Stap 2: Feedbackmechanismen vaststellen in je eigen onderzoek

In de vorige stap heb je oorzaak-gevolg relaties opgesteld voor verschillende factoren en hiermee heb je causale verbanden gelegd. De volgende stap is om te kijken of deze relaties een versterkend of verzwakkend effect hebben op elkaar. Als dit zo is, dan spreken we over een feedbackmechanisme: een terugkoppelingsmechanisme bestaande uit verschillende factoren die met elkaar samenhangen. De factoren zijn van invloed op de samenwerking en versterken elkaar of remmen elkaar juist af. Het is een enkelvoudige reactie binnen een systeem.

Feedbackloops
Een feedbackloop is een proces waarbij een verandering van een bepaalde factor leidt tot effecten die de oorspronkelijke verandering versterken of verzwakken en waarbij het feedbackmechanisme herhaaldelijk plaatsvindt. Het systeem heeft continu met aanpassingen te maken en de feedbackmechanismen worden continu herhaald. Het is als een kettingreactie waarbij één factor leidt tot een ander, dat kan weer terugkomen en de eerste factor beïnvloeden. Een voorbeeld hiervan is te zien in bron 7.

Bron 7
Voorbeeld feedbackloop ‘konijnen’

 

Toelichting:
Geboortes van konijnen hebben invloed op het aantal konijnen (meer geboortes = meer konijnen). Sterfte van konijnen heeft invloed het aantal konijnen (meer sterfte = minder konijnen). Het aantal konijnen heeft invloed op het aantal geboortes van konijnen (meer konijnen = meer geboortes).

Bron: vrij naar https://www.sessionlab.com/methods/causal-loop-diagram


Er bestaan positieve en negatieve feedbackloops. In bron 8 zie je dat meer broeikasgassen leiden tot meer opwarming van de aarde, wat vervolgens zorgt voor meer smeltende permafrost waardoor methaan (broeikasgas) vrijkomt waardoor er weer sprake is van opwarming. Dit is een positieve of versterkende feedbackloop.

Je ziet ook dat meer broeikasgassen leiden tot meer opwarming, meer opslag van CO2 in de oceanen waardoor er minder broeikasgassen in de atmosfeer komen. Dit is een negatieve of verzwakkende feedbackloop.

Bron 8
Feedbackloops bij klimaatverandering

Bron: https://i0.wp.com/microbeonline.com/wp-content/uploads/2023/07/Feedbacks-affecting_global-warming-and-climate-change.png?ssl=1


Naast de dimensie natuur, zijn ook vanuit andere dimensies feedbackmechanismen vast te stellen. Bijvoorbeeld het verband tussen bevolkingskrimp en voorzieningen (zie bron 9), iets wat op de Caribische eilanden ook terug te zien is. Dit is een versterkende feedbackloop.

Bron 9
Feedbackloop over bevolkingskrimp en voorzieningen

Toelichting:
Jongeren trekken weg uit gebieden waar ze vinden dat er te weinig voorzieningen zijn (denk bijvoorbeeld aan opleidingsmogelijkheden). Doordat er meer jongeren wegtrekken moeten er meer bestaande voorzieningen sluiten vanwege te weinig draagkracht. Hierdoor trekken er weer mensen weg uit het gebied die vinden dat er te weinig voorzieningen zijn.


Een ander praktisch voorbeeld van een feedbackloop is de werking van een thermometer bij een airco (zie bron 10). Je kunt airco’s instellen op een bepaalde temperatuur. Als vervolgens de temperatuur te hoog wordt, gaat de airco aan. Zodra de gewenste temperatuur bereikt is gaat het systeem weer uit. De temperatuur zou zonder invloeden van buitenaf continu hetzelfde moeten blijven. Echter die invloeden van buitenaf zijn er wel, waardoor je telkens aanpassingen moet doen. Maar als er meer airco’s gebruikt worden vanwege de warmte, komt er meer warmte vrij in de omgeving vanwege de energie die het kost om de lucht af te koelen. Met als gevolg dat mensen sneller de airco aan gaan zetten. Hier is sprake van een versterkende feedbackloop.

Bron 10
De werking van een thermometer bij een airco

Bron: vrij naar https://explainingclimatechange.com/lesson7/7_1_4.html

 

Bekijk deze uitlegvideo over feedbackmechanismen: https://www.youtube.com/watch?v=inVZoI1AkC8

Vicieuze cirkel
Een vicieuze cirkel is een vorm van een feedbackloop waarbij het doorlopen van de cirkel leidt tot steeds slechtere situaties. Elke stap versterkt de problemen of negatieve uitkomsten. In andere woorden: er is sprake van een vicieuze cirkel als een feedbackloop telkens negatieve gevolgen versterkt en er zo een negatieve spiraal ontstaat. Het is vaak heel moeilijk om zo’n vicieuze cirkel te doorbreken. Een voorbeeld van een vicieuze cirkel is te zien in bron 11.

Bron 11
Vicieuze cirkel van armoede

Toelichting:
Als er in een gebied sprake is van lage inkomens, helpen kinderen vaak mee om geld te verdienen. Hierdoor kunnen de kinderen niet (of minder) naar school en krijgen ze later ook een minder goed betaalde baan, wat weer voor lage inkomens zorgt.

Bron: https://mavo.economielokaal.nl/avada_faq/vicieuze-cirkel/

 

Opdracht

In de vorige stap ben je geëindigd met het checken van de oorzaak-gevolg relaties. Nu ga je een stap verder om feedbackmechanismen bij je eigen onderzoek te herkennen.

1 Ga bij de tien oorzaak-gevolg relaties uit stap 1 feedbackloops toevoegen. In bron 12 is een voorbeeld te zien van een feedbackloop. Deze feedbackloop is gemaakt door een pijl te tekenen van ‘rabbits’ naar ‘births’.

Bron 12
Voorbeeld van causaal model naar feedbackloop bij ‘konijnen’

Bron: vrij naar https://www.sessionlab.com/methods/causal-loop-diagram


2 Sommige oorzaak-gevolg relaties zijn niet met 1 pijl te veranderen in een feedbackloop. Voeg dan een extra factor toe die de oorzaak-gevolg relatie kloppend maakt. In bron 13 is een voorbeeld te zien van een feedbackloop die bestaat uit vier factoren.

Bron 13
Feedbackloop over bevolkingsgroei en economische ontwikkeling

Bron: https://www.thwink.org/sustain/glossary/FeedbackLoop.htm


3 Geef bij elke nieuwe pijl aan of er sprake is van een positief (+) of negatief verband (-). 

4 Stel vast of er feedbackloops zijn die een vicieuze cirkel vormen.