Stap 4: Bescherming van en door kustlandschappen

In een eerdere stap zijn landschappen die bestaan uit gesteente besproken. In deze stap zal worden ingegaan op de bescherming van kustlandschappen en de rol hierin van mangroves, zeegras en koraalriffen. Mangroves, zeegras en koraalriffen worden ook beschouwd als onderdelen van het kustlandschap.

Koraalriffen
Gezond koraal is erg belangrijk omdat de riffen de kustregio’s beschermen. Het vormt een buffer die de kust beschermt tegen golven, stormen en overstromingen, omdat de riffen de golven afremmen (zie bron 25). Hierdoor is er minder kustafslag. Klimaatverandering bedreigt de koraalriffen. Zwaardere stormen kunnen het koraal beschadigen en zorgen voor meer afstroom van regenwater en sediment waardoor het koraal kan verstikken.

Bron 25
Kustbescherming door koraalriffen

Bron: https://theconversation.com/coral-reefs-provide-flood-protection-worth-1-8-billion-every-year-its-time-to-protect-them-116636

 

 

 

Mangrove
Mangroves zijn zoutwaterbomen die groeien in tropische en subtropische kustzones (bron 26). In het gehele Caribisch gebied zijn mangroves te vinden. Je herkent mangrovebomen aan de wortels die boven het water uit groeien (zie bron 27). De mangrovebomen groeien in zout water en in gebieden waar weinig zuurstof in de bodem zit.

Bron 26
Kaart locaties mangroves

 

Bron: https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-93284-2_9/figures/1

 

Bron 27
Mangrovebomen

Bron: https://www.arubatoday.com/episode-cxxvi-128-mangroves/

Mangroves hebben belangrijke goede eigenschappen:

Bron 28
Mangroves en de invloed van ontbossing

 

Bekijk de video over hoe Suriname de mangroves inzet tegen erosie.

Helaas verdwijnen er steeds meer mangroves door onder andere ontbossing voor de bouw van infrastructuur (zie bron 28) en door loslopend vee. Het loslopende vee eet de vegetatie op het land op (inclusief wortels), waardoor bij regenval veel sediment wegspoelt. Mangrove houdt sediment vast, maar bij te veel afstromend water met sediment kan de mangrove verstikken onder het sediment. Een ander probleem met het sediment vanaf het land is de aanwezigheid van nutriënten, vanuit de landbouw of door rioolwaterafvoer. Die nutriënten verstoren de groei van de mangroves. Door niet-duurzaam landgebruik spoelen, vooral bij hevige regenbuien, vele tonnen sediment naar de mangrovebossen (zie bron 29).

Bron 29
Noordwest-Aruba na een hevige regenbui eind 2022, waarbij sediment letterlijk van het eiland afspoelt

Bron: https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=30637


Mangroves hebben dus een belangrijke functie en dienen beschermd te worden. Op Bonaire is de organisatie ‘Mangrove Maniacs’ bezig met het herstel van de mangroves, door het graven van kanalen in de mangrovebossen zodat zeewater de mangroves weer in- en uit kan stromen. Ook op Aruba wordt gewerkt aan het herstel van mangrovebossen binnen het project ‘Turning the Tide’. In dit project wordt een groot deel van het opgehoopte sediment in de mangrovebossen afgegraven, zodat er weer ruimte is voor nieuwe sedimentatie. Aangezien teveel sediment vanaf land een probleem vormt voor de mangrove, is het belangrijk om deze sedimentaanvoer aan te pakken.

Zie ook de over de mangroves en het project van ‘Mangrove Maniacs’ op Bonaire.

Zeegrassen
Naast mangroves en koralen speelt ook zeegras een rol in de bescherming van de kust. Zeegras bevindt zich in dezelfde tropische gebieden als mangroves en koraalriffen (zie bron 30).

Bron 30
Kaart locaties zeegrassen

 

Bron: https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-93284-2_9/figures/1

 

De combinatie van deze drie wordt ook wel de ‘Power of 3’ genoemd (zie bron 31). Zeegras helpt samen met mangroves om de koraalriffen te beschermen tegen koraalverbleking en het zuurder worden van de oceanen. De zeegrassen nemen grote hoeveelheden CO2 op en slaan dit op in de bodem. Ook filteren de zeegrassen het water door zand en slib vast te houden waardoor het helderder wordt. Zeegrassen zijn voor verschillende dier- en vissoorten, zoals schildpadden, ook een belangrijke bron van voedsel. Daarnaast spelen de zeegrassen een rol in kustbescherming doordat de golven worden afgeremd en de wortels van de zeegrassen zorgen voor een sterkere bodem.

Bron 31
Power of 3

Bron: https://communities.adaptationportal.gca.org/knowledge-base/adaptation-of-coastal-areas/the-power-of-three-mangroves-seagrass-and-corals


Bekijk de video over de ‘Power of 3’ op Aruba.

Conserveringsgebieden
In dit katern zijn meerdere kwetsbare (kust)landschappen besproken. Voor het behoud van de landschappen en ecosystemen is het belangrijk dat er geïnvesteerd wordt in conservering. Op sommige plekken zijn voor dit doel conserveringsgebieden vastgesteld. Dit zijn officiële natuurgebieden die niet aangetast zouden mogen worden. Er moet worden gestreefd naar het behoud en herstel van bijzondere natuurlijke, landschappelijke, historische en culturele waarden in deze gebieden.

Cultuurlandschappen
Naast natuurlandschappen moeten ook cultuurlandschappen dus beschermd worden. Dit zijn gebieden die gevormd zijn door menselijke activiteiten en dus een combinatie vormen van natuur en cultuur. Dit type landschap omvat landbouwgronden, steden, infrastructuur, historische monumenten en andere ingrepen die het uiterlijk en de functie van het land hebben veranderd. Het plantagelandschap is een voorbeeld van een cultuurlandschap. Plantages hebben gezorgd voor andere geografische kenmerken: het zijn grote gebieden, uitgestrekt over de eilanden. Ze hebben het landgebruik in een gebied veranderd, door intensieve landbouw. Dit heeft ook impact gehad op het milieu. Voor de plantages is infrastructuur aangelegd, die een essentieel onderdeel vormt van het landschap rondom de plantage. Ook dragen plantages bij aan de historische en culturele identiteit van een gebied.

Nationale parken

Bron 32
Beschermde gebieden van Aruba

Bron X


De meeste eilanden hebben nationale parken, zowel op land als in zee (de zogenoemde ‘Mariene Parken’). In bron 32 is het Nationale Park van Aruba te zien met zowel beschermd gebied op land als in zee. In een nationale park zijn vaak bijzondere dieren- en plantensoorten te vinden en verschillende landschappen. Vaak gaan de opbrengsten van toegangsgeld naar de bescherming van de landschappen en behoud van een nationaal park. Ook besteedt een nationaal park vaak veel aandacht aan onderwijs over de flora en fauna en over duurzaam landgebruik.

Ramsar
Sommige landen in het Caribisch gebied hebben de ‘Ramsar Convention on Wetlands’ ondertekend: het eerste wereldwijde intergouvernementele verdrag op het gebied van conservering van wetlands en duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen. In bron 32 is te zien dat het ‘Spaans Lagoen’ een Ramsar-locatie is. Landen die toetreden tot Ramsar gaan akkoord met een aantal regels, zoals het beschermen van belangrijke natuurgebieden in het land. Deze gebieden mogen niet veranderen als gevolg van technologische ontwikkelingen, vervuiling of andere menselijke activiteiten.

 

Unesco
Een aantal gebieden in het Caribisch gebied staan ook op de werelderfgoedlijst van de UNESCO. Zoals te zien in bron 33 hoeft werelderfgoed niet altijd gerelateerd te zijn aan natuur. Ook cultuurlandschappen komen hiervoor in aanmerking. Het verdrag van de UNESCO bestaat sinds 1972 en is bedoeld om cultureel en natuurlijk erfgoed dat van unieke en universele waarde is voor de mensheid beter te kunnen bewaren voor toekomstige generaties. Om op de werelderfgoedlijst te komen moet de locatie (cultuur, natuur of combinatie van beide) van ‘Outstanding Universal Value’ zijn: uitzonderlijk, uniek en onvervangbaar. Voor Caribisch Nederland staat slechts één locatie op de lijst, namelijk het namelijk het historische deel van Willemstad op Curaçao.

Bron 33
Werelderfgoed in het Caribisch gebied

Bron: https://whc.unesco.org/en/list/

 

Vragen voor in de school

 

1. Geef aan op welke wijze mangroves het eiland beschermen.

 

 

2. Geef aan of er sprake is van beschadigingen aan de mangroves op het eiland waar jij woont.

 

3. Geef aan
- hoe mensen gebruik kunnen maken van (onderdelen van) de mangroves;
- hoe mensen mangroves kunnen beschadigen.

 

4. Beschrijf in drie stappen de relatie die er is tussen mangrovebossen, zeegrassen en koraalriffen.

 

5. Geef aan hoe ontbossing kan leiden tot het afnemen van fauna

 

De website https://rsis.ramsar.org/ laat alle Ramsar gebieden wereldwijd zien. Ook voor het hele Caribisch gebied zijn de Ramsar gebieden in kaart gebracht, zie bron 34 met een voorbeeld van de ABC-eilanden.

 

6. Zoek een Ramsar gebied in het Caribisch gebied en noteer informatie over de landschappen die er zijn in dit gebied.

 

7. Geef aan welke bedreigingen er voor dit Ramsar gebied zijn.

 

8. Geef aan welke acties er ingezet zijn voor dit Ramsar gebied.

 

Ga naar https://lacgeo.com/protected-areas.
9. Zoek uit of de beschermde gebieden op deze website ook genoteerd zijn als Ramsar gebied.

 

10. Geef aan wat het verschil is tussen (Mariene) Nationale Parken en Ramsar gebieden.

 

11. Noteer de naam van de (Mariene) Nationale Parken die er zijn op het eiland waar jij woont.

 

12. Geef aan welke landschappen er in dit (Mariene) Nationale Park te vinden zijn.

 

13. Beredeneer hoe toerisme een positief effect kan hebben op conserveringsgebieden.

 

Er staan nog geen kustlandschappen van de ABC-eilanden op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Bij het nomineren van een landschap voor een werelderfgoedstatus moet een uitgebreid dossier worden aangeleverd over het specifieke landschap.
14. Maak een overtuigend dossier over het kustlandschap dat jij wilt nomineren met daarin de locatie, nauwkeurige beschrijving, kaarten van het gebied, bewijs van de uitzonderlijke unieke en onvervangbare waarde en plannen voor bescherming en beheer.

 

Vragen voor buiten de school

 

1. Onderzoek waar de mangroves op het eiland waar jij woont te vinden zijn. Teken de mangroves vervolgens in op een kaart van jouw eiland. Tip: je kunt op deze website blanco kaarten vinden van de eilanden.

 

Ga naar een locatie met mangrove en voer daar de volgende opdrachten uit:
2. Maak aantekeningen en schetsen/foto’s van de flora en fauna die je tegenkomt in de mangrove.

 

3. Onderzoek hoeveel variatie er in flora en fauna is in een bepaald gebied. Gebruik hiervoor een afbakening van 1 m2.

 

4. Neem watermonsters uit verschillende delen van het mangrovebos (door een doorzichtig bakje / glas / potje te vullen met water).

 

Bestudeer voor de verschillende locaties de helderheid van het water en het soort sediment in het watermonster.
5. Neem bodemmonsters van verschillende delen van het mangrovebos. Onderzoek de textuur en vochtigheid van de bodem.

 

6. Onderzoek of er tekenen zijn van menselijke invloeden zoals vervuiling, afval of beschadiging van de vegetatie.

 

7. Bedenk oplossingen om deze menselijke invloeden te verminderen.

 

8. Verwerk de resultaten van vraag 2 t/m 7 in een veldwerkverslag.