leermateriaal? https://vimeo.com/1070972465?share=copy

Waarom open leermateriaal?

Het gebruik van open leermateriaal is geen doel op zich, het is een middel om goed les te kunnen geven. Welke rol je ook hebt in het onderwijs, de vraag: 'Wat kan open leermateriaal voor mij betekenen?' is iets om over na te denken. Deze praatplaat laat voor iedere doelgroep zien wat redenen kunnen zijn om open leermateriaal in te zetten. Waarom zou jij open leermateriaal inzetten?

Wat is open leermateriaal?

In de publicatie Meer regie over je eigen lessen is uiteengezet wat open leermateriaal is. Er zijn vijf elementen, de vijf R's:

Bewaren (Retain)
Je mag kopieën maken van het materiaal door bijvoorbeeld te downloaden, op te slaan en te beheren. De kopieën zijn vervolgens jouw eigendom.
Hergebruiken (Reuse)
Je mag het materiaal op veel verschillende manieren gebruiken, bijvoorbeeld in de klas, door je leerlingen, op een website.
Hergebruiken met aanpassing (Revise)
Je mag het materiaal gebruiken om een aangepaste versie te maken of het te vertalen in een andere taal.
Combineren (Remix)
Je mag het materiaal combineren met andere materialen om iets nieuws te maken
Opnieuw delen (Redistribute)
Je mag kopieën van het origineel, je aangepaste of gecombineerde materialen delen met anderen, bijvoorbeeld door het online te plaatsen zodat anderen het kunnen vinden. En dit mag door iedereen en onder alle omstandigheden.

Wat mag je wel en niet?

Als leermateriaal wordt gemaakt, verkrijgt de auteur auteursrecht op het materiaal. Dat heet een licentie en is wettelijk geregeld. Leermateriaal is alleen open als dat expliciet wordt aangegeven in de licentie. Er bestaan verschillende licenties waarbij meer of minder beperkingen gelden. Staat alles op groen? Dan heb je te maken met een open licentie.

Als je leermateriaal maakt en het prima vindt als anderen dit gebruiken of aangepaste versies maken, is het dus belangrijk om je licentie expliciet te benoemen.

Een mooi voorbeeld van open leermateriaal zijn de Stercollecties van VO-content. Dit zijn leerlijnen voor 13 vakken in het VO die met een CC-BY-SA licentie ter beschikking zijn gesteld. Ook zijn er veel losse collecties en lessen te vinden op Wikiwijs.

Meer leren over open leermateriaal

Wil je meer leren over studies die schrijven over open leermateriaal, dan is het lezen van de whitepaper De kracht van open leermateriaal door Robert Schuwer een aanrader. Ook heeft Kennisnet een artikel geschreven Open leermateriaal: waardevolle aanvulling op bestaande methodes.

Hij beschrijft hierin:

de waarde voor leerlingen: flexibiliteit en maatwerk
de waarde voor scholen en leraren: minder klassikaal meer digitaal, vermindering van kosten dus ruimte in schoolbudget, keuzevrijheid, inspelen op actuele ontwikkelingen, aanbieden nieuwe vakgebieden, van leraargestuurd naar leerlinggestuurd, duurzaam, regie op de eigen lessen en zicht op het curriculum. Voorwaarde is wel borging van de kwaliteit van het leermateriaal. Een bijkomend voordeel is dat werken aan open leermateriaal de samenwerking tussen leraren en dus het vormen van een professionele community versterkt.
de waarde voor de maatschappij: verlagen van drempels voor toegang tot onderwijs, invloed op aansluiting op het vervolgonderwijs

Hij geeft ook een mooie definitie van open leermateriaal:

Open leermateriaal is educatief materiaal dat door iedereen in alle omstandigheden zonder betaling kan worden opgeslagen, hergebruikt, aangepast, gecombineerd en gedeeld zonder dat er problemen ontstaan rond auteursrecht. Hierbij kunnen er bepaalde voorwaarden gelden, bijvoorbeeld dat de naam van de maker vermeld moet worden of dat het aangepaste werk dat je maakt onder dezelfde licentie moet worden gedeeld.

Voor Onderwijskennis maakte Robert Schuwer ook een mooie overzichtspagina, daarop is ook deze video te zien:

Algemene informatie over open/digitale leermaterialen https://www.youtube.com/watch?v=kgoLqlVF0Tc