Opdracht 1 – Kindersterfte afgebeeld op een schilderij

Niet alleen Rembrandt van Rijn en Saskia hadden te maken met het vroegtijdig overlijden van hun baby’s. Op enkele schilderijen uit de 17de eeuw is kindersterfte in beeld gebracht.
In het Rijksmuseum is ook het schilderij Portret van een ingebakerde tweeling: de vroeg gestorven kinderen van Jacob de Graeff en Aeltge Boelens te zien.

a. Bestudeer het kunstwerk en beschrijf in detail wat je ziet. Benoem de kenmerken van de afgebeelde tweeling, zoals hun houding, gezichtsuitdrukking, ‘kleding’, omgeving en andere visuele elementen die relevant kunnen zijn. Bijvoorbeeld, waarom hun ogen open zijn. Zoek naar wat je op internet aan informatie over dit werk kunt vinden en verwerk dit in je antwoord.

b. Reflecteer: Denk na over wat dit schilderij zo betekenisvol maakt voor de tijd waarin Rembrandt leefde. Wat zegt dit schilderij over de gezondheidszorg in de 17de eeuw? Schrijf hierover een stuk met daarin jouw gedachten en inzichten over het kunstwerk.

[Antwoord]
Ook al zijn de baby’s afgebeeld met hun ogen open, ze zijn in de wieg overleden. Alleen kinderen die voor hun geboorte waren gestorven, werden met gesloten ogen geportretteerd. De gelaatskleur van het rechterkind verraadt dat het als eerste is gestorven. Het waren niet de enige kinderen van het paar, maar ze werden toch liefdevol afgebeeld in opdracht van hun ouders. Ingebakerd en al.
De term ‘ingebakerd’ komt van de kraamhulp. Bij families als die van De Graeff hielp de baker als een kraamhulp in huis. Zij wikkelde de baby’s stevig in, dan kreeg het kindje het niet te koud. Zo lag het in een rieten mand bij het haardvuur. Niet te dichtbij, want dan werd het ‘te heet gebakerd’. Deze uitdrukking, ‘te heet gebakerd’, komt uit deze oude praktijk van het inbakeren van baby’s. Het betekent letterlijk dat een kind te warm is ingewikkeld, maar wordt figuurlijk gebruikt om iemand te beschrijven die opvliegend of driftig van aard is. Men dacht vroeger namelijk dat een te warme omgeving tijdens de eerste levensfase kon leiden tot een vurig temperament later in het leven.